|
Yağmurlama Sistemiyle Dondan Korunma
Ortam sıcaklığı donma noktasının altına düştüğü zaman, toprak ve bitki üzerine su püskürtmekle bitkileri dondan korumak mümkündür. Su bitki üzerinde donmaya başlar başlamaz, açığa çıkan ısının bir kısmı, bitkinin yeşil kısımlarına ve çiçeklerine, geri kalanı da toprak ve havaya gider. Bitkinin absorbe ettiği bu ısı miktarı ile hava sıcaklığı ani olarak düşmedikçe ve ya suyun serbest bıraktığı ısı, kuvvetli rüzgarlar tarafından taşınmadıkça bitkinin dondan uygun bir şekilde korunması sağlanmış olur. Yağmurlama sırasında hava neminin bir miktar yükseltilmesi de korumada yardımcı olmaktadır. Kısaca yağmurlama yöntemiyle sulama yaparak don olayından korunmanın esası; suyun, donarken çevreye verdiği 80 cal/gr lık ısıyı oluşturmasıdır. Don olayından zarar görebilecek bitki aksamlarına eşit olarak uygulanan su, bitki yüzeyinde ince bir film oluşturur ve su ısı iletkenliği yüksek olan buz, açığa çıkan bu enerjinin etkin bir biçimde bitki yüzeyine ulaştırılmasını sağlar ve bitki yüzey sıcaklığı 0 oC civarında tutulur. Bu işin en güç önemli tarafı donan miktar kadar suyu aynı hızda temin etmektir. Yağmurlama sıcaklık donma noktasının altına düşer düşmez başlatılmalı ve bitki üzerinde meydana gelmiş olan buzun tümü eriyinceye kadar kesilmemelidir. Bitki üzerindeki buzun kalınlığı, sıcaklığın donma noktasının altında kalış süresine ve düşük sıcaklık miktarına bağlı olarak 1.5-12 mm arasında değişir. Bu nedenle çilek gibi küçük boylu bitkiler düşük sıcaklıklara karşı, meyve ağaçları ve diğer uzun boylu bitkilere kıyasla daha korunabilirler. Bazı küçük boylu bitkilerin ?6 ile ?7 oC deki sıcaklıklara karşı yağmurlama uygulamasıyla korunabildikleri görülmüştür. Dondan korunmak için planlanan yağmurlama sistemleri sabit olmalıdır. Çükü belirli alanın bir sulanması için planlanan sistem, aynı alanın dondan korunması işlemine uygun olmayabilir. Eğer sistem, 2.5 mm/h lik yağmurlama hızına göre planlanmış ise bir dekarın dondan korunabilmesi için gerekli olan devamlı su debisi 0.7 L/sn civarındadır. Eğer yağmurlama hızı, 3 mm/h ise her dekar için 0.85-0.9 L/sn lik devamlı debiye ihtiyaç olacaktır. Önerilen su uygulama hızları çizelge 6.1 de verilmiştir.
Yağmurlama yöntemi ile sulama yapılarak domates, kabak, biber, fasulye ve çilek gibi kısa boylu bitkiler ile elma, armut, kayısı, turunçgiller ve bağlar da don olayından korunması sağlanabilmektedir. Yağmurlama ile dondan koruma sistemleri, dondan korunacak tüm yüzeyi kaplayacak şekilde tesisat yerleştirmeyi zorunlu kılar. Dondan korunacak yer meyve bahçeleri (çok yıllık bitkiler) ise; ana boru hattı toprak altında, lateraller (PVC ve PE) toprak yüzeyinde çalışacak şekilde tasarımı yapılır. Dondan korunmada başlık memeleri küçük çaplı (2-6 mm) olmalıdır. Sistemin yağmurlama hızı 3 mm/h? ten fazla olmamalıdır. Bunun yanında çok kuru rüzgarlı havalarda ve yüksek bitkilerde daha yüksek
yağmurlama hızlarına gereksinim duyabilir. Don sırasında sistem devamlı çalıştırılmalıdır. Yağmurlamaya ertesi gün yapraklar üzerindeki buz kristalleri çözülene kadar devam edilir. Sistemin operatörü geceleyin sıcaklık yükselse dahi yağmurlamayı kesmemelidir. Yağmurlamanın erken durdurulması zarar görmeyi daha da artırabilir. Üstten yağmurlama sisteminin dondan korunma amacıyla projelenmesinde karşılaşılan iki ana sorun; yağmurlama hızı ve sulama aralığının ne olması gerektiğidir. Dondan korunmada kullanılan yağmurlama sistemlerinin çoğu üstten yağmurlama şeklindedir. Son zamanlarda alttan yağmurlama ilgi giderek artmaktadır. Üstten yağmurlama sistemi planlanırken ; arka arkaya 3 gece don olayının meydana geleceği ve her gece yağmurlama sisteminin 10 saat çalıştırılacağı dikkate alınır. Bu esasa göre su rezervi yapılır. Seralarda dondan korunma içinde yağmurlama sistemi kullanılabilir.
Kaynak : Adnan SÜLLÜ Ziraat Mühendisi
|
28.04.2010, 13:34
Benzer Konular
Hybrid-Şeklinde