Seralarda Isı Perdeleri

Sera iç ortamından dış ortama doğru olan ısı kayıpları ışınımla, ısı taşınımıyla, sera cidarlarından ısı geçişi ve sera içerisine dış ortam havasının sızması şeklinde oluşan havalandırma ile ısı geçişi şeklinde gerçekleştiği daha önceki bölümde belirtilmiştir. Belirtilen bu ısı kayıplarını azaltarak enerji korunumu sağlamak amacıyla birçok yöntem geliştirilmiş olup, bu yöntemlerin bazıları henüz gelişme aşamasındadır.

Seralarda bitkisel üretimde ısıtma giderleri toplam üretim giderlerinin büyük bir bölümünü oluşturmaktadır. Bu da seralarda herhangi bir yöntemle ısı kazanım önlemlerinin alınmasını gerektirmektedir. Bu önlemler;

- Sera içerisine ısı perdelerinin yerleştirilmesi
- Sera iç veya dış duvarlarının çift katlı plastikle örtülmesi
- Cam yüzeyinin tek veya çift kat plastik örtü ile kaplanması

Sızdırmaz bir şekilde yerleştirilen ısı perdesi, dış ortam havasının sera içerisine sızmasını engelleyerek perdesiz seralara karşın rüzgar hızının etkisini de en aza indirgemektedir. Bunun için de bu tip önlem alınmış seralarda ısı enerjisi gereksinimi de daha düşük olmaktadır. İstenilen amaca yönelik olarak ısı perdeleri üç değişik şekilde düzenlenmelidir.

- Gölgeleme perdesi sistemleri: Bu sistemler perdenin enerji koruma etkisinin daha az önem taşıdığı durumlarda kullanılır.

- Enerji perdesi sistemleri: Bir önceki sistemin tersine serada enerji koruma etkisinin büyük önem taşıdığı durumlarda kullanılır.

- Çok amaçlı perde sistemi: Perdenin sağlayacağı gölgeleme ve enerji korunumu etkilerinin her ikisinin de önemli olduğu durumlarda kullanılır.

Isı perdeleri gündüzleri açıldığında seranın aydınlanma koşullan en az oranda engellenirken geceleri kapatıldığında ise sera iç ortamından dış ortama ısı akışı azalır. Bu şekilde sera iç ortamında ısı korunumu sağlanarak enerji tüketimi en düşük düzeye indirilebilir. Yetmişli yılların başından itibaren gölgeleme ve karartma amacıyla PE, dokuma bez veya ince plastik materyaller perde olarak kullanılmıştır. Son 10-15 yıldan beri malzemelerin ısı iletimleri de dikkate alınarak ısı koruma amacıyla perdeler kullanılmaya başlanmıştır. Günümüzde sera üretiminin hemen hemen tüm koşullarına uygun birçok değişik tipte ısı perdesi ve bunlarla ilgili açma ve kapatma sistemleri geliştirilmiştir. Son yıllarda yansıtma özelliği iyi olan alüminyum perdeler yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu tip malzemeden yapılmış perdeler tek kat sistemler halinde kullanıldıklarından % 50'nin üzerinde eneri i korunumu sağlayabilirler.

Isı perdesinin ömrü güneşle temas etme zamanına bağlıdır. İyi bir UV katkılı PE film bu amaçla üç yıl kullanılabilir. Ancak kirlenme ile ışık geçirgenliği önemli miktarda düşebilir. Ucuz ve gerekli katkı maddelerinin kullanılmadığı plastikler sadece bir yıl için önerilebilir. Araştırmalarla Kuzey Afrika'da 0.1 mm kalınlığında PE termal perdeler kullanılan seralarda yüksek bitki hastalıklarının oluştuğu saptanmıştır. Bu durum bu tip plastiklerin uzun dalga boylu radyasyonu yüksek derecede geçirmeleriyle açıklanmıştır. Bu salanca 0.2 mm kalınlığında UV katkılı PE film kullanımı ile giderilmiştir.

Günümüzdeki ısı perdesi malzemeleri oldukça farklıdır. En çok kullanılan perdeler Alüminyum lamine perdelerdir. Bu perdeler genelde nem hareketi için hava geçirebilecek şekilde dokunurlar. Bu tür perdelerin fiyatları 3-4 $/m2'dir.
Serada istenilen amaca uygun perde malzemesinin seçimi, sistemin düzenlenmesi ve etkin bir şekilde çalışması için ekonomik istekler, perde malzemesinin elastikiyet özelliği, perde malzemesinin su sızdırmaz özelliği, perde altında yoğunlaşma nedeniyle oluşan damlacıkların önlenmesi ve perdenin yıpranma direnci gibi özellikler dikkate alınmalıdır.

Serada kullanılan ısı perdelerinin bitki sıcaklığına, ısı perdesinin hava değişim oranına, seranın çatı ve örtü sıcaklığına, varsa ısıtma borusu sıcaklığına ve toplam ısı geçiş katsayısına etkisi vardır.

Isı perdeleri aşağıdaki elemanlardan oluşur;

- Perde malzemesi
- Perdeyi taşıyan sistemler
- Perdenin açılıp kapanmasını sağlayan sistem
- Açılıp kapanmayı sağlayan ayar sistemi

Perdenin açılma ve kapatılmasını sağlayan mekanizma Seralarda kullanılan ısı perdeleri yapım şekillerine göre;

1. Kaydırılarak hareket ettirilen perdeler: Bu tip sistemlerde perde tek veya çift kat olarak düzenlenebilir ve sera içerisine gerilen destekleme ipleri üzerinde kaydırılarak hareket eder.

2. Sarılarak hareket ettirilen sistemler: Bunlar kısa veya uzun rulolar halinde sarılarak hareket edebilecek biçimde düzenlenmiştir.

3. Katlamalı perdeler: Tek veya çift kat perde olarak düzenlenebilir.

4. Ray üzerinde hareket eden perdeler: Bu tip perdeler ince boru veya teller üzerinde hareket edecek şekilde kirişlerle planlanırlar.

Isı perdeleri serada bitki örtüsü üzerinde farklı şekillerde yerleştirilebilir. Genel olarak üç tip yerleştirme uygulanmaktadır. Bunlar, oluktan oluğa hareket eden ısı perdesi, çatı makaslan arasında hareket eden ısı perdesi ve mahyadan çatı yan yüzeylerine doğru hareket eden perdeler şeklindedir.



Yerleştirme şekline göre ısı perdesi tipleri (Kieboom, 1996)

Isı perdeleri; açık durumda bulunduklarında, seranın aydınlanma koşullarını mümkün olduğunca az engellemeli ve kapalı durumda bulunduklarında ise mümkün olduğunca açık yer kalmayacak şekilde kapatılabilmeli, böylece perdenin alt ve üst kısmı arasında kontrolsüz hava geçişine olanak vermemelidir.

Sera yan duvarlarındaki kolonlar perdelerin gergin çekilmesini ve perde sisteminin hareketini güçleştirecek sorunlar yaratır. Bu sorunun çözümü perde oluşturulurken kolonlara gelen kısımlarda yuvalar açılması ile giderilebilir