Dünyanın tartıştığı GDO'lu tohumun yüzde 90'ını Monsanto üretiyor

Dünyanın tartıştığı GDO'lu tohumun yüzde 90'ını Monsanto üretiyor

Dünyada GDO'lu tohum pazarının yüzde 90'ı Amerikan Monsanto'nun elinde. Şirketin 2009 cirosu 1 milyar 800 milyon dolar. GDO'lu tohum patentine sahip olduğu için GDO'lu ürün üretmek isteyen herkes, Monsanto ile anlaşma yapmak zorunda. Şirket, anlaşma yapmayan çiftçilere dava açarak mallarına el koyuyor.

Genetiği değiştirilmiş organizmaları (GDO) uzmanlar tartışıyor, halk bilmeden bu ürünlerden tüketmekten tedirgin. GDO'lu ürünleri herkesin konuşmasına rağmen GDO'lu tohum pazarının yüzde 90'ını elinde tutan Amerikalı şirketten hemen hemen hiç bahsedilmedi. Pazarın neredeyse tamamına hakim olan Monsanto şirketi, 1901 yılında kuruldu.

2004 yılında Kanada Federal Mahkemesi'nde çiftçi Percy Schmeiser ile "Monsatan" isimli şirket arasında bir dava görülüyordu. Adını daha sonra Monsanto olarak değiştiren o günkü ismiyle Monsatan, ürettiği Roundup isimli ilaç ile mahsullerin zararlı bitkiler ve hastalıklardan korunmasını sağlıyordu. Bu kimyasalın etkile-rinden korunmak için de kanola tohumlarına glifosata dayanıklı bir gen aktarıyor ve ortaya çıkan yeni nesil tohumları ise 'Roundup Ready' ismiyle piyasaya sürüyordu. Schmeiser, 1997'de arazisinin bir kısmında yetiştirdiği kanolaların Roun-dup ilacına dayanıklı olduğunu fark etti. Bu ürünlerini de diğerleriyle karışmaması için saklama kararı aldı. Geçen birkaç yılda çiftçinin arazisinin büyük bir kısmında Roundup Ready yetişmeye başladı. Dev şirket, patent haklarının ihlal edildiği gerekçesiyle çiftçi Schmeiser'i mahkemeye verdi. Fedaral Mahkeme de Monsanto'yu haklı bularak çiftçiyi 400 bin dolar tazminata mahkûm etti. Mahkeme, bununla yetinmeyip Kanadalı çiftçinin 1997 ve 1998'de ürettiği ürünlerin bedelini Monsanto'ya ödemesine karar verdi. Şirket, GDO'lu tohumların patentini aldığından çiftçi-lerle üretimlerinin hepsini almak konusunda anlaşma yapmıştı. Davanın özü buydu.

Türkiye'deki gıda ve tohum şirketleri Monsanto'nun dünya GDO pazarının yüzde 90'ını elinde bulundurduğunu söylüyor. Amerikalı tohum devinin Türkiye'de de pazar hakimiyetini artırmak için sektördeki birçok firmayı gizlice satın aldığı ifade ediliyor. Tarım ürünlerini zararlı haşerat ve zorlu iklim koşullarından korumak için başlatılan dayanıklı tohum üretimi, birkaç yıl içinde GDO adını alarak büyük bir sektöre dönüştü. Şirket de bu alanda yaptığı çalışmaların patentini alarak çiftçileri kendine mahkûm etti.

Bugünden sonra GDO'lu ürün üretmek isteyen herkes, Monsanto ile anlaşma yapmak zorunda. Tohum ve ilaç üreticisi, daha sonra GDO'lu ürün üretimini sektörel bir güç haline getirdi. Kanada ve ABD'de üretim yapan şirket şimdilerde üretim merkezini Brezilya, Arjantin, Bolivya, Çin ve Mısır'a kadar genişletti. 1998'de dünya genelinde 25 milyon hektarlık bir alanda GDO üretimi yapılırken, 2008 sonu itibarıyla bu rakam 125 milyon hektara yükseldi.

Bir süre öncesine kadar bu ürünlerin Tür-kiye'ye girişinde hukuki bir sınırma yoktu. Ancak Tarım ve Köyişleri Bakanlığı'nın bu ürünlerin girişini sınırlandırmak için yönetmelik çıkarması, bakanlığı hedef haline getirdi. Bakanlık, bu noktada 27 ürünü GDO kapsamına aldı. Ancak daha sonra bu sayı 7'ye düşürdü. Buna rağmen GDO ithalatçıları yönetmelik aleyhinde lobi yaptı. Danıştay 8. Dairesi yönetmeliği iptal etti. Bunun üzerine Türkiye'ye bu ürünlerin girişlerinde bakanlık denetim hakkını kaybetti. Aksi halde dünya ticaret hukukuna aykırı davranılmış sayılıyor.

Şirketi, Coca Cola dünya markası yaptı
Kurulduğu 1900'lü yıllarda küçük bir şirket olan Monsanto'nun büyümesinde gazlı içecek devi Coca Cola'nın büyük bir etkisi var. Coca Cola, o dönemde şirketin elindeki tüm mahsulü satın alarak hem Monsanto'ya büyük bir motivasyon verdi hem de şirketin geleceğini şekillendirdi. Monsanto da 1990'lara gelindiğinde Ar-Ge'ye hız verdi. GDO devi, birçok bilim adamıyla çalışmaya başladı. Aynı dönemde soya fasul-

yesi üreticisi Jacop Hardz Seedco'yu bünyesine dâhil etti. 1996'da ise dünyanın ilk GDO'lu domates üretimi yapan Flavr Savr'ı üreten Calgane'yi satın alan şirket, 2000'de Pfizer ile birleşerek Moncia Corporation adını aldı. Bir yılın ardından yine eski ismine geri dönüş yaptı. Yaptığı Ar-Ge yatırımlarının da etkisiyle gelirini artırıyor. Amerikalı GDO devinin 2009 cirosu ise sadece 1 milyar 800 milyon dolar. Şirketin dünyanın pek çok ülkesinde yüzlerce tesisi var.

Türkiye'de de temsilcilik verdi

Ünlü GDO devinin Türkiye'de temsilcilikleri mevcut. Şirketin İstanbul, Bursa, Adana, İzmir ve Antalya gibi yerlerde Monsanto Gıda ve Tarım Ticaret Limited Şirketi'nin 10 kadar temsilcisi bulunuyor. Monsanto, resmi internet sitesinde inovasyon ve yeni teknolojilerle çiftçilerin gelişmesine katkıda bulunmayı amaçladığını dile getiriyor.

ZAMAN