Orta Doğu Anadolu Bölgesinde Sebzecilik

TÜRKİYE SEBZECİLİK BÖLGELERİ VE ÖZELLİKLERİ Orta Doğu Anadolu Bölgesi :
Adıyaman, Amasya, Elazığ, Malatya, Sivas, Tokat ve Tunceli illerinden oluşur. Bölgede kara iklimi hüküm sürer. Yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve kar yağışlıdır. Yağışlar 400-700 mm arasında oynar. Yıllık ortalama sıcaklık 10-15oC’dır. Yaz günü sayısı 100-150, kış günü sayısı 80-100 ve donlu günler sayısı 40-60’dür.
Sebzecilik aile ve orta büyüklükteki işletmelerde yapılır. Bölgede her türlü sebze üretilebilmektedir. Sulama olanakları yeterli olmadığından diğer bölgelere göre sebzecilik tam gelişmemiştir. Ancak son yıllarda hızlı bir gelişim söz konusudur. Nitekim geçmiş yıllarda 30-35 bin hektar alan üzerinde 600-800 bin ton sebze üretilirken, son yıllarda 35-40 bin hektar alan üzerinde 1-1,2 milyon ton sebze üretimi gerçekleştirilmiştir. Üretilen sebzeler hem mahalli pazarlarda hem de çevredeki illerde değerlendirilir.
Bölgede domates ve karpuz tarımı önem kazanmıştır. Domates 300-400 bin ton, karpuz 150-200 bin ton civarında üretilmektedir. Hıyar ve kavun 40-50 bin, fasulye 30-35 bin, lahana 25-35 bin ton üretimle domates ve karpuzu takip etmektedir. Diğer bir sebze grubunu 10-15 bin ton arasındaki üretimle dolma biber, soğan, patlıcan, ıspanak, pırasa ve pazı teşkil eder. Bamya, havuç, kabak, kıvırcık salata ve marulun üretimi 2-5 ton arasında gerçekleşmektedir (Cetvel 7.16 ve 7.17).
IX. Orta Güney Anadolu Bölgesi :
Afyon, Aksaray, Kayseri, Karaman, Konya, Nevşehir ve Niğde illerinden oluşur. Yazları sıcak ve kurak, kışları soğuk, yağmur ve kar şeklinde kısmen yağışlı, kara step iklimi özelliğine sahiptir. Yaz günü ve kış günü sayısı 80- 100’dür. Donlu günler sayısı 30-40, bazı yıllar 60’a kadar çıkabilir. Yaz sıcaklık ortalaması 15-20oC, kış ortalaması ise 0- 5oC civarındadır. Nem oranı % 40-60 arasında değişir.
Sebzecilik, ovalarda açılan artezyen kuyulardan istifade edilerek sulama yapılabilen yerlerde ve çay, nehir kenarındaki düzlüklerde yoğunlaşmıştır. 35-40 bin hektar alan üzerinde 600-900 bin ton sebze üretimi yapılmaktadır. En önemli sebze olarak domates 350-400 bin ton, kavun 100-110 bin ton, hıyar 80-90 bin ton taze fasulye, lahana, biber, kabak, soğan, pırasa, sarmısak, ıspanak, salata ve marul 8-15 bin ton üretilmektedir (Cetvel 7.18 ve 7.19).
Cetvel 7.16. Orta Doğu Anadolu Bölgesi Sebze Üretim Alanları (Hektar)
(Kaynak : Tarım Bakanlığı İstatistikleri)
Sebze Çeşitleri 1992 1994 1996 1998 2000 Ortalama
Beyaz lahana 1.293 1.157 1.126 959 948 1.096
Yaprak lahana 82 102 135 177 178 134
Marul 67 75 193 112 114 112
Kıvırcık 47 49 59 65 135 71
Ispanak 1.316 1.262 1.227 1.166 1.224 1.239
Pırasa 536 493 479 465 462 497
Tere -- 1 6 6 8 5
Nane 9 9 13 13 14 11
Maydanoz 35 49 65 82 86 63
T. Fasulye 4.265 4.607 4.662 5.259 5.350 4.828
T. Bakla 84 81 41 64 60 66
T. Bezelye 40 40 6 19 1 21
B. Fasulye 30 30 308 160 169 139
Börülce
Bamya 765 707 769 708 812 752
Balkabağı 173 198 147 128 129 155
Kavun 4.001 3.234 2.383 3.246 3.463 3.265
Karpuz 5.504 7.619 8.870 7.948 7.014 7.391
Sakız Kabağı 840 782 729 744 707 760
Hıyar 2.481 2.634 2.532 3.335 2.786 2.753
Patlıcan 818 906 917 1.088 1.079 961
Domates 10.309 11.142 11.623 12.624 12.926 11.724
Dolma Biber 1.493 1.458 1.328 1.628 1.722 1.525
Sivri Biber 721 825 751 1.153 1.147 919
Sarmısak 84 98 137 66 72 91
Soğan 636 721 773 1.286 652 813
Havuç 148 152 179 158 153 158
Bayır Turpu 47 50 54 45 45 48
Kırmızı Turp 29 31 36 28 37 26
Yer Elması
Şalgam
Kuşkonmaz
Toplam 35.853 38.512 39.548 42.732 41.493 39.623
Cetvel 7.17. Orta Doğu Anadolu Bölgesi Sebze Üretim Miktarı (ton)
(Kaynak : Tarım Bakanlığı İstatistikleri)
Sebze Çeşitleri 1992 1994 1996 1998 2000 Ortalama
Beyaz lahana 34.209 27.793 31.955 27.730 26.617 29.660
Yaprak lahana 377 615 1.301 4.220 1.068 1.516
Marul 1.097 1.128 3.873 2.015 2.753 2.173
Kıvırcık 566 537 784 843 2.497 1.014
Ispanak 11.356 10.454 10.707 10.619 11.876 11.002
Pırasa 9.190 8.948 9.129 9.531 9.467 9.253
Tere -- 4 6 24 31 16
Nane 12 10 14 14 15 13
Maydanoz 125 242 357 504 570 359
T. Fasulye 25.895 29.597 31.331 39.971 40.484 33.455
T. Bakla 904 698 248 572 486 581
T. Bezelye 60 60 63 29 2 49
B. Fasulye 186 198 369 1.470 1.196 683
Börülce
Bamya 2.932 1.983 2.582 1.157 3.180 2.566
Balkabağı 1.344 1.693 1.544 1.510 1.591 1.536
Kavun 49.666 44.809 46.289 57.290 66.274 52.865
Karpuz 136.325 200.421 226.597 231.299 224.010 203.730
Sakız Kabağı 13.972 13.081 14.501 11.497 13.680 13.346
Hıyar 42.626 45.495 48.536 69.647 70.759 55.412
Patlıcan 10.523 12.146 13.016 14.834 16.975 13.498
Domates 295.715 327.953 341.216 465.256 561.280 398.284
Dolma Biber 12.270 13.492 13.851 19.137 20.919 15.933
Sivri Biber 5.424 6.574 7.351 11.222 10.856 8.285
Sarmısak 478 571 301 349 432 426
Soğan 10.204 11.261 10.400 16.390 12.222 12.095
Havuç 2.698 2.578 3.192 2.908 2.940 2.863
Bayır Turpu 707 694 694 758 687 708
Kırmızı Turp 544 621 733 509 732 627
Yer Elması
Şalgam
Kuşkonmaz
Toplam 669.405 763.656 820.940 1.001.305 1.103.599 871.948
Cetvel 7.18. Orta Güney Anadolu Bölgesi Sebze Üretim Alanları (Hektar)
(Kaynak : Tarım Bakanlığı İstatistikleri)
Sebze Çeşitleri 1992 1994 1996 1998 2000 Ortalama
Beyaz lahana 2.147 2.444 2.084 2.125 2.374 1.806
Marul 291 308 361 462 540 392
Kıvırcık 43 45 77 125 144 86
Ispanak 1.504 1.518 1.417 1.652 1.810 1.580
Pırasa 1.488 1.356 1.330 1.445 1.434 1.441
Tere 29 24 25 17 20 23
Nane 10 8 13 9 11 10
Maydanoz 143 140 185 241 341 210
T. Fasulye 4.546 4.620 4.148 4.257 1.436 3.478
T. Bakla 3 4 5 2 3 3
T. Bezelye 12 9 13 41 12 17
B. Fasulye 434 375 413 451 481 431
Börülce
Börülce -- 2 3 6 7 4
Bamya 147 119 123 111 122 124
Balkabağı 543 518 373 434 1.273 629
Kavun 6.228 4.993 4.773 5.294 5.411 5.340
Karpuz 4.705 4.691 5.047 5.636 5.462 5.108
Sakız Kabağı 2.113 650 816 968 692 1.047
Hıyar 5.010 4.236 4.578 4.731 4.796 4.670
Patlıcan 846 902 915 1.023 1.091 955
Domates 9.581 9.574 9.494 11.152 10.748 10.109
Dolma Biber 789 771 726 712 755 751
Sivri Biber 1.402 1.300 1.480 1.678 1.773 1.527
Sarmısak 170 148 135 130 127 142
Soğan 1.177 1.009 1.139 1.268 1.196 1.158
Havuç 1.291 1.150 1.180 942 1.053 1.123
Bayır Turpu 224 194 220 238 224 220
Kırmızı Turp 56 37 99 130 241 113
Yer Elması
Şalgam
Yer elması 6 4 7 2 4 4
Şalgam 2 4 13 12 13 9
Kuşkonmaz
Toplam 44.580 41.153 41.191 45.294 43.594 42.510
Cetvel 7.19. Orta Güney Anadolu Bölgesi Sebze Üretim Miktarı ( ton)
(Kaynak : Tarım Bakanlığı İstatistikleri)
Sebze Çeşitleri 1992 1994 1996 1998 2000 Ortalama
Beyaz lahana 72.216 94.489 76.073 75.814 91.177 81.955
Yaprak lahana 3.577 3.376 5.119 5.960 7.958 5.198
Kıvırcık 481 536 1.184 1.613 1.816 1.126
Ispanak 19.356 17.772 14.815 16.934 16.293 13.034
Pırasa 33.664 27.972 27.652 28.691 27.370 29.070
Tere 103 115 61 49 75 81
Nane 18 158 92 32 43 68
Maydanoz 2.711 2.748 3.940 4.156 4.898 3.688
T. Fasulye 35.104 33.840 34.145 31.145 30.640 33.019
T. Bakla 40 38 36 7 8 26
T. Bezelye 54 30 56 166 25 66
B. Fasulye 3.882 2.881 3.228 3.499 3.354 3.369
Börülce
Börülce 349 5 12 22 28 83
Bamya 11.916 397 275 258 266 2.622
Balkabağı 115.605 10.531 8.707 8.520 19.277 32.528
Kavun 91.453 93.254 91.754 113.678 111.415 79.850
Karpuz 91.840 93.908 117.429 148.355 139.025 118.111
Sakız Kabağı 8.500 15.407 15.187 20.507 13.780 16.379
Hıyar 81.518 86.752 93.718 96.292 93.164 89.029
Patlıcan 12.550 11.017 11.884 11.860 12.163 11.894
Domates 255.568 295.457 316.420 346.875 326.576 308.179
Dolma Biber 11.695 5.654 5.056 5.591 5.254 6.650
Sivri Biber 904 10.242 11.258 13.758 14.024 10.037
Sarmısak 1.636 1.278 1.390 1.683 1.230 1.443
Soğan 30.094 16.526 16.707 19.530 20.007 20.572
Havuç 3.084 29.500 27.085 19.171 30.723 21.923
Bayır Turpu 935 2.496 3.416 3.914 3.603 2.872
Kırmızı Turp 95 482 1.546 2.015 3.654 1.558
Yer Elması
Şalgam
Yer elması 40 57 66 4 48 42
Şalgam 86 80 192 172 169 139
Kuşkonmaz
Toplam 889.074 856.998 888.503 980.271 978.063 894.611


Kaynak: Genel Sebzecilik Kitabı Prof. Dr. Atila Günay