Kuş Gribi(Tavuk Vebası, Avian İnfluenza, AI, Pestis Avium, Bird Flu)

Avian İnfluenza, tavuk, hindi, ve diğer kanatlı türlerinin ve özellikle göçmen su kuşlarının asemptomatik enfeksiyondan akut ve öldürücü boyuta kadar değişen viral etiyolojiye sahip bir hastalığıdır.

İhbarı mecburi Avian influenza hastalığı, kümes hayvanlarında veya kapalı tutulan kuşlarda influenza A virüsünün, H5 veya H7 alt tiplerinin kanatlılarda oluşturduğu herhangi bir enfeksiyonu ifade eder ve bildirilmesi zorunludur. NAI olarak kısaltılır.

İhbarı mecburi olan Avian influenza hastalığının (NAI) formları;

a) Yüksek patojeniteli Avian influenza (HPNAI): H5 ve H7 ya da AI virüsünün herhangi bir alt tipinin intravenöz patojenite indeks, IVPI 1.2’den büyük veya mortalitesi en az %75 ise influenza hastalığının ihbarı mecburi yüksek patojen formu,
b) Düşük patojeniteli Avian influenza (LPNAI): H5 ve H7 ya da AI virüsünün herhangi bir alt tipinin intravenöz patojenite indeksi, IVPI 1.2’den küçük veya mortalitesi %75’ten az ise, Avian influenza hastalığının ihbarı mecburi düşük patojen formu olarak tanımlanır.

İhbarı mecburi olan Avian influenza hastalığının tespit edilerek tanımlanabilmesi için;

a)Yüksek Patojenik Avian influenza (HPAI), kümes hayvanlarında veya kapalı tutulan kuşlarda veya kanatlılardan orijin alan kanatlı ürünlerinden HPNAI virüsünün izole ve identifiye edilmesi ya da HPNAI virüsüne ait spesifik viral RNA tespit edilmesi veya
b) Düşük Patojenik Avian influenza (LPAI), kümes hayvanlarında veya kapalı tutulan kuşlarda veya kanatlılardan orijin alan kanatlı ürünlerinden LPNAI virüsünün izole ve identifiye edilmesi ya da LPNAI virüsüne ait spesifik viral RNA tespit edilmesi veya
c) Kümes hayvanlarında veya kapalı tutulan kuşlarda asılama yapılmadığı durumlarda NAI virüslerinin H5 veya H7 alt tiplerine karşı antikorların bulunması gerekmektedir.

AI virüsünün Türkiye’ye girişi ile ilgili risk değerlendirmesi:

 Göç yolları
 Doğal parklar ve göller
 Yaban hayatı ve Avcılık
 Su kuşlarının dışkıları ile kontamine olmuş durgun ve akar sular
 Köy kanatlı hayvanları
 Enfekte kanatlıların hareketleri
 Enfekte bölgelerdeki insan hareketleri
 Canlı kanatlı pazarları
 AI enfeksiyonunun problem teşkil ettiği ülkelerden enfekte canlı kanatlıların ya da ürünlerin yasal yada yasa dışı yollarla ithalatı.

KUŞ GRİBİNİN HALK SAĞLIĞI ÜZERİNE ETKİLERİ:

Avian influenza virüsünün, genetik materyalindeki mutasyonlarla insanlara yönelik olarak da hastalık yapıcı nitelik kazanabileceği ve salgınlara yol açabileceği ifade edilen bilgiler arasındadır. Virüsün, uğrayacağı mutasyonlarla insandan insana bulaşma özelliği kazanabileceği unutulmamalıdır.

HPAI H5N1 zoonotik bir hastalıktır. İnsanlar enfekte kuşlarla yakın temas ve yoğun şekilde HPAI virüsleri ile kontamine ortamlarda çalışma yoluyla örneğin; enfekte kanatlıların kesimi, enfekte barınakların temizlik işlerinde çalışan kişiler enfeksiyona yakalanabilirler. Enfeksiyon et ve yumurta gibi kanatlı ürünlerinin işlem görmesi yada tüketilmesi ile yayılmaz. Influenza virüslerinin kanatlılar içindeki dönüşümünün azaltılması ve eliminasyonun sağlanması için acil tedbirler alınması tavsiye edilmektedir.

Hastalıkta önemli olan korunma önlemleridir. Bunun için kanatlı çiftliklerinde çalışanların hijyen kurallarına uymaları, eldiven ve maske gibi ekipmanlarla gerekli diğer korunma önlemlerini almaları sağlanmalı ve bu kişilerin bilgilendirilmesi ve bilinçlendirilmesi konusunda hassasiyet gösterilmelidir. Ayrıca, gerektiğinde virüslere etkili ilaçlarla korunma yoluna gidilebilir.

KUŞ GRİBİNİN SOSYO-EKONOMİK ZARARLARI:

Başlıca kayıplar yüksek oranda ölüm ile yumurta ve et üretimindeki azalma ve verimlilik düşüşünden kaynaklanan kayıplardır. Salgını yok etme politikasına bağlı olarak uzayan süreler nedeniyle daha başka kayıplar da söz konusu olabilir. Ürün akışındaki aksaklıklar ve azalan tüketim, salgının kontrol altına alınabilmesi için gerekli süreye bağlı olarak çiftliklerde, hizmet sektöründe ve ilgili endüstrilerde iş kayıplarına neden olabilir. Küçük bir salgında dahi ensdüstrinin yer değiştirmesi normal pazarlama şekillerinin değişikliği söz konusudur. Büyük ebeveyn ve temel nitelikteki sürülerde çok değerli genetik kayıplar oluşabilir. Salgın teyit edildiğinde ihracat pazarları kapanabilir, fakat bu süreç hastalıklı bölge politikası uygulanarak kısaltılabilir. Bir bölge politikasının uygulanması halinde, uygulamaya konması ve sıkı şekilde yürütülmesi gerekli olan eradikasyon stratejisi ve hareket kontrolleri kısıtlama programları ve yumurta, tavuk, kanatlı, piliç, hindi ve kanatlı et satışı dahil bir çok endüstri uygulamalarının şiddetli şekilde aksaması sonucunu doğuracaktır. Çeşitli malların pazarlama sürelerinin ötesindeki gecikmeler önemli üretim maliyet artışlarına ve kısa zaman içinde kayıplara yol açabilir ve salgınlara doğrudan maruz kalmayan üreticileri arz kaybı ve aksaklıkları nedeniyle kayba uğratabilir.

Pet hayvanları satış dükkanları, kuşhaneler (kuş üretim yerleri) ve kuş satıcıları da hareket kontrollerinden olumsuz etkilenebilir.

KUŞ GRİBİNİN KLİNİK BELİRTİLERİ:

Virüsün patojenitesine bağlı olarak hastalıktan dolayı ölümler ihmal edilebilir düzeyden % 100’e kadar değişebilir. Hayvanlarda görülen klinik bulgular da oldukça değişkendir. Klinik bulgular hafif solunum yolu infeksiyonu olan subklinikten, çok öldürücü akut generalize forma kadar değişkenlik gösterebilir. Klinik bulgular; iştahsızlık, şiddetli depresyon, yumurta veriminde ani düşme, yüzde ödem, ibik ve sakallarda siyanoz ve şişkinlikler, seröz mukozalarda peteşiyel kanamalar ve ani ölümler görülür.

Klinik Teşhis:
AI enfeksiyonunda gözlenen klinik bulgular değişken olup büyük ölçüde enfeksiyona neden olan virüslerin virülensine, enfekte olan kanatlı hayvanların türüne ve yaşına, AI enfeksiyonu ile birlikte başka bir viral ya da bakteriyel enfeksiyonun seyredip seyretmediğine ve çevresel unsurlara bağlıdır. Tavuklardaki virülens, hastalığın bir mihrakta gözlenme süresi içerisinde değişkenlik gösterebilir.

Patojen olmayan virüsler ile enfeksiyon:
Enfekte kanatlı hayvanlarda herhangi bir klinik bulgu gözlenmemekle birlikte, serolojik değişim söz konusudur.Bu virüslerin bazıları, genetik mutasyon yoluyla virulent hale gelme potansiyeline sahiptir.

Düşük veya orta patojeniteli virüsler ile enfeksiyon:
Tavuklarda ve hindilerde gözlenen klinik bulgular, belirgin olmayan veya orta dereceli ya da şiddetli solunum sistemi bulgularını kapsar ve klinik tablo, enfeksiyöz laringotrakeit ya diğer solunum yolu enfeksiyonları ile karıştırılabilir.
Mortalite, yumurtacı kafes tavuklarında %3’e, etlik piliçlerde %15’’e kadar değişir.
Yumurtacı tavuklarda, yumurta üretimi, büyük sürüler için beklenen yumurta veriminin %45’i oranına düşebilir ve yumurta veriminin normal düzeye ulaşması 2-4 hafta sürebilir.
Hastalık mihraklarında, virülens artışı ile sonuçlanan mutasyonlar gerçekleşebildiği saptanmıştır.


Yüksek patojeniteli virüsler ile enfeksiyon:
Ani ölümlerin gözlendiği perakut vakalarda, klinik bulgu gözlenmeyebilir ve mortalite, depresyon başlangıcından yalnızca birkaç saat sonra gerçekleşir. Perakut/akut vakalarda toplam ölüm oranının %100’e varabildiği bildirilmiştir.


UNUTULMAMALIDIR Kİ: Avian influenza, kanatlı hayvanların son derece bulaşıcı ve yüksek oranda öldürücü bir enfeksiyöz hastalığıdır!!!!!!

Akut vakalarda, ölümler, hastalığa özgü klinik bulguların ortaya çıkmasından sonraki ilk 24 saat gerçekleşebilmekle birlikte, genellikle 48 saat içerisinde gözlenir. Diğer bazı vakalarda ise, çok daha çeşitli klinik bulgular gözlenir ve ölümlerin şekillenmesi bir haftaya kadar uzayabilir.

Tavuklarda ve hindilerde gözlenen klinik bulgular, ağır solunum sıkıntısı, gözlerde aşırı sulanma, sinüzit, ibikte sakalda ve bacaklarda (incik) siyanoz, başta ve gözkapaklarında ödem, tüylerde karışıklık, ishal ve sinir sistemi bulguları olarak sıralanabilir.


Tavuğun ibik ve sakalında ödem ve siyanoz


Sakalda ödem


Baş ve boyun bölgesinde deri altı ödem


Deri ve kaslarda kanamalar

Hastalığın başlamasından sonra kabuksuz yumurtlama görülür. Hastalıktan ciddi şekilde etkilenen bazı tavuklar iyileşebilirse de, bu hayvanlar bir daha yumurtlayamazlar.

Hastalığın hindilerdeki seyri, tavuklardaki seyrine benzese de, tavuk kolerası (Pasteurella multocida), hindi korizası (Hemophilus gallinarum) ve kolibasilloz (Escherichia coli) gibi hastalıklarla sekonder bakteriyel enfeksiyonlarda şekillenebilir.

Vak’a tanımları:

Vak’a tanımları bir salgın sırasında ve hastalığın görülmediği sürelerde farklı olmalıdır. Hastalığın görülmediği dönemde, herhangi bir vak’anın erken teşhis edilmesi için gözetim sistemi muhtemel salgına karşı çok hassas olmalıdır. Bu durum hem insan sağlığını hem de kanatlı sağlığını koruyacaktır. HPAI olması düşük olasılıklı seviyede bulunan hastalıkda başlangıçta yapılacak araştırma da düşük seviyede olacaktır. Diğer taraftan klinik olarak HPNAI gibi gözüken hastalığın, yalancı veba (Newcastle hastalığı) veya zehirlenme gibi değişik sebeplerle olabileceği nedeniyle önlemler alınmaması da keza önemlidir. Bu yüzden kesin laboratuar sonuçlarının yokluğunda alınan önlemlerin seviyesi daha düşük seviyededir.

Bir ülkede (veya sınıra yakın bir komşu ülkede) ilk defa bir vak’a tespit edildiğinde halk çok vak’a varmış gibi reaksiyon verir ve muhtemelen çok patojen Avian influenza olmayan vakalar da huzursuzluk yaratır. Eğer bütün bunlar çok iyi araştırılmaz ise sahada ve laboratuarda çalışan personelin iş yükü artar, muhtemel bozuklardan ve öncelik verilme problemleri ile gecikmelerden gözetim sistemi etkilenir. Bu özellikle yabani kanatlıların ölümlerinde gerçekleşir. Bu yüzden bunların bazılarının filtre edilmesi önemlidir. Bu klinik bulgular ve ilk yapılacak çabuk test sonuçlarının kombine edilmesi ile yapılmalıdır. Bu hastalık görüldüğü zaman gecikme olmaması yönünden önemlidir ve HPNAI vak’ası olup da benzer semptomların görüldüğü birkaç negatif vak’aya bağlı olarak çıkan salgınlarda gerçek anlamda imha yapılmasında gecikme olabilir.

Ölen hayvanların karkaslarında oluşan post-mortem değişiklikler (özellikle pH) nakliye esnasında virüsü inaktive ettiğinden laboratuara gönderilmeden önce kloakal svapların alınması gereklidir.

Sadece laboratuardan alınan doğrulayıcı test sonuçlarına dayanılarak hastalığın varlığı veya yokluğu konusunda karar vermenin bazı dezavantajları (gecikme, numunenin kalitesi ve hatalı pozitif laboratuar sonuçları gibi) bulunmaktadır. Teşhis klinik senaryo, ilk yapılan hızlı test sonuçları ve teyid için yapılan test sonuçlarının kombinasyonu şeklinde olmalıdır. Daha sonra yapılan pozitif mi yoksa negatif mi fakat klinik bulgular yok veya çok az gibi tartışmalara böylece açıklık getirilebilir.

Ticari kümes hayvanları için bu gerçekten kolaydır.

Otopsi Bulguları:
Patolojik bulgular virusun virulensine ve kanatlı türlerine göre değişkenlik gösterir. Ölüm sertliği ölümü takiben hemen şekillenir. Ani ölümlerde herhangi bir lezyon belirlenemezken ileri safhalarda;
Tavuklarda;

• Kaslarda şiddetli (ağır)kanamalar,
• Dehidrasyon,
• Baş ve boyun bölgesinde subcutan ödemler,
• Burun ve ağız boşluğunda irinli akıntı,
• Konjuktiva'da şiddetli kanamalar, bazen peteşiler,
• Tracheanın lumeninde yoğun mukoz exudatı, ya da şiddetli hemorajik tracheitis,
• Sternum'un iç kısmında serosada ve abdominal yağlarda, serosal yüzeylerde ve vücut boşluğunda peteşiyal kanamalar
• Böbreklerde ağır kanamalar, bazen tubuluslarda ürat birikintileri ile birlikte ovaryumlarda hemorajiler ve dejenerasyon,
• Proventrikulusun mukozal yüzeyinde, özellikle taşlık ile birleşme yerinde hemorajiler,
• Taşlık'ın iç tabakasında hemorajiler ve erozyonlar (ülserler),
• Bağırsak mukozasındaki lenfoid dokularda hemorajik odaklar,
• Yumurta tavuklarında yumurtalıklarda kanamalar veya nekrotik odaklarla birlikte dejenerasyonlar

Hindilerde; lezyonlar tavuklarda görülenlerle benzerdir, fakat aynı derecede belirgin olmayabilir.
Ördeklerde; HPAI ile infekte olabilir ve virusu saçabilir, klinik semptomları ya da lezyonları göstermeyebilir.




Tavuk Vebası (avian influenza,kuş gribi, HPAI) Hastalığına Müdahale Eden Personelin (Vet. Hek, Tekniker, VST, İşçi v.s ) Kendi Sağlığını Koruması için Alması Gereken Tedbirler
a) Mihrak için ayrılmış banyo altyapısı bulunan tek bir oda tahsis edilmelidir
b) Bu odalara girecek kişilerin kullanması için Avrupa Birliği EN 149:2001 standartlarında onaylanmış FFP3 solunum maskesi. Kişi bu maskeyi odaya girmeden önce yüz yapısına uygunluğunu test etmelidir.
c) Hastalıktan şüpheli veya bulaşmanın muhtemel olduğu vakalara müdahale eden tüm personel sıvı geçirmez özelikte vucudu iyi saran tulum ve elli iyice kavrayan eldivenler kullanmalıdır
d) El temizliğinde genel hijyen tedbirlerine özel bir önem verilmelidir.(Eller bol su ve sabun ile en az 30 saniye yıkanacaktır)
e) Kuş gribine yakalanmış veya bundan şüpheli hayvanlarla temas eden bütün çalışanların koruyucu gözlük kullanmaları gerekmektedir.
f) Bütün hasta, ve hastalıktan veya bulaşmadan şüpheli hayvanlar ile tıbbi attıkların sızdırmaz tıbbı atık torba/çanta/konteynır lara konularak biogüvenlik tedbirleri kapsamında imha edilmesi gerekmektedir.
g) Hastalık halinde çevreye bulaşma ihtimali olan mekanların Hypochlorite(formalin, iyot bileşikleride olabilir) ile dezenfekte edilmesi gerekmektedir.
h) Hastalığa müdahele eden personelin çamaşırları hastalık bulaşanı olarak kabul edilmelidir.
ı) Tavuk vebası hastalığı çıkan bölgede “hasta veya ölmüş hayvanlarla” temasta olanlardan “bu hayvanları yemleyen, sulayan, atıklarını ve barınaklarını temizleyenlerle, gerekli korunma tedbirlerini almadan hayvanların itlafında veya ölü hayvanların bertaraf edilmesinde görev yapanlar” Mutlaka İl Sağlık Müdürlüklerine müracatı sağlanmalıdır.
Koruyucu materyal giyilirken:
Eller bol su ve sabun ile en az 30 saniye yıkanacaktır.
Koruyucu materyal çıkarılırken:

• Eldivenler çıkarılır,
• Giysi ve galoş çıkarılır,
• Eller yıkanır veya dekontamine edilir,
• Gözlük çıkarılır,
• Maske veya gaz maskesi çıkarılır,
• Eller yeniden yıkanır veya dekontamine edilir,
• El yıkama yerine alkollü el dezenfektanları kullanılabilir.