Bonsai Nasıl Yetiştirilir ?

Bonsai yetiştirmeye başlarken yapılması gereken ilk şey sonuçta nasıl bir bonsai istediğinize karar vermektir. Ağacın doğal halindeki büyüklüğü, şekli, yaprak boyutları, yetiştirme zorluğu gibi etkenler, bu konulardaki tecrübelerinize göre öncelikli olarak düşünmeniz gerekenlerdir.

Eğer ilk defa yetiştirecekseniz, tavsiye edilen en kolay yöntem yeterince büyümüş bir ağaç üzerinde çalışmaktır. Böyle bir ağacı bir fidanlıktan, ya da imkanınız varsa bir ormandan temin edebilirsiniz. Başlangıç için kozalaklı ağaçlar en idealleridir. Ağacınızı seçerken ilk dikkat etmeniz gereken, ağacın boyuna göre kalın bir gövdesinin olması ve gövdenin her yönünden çıkan yeterli sayıda dala sahip olmasıdır. Bir başka önemli nokta ise, ağacın ön yüzünün neresi olacağına karar vermektir. Gövdenin en iyi görüntüyü verdiği ve mümkün olduğunca az dalın çıktığı ya da budandığında en az kesik izi bırakacak taraf en uygunudur (Bonsai de ön yüzde dal bırakılmaz). Seçtiğiniz ağaç başlangıçta bir yaprak yığını gibi olsa da uygun budama ve tel sarma yöntemleriyle onu güzel bir bonsai ye dönüştürmek sizin elinizde.

Daha sabırlı biri iseniz seçtiğiniz ağacı bulduğunuz ortamdan çıkarmadan önce düşündüğünüz şekle girecek şekilde büyütmek daha güzel bir sonuç verecektir. Örneğin sonbaharda yaprak döken ağaçlar her bahar tomurcuk verir. Buna göre ağaçta istediğiniz dalın uzamasına izin verir, istemediğiniz dalı, hatta tepe dalını, keserek başka dalları bunların yerine büyütebilirsiniz. Bunun yanında güzel bir kök yapısına sahip olması için ağacın etrafına bir çukur kazarak ana köklerin bazılarını kesebilir, böylece ertesi yıl daha gelişmiş kılcal köklere sahip olmasını sağlayabilirsiniz.

Her iki yöntem sonucunda da ağacınızın aşağı doğru giden bir ana kökü olacaktır. Ağacı bonsai saksısına aktarabilmek için bu kökten kurtulmanız gerekmektedir. Bu işlemi bir kerede yapmaktansa, ağacın dengesini bozmamak için birkaç kerede, yeni köklerin dairesel bir eksende çıkmasına izin vererek yapmak daha uygundur.

Bir diğer yöntem ise bir ağacın bonsai için uygun olabilecek -kalın ama kısa, küçük yapraklı, yaşlı bir ağaca benzeyen- bir dalını köklendirmektir. Bu, iki şekilde yapılabilir. Eğer seçtiğiniz dal yere yakınsa, uç tarafı yüzeyde dik olacak şekilde, kesmeyi düşündüğünüz yerini toprağa gömerek sabitler ve köklenmesini beklersiniz. Eğer yüksek bir dal seçtiyseniz; kesmeyi düşündüğünüz bölgeden halka şeklinde dalı soyun. Bu bölgeyi bir naylon torba yardımıyla, torf yada yosunlu toprak karışımıyla sarın.Yeterli miktarda kök oluşuncaya kadar bekleyin. Daha sonra oluşan köklerin altından dalı kesin. Ağacınızı saksıya diktikten sonra bir tel yardımıyla sabitlemek dala göre zayıf olan kökler güçleninceye kadar yararlı olacaktır.

Kesik daldan üretme uygulanabilecek bir başka yöntemdir. Ağaçların coğu bu şekilde kök üretebilir. Ancak bu şekildeki bir üretim daha uzun bir zaman alacaktır. Kesik daldan üretim de genellikle iki şekilde yapılır. Birincisinde; ağacın büyüme mevsiminin sonunda; yeni büyümüş bir dal kesilir. Bu dal yumuşak bir toprağa yarısına kadar gömülür. Ertesi bahar kök vermeye başlayacak olan ağacınız sonraki bahara ise kullanılabilir duruma gelecektir. Diğer yöntemde ise; yeni büyümüş olan dal yaz başında kesilir. Bu yöntemde köklenme 4 ila 10 hafta arasında gerçekleşir. Bu iki yöntemde de köklenmeyi hızlandıran hormonlar kullanmak daha uygun olacaktır.

Ağacınızın büyümesini en baştan kontrol etmek isterseniz tohumdan üretmeyi deneyebilirsiniz. İlk başlayanlar için uygun olmayan bu yöntemde tohumları bir kaba dikersiniz. Bitki büyüdükçe ayrı kaplara yerleştirirsiniz. Buradaki önemli nokta ise bitkinin her aktarmada ana köklerini budayarak yan ve kılcal köklerin oluşmasını sağlamaktır.

Tüm bu yöntemlerden birini kullanarak elde ettiğiniz ağacı bonsai saksısına aktarmak sonraki adımınız. Bunun için kökler saksıya sığabilecek şekilde belirli bir ölçüde kesilir. Kök boyunun ağaç boyunun 1/3'ünden daha uzun olmaması gerekir. Kökleri kestikten sonra dalların ve yaprakların bir kısmını da budamak ağacın dengesini kaybetmemesi açısından önemlidir. Kök budama işleminin düzenli aralıklarla yapılması ağacın büyümesini sınırlandıran en önemli faktördür.

Budamalarla uygun şekle yaklaşsanızda, en estetik görüntü için dalları tel sararak belli yönlerde kıvırmak, belli şekiller vermek gerekir. Amaç ağaca yaşlı görüntüsü vermek olduğundan gövde ve dallar düz değil mümküm olduğunca kıvrımlı olmalıdır. Teli çok sıkmak veya uzun süre dalda bırakmak dallarda iz kalmasına ve çirkin görünmelerine sebep olacağından bu konuya da gerekli özeni göstermeniz gerekir.