Soğan Yetiştiriciliği

Soğan ülkemiz insanının beslenmesinde son derece büyük önem taşıyan her yemeğe lezzet katan ekonomik önemi son derece yüksek ve bütün bölgelerimizde yetiştirilen bir sebzedir.



Soğan üretimi çeşitlilik arz etmesine rağmen Erzincan’da iki şekilde yapılmaktadır.

Arpacıktan (Tıska)

Doğrudan tohumla yapılmakta

Arpacıktan soğan üretiminde ana materyal tıskadır.Bu şekilde soğan üretimi iki yılda gerçekleşmektedir. Birinci yıl arpacık üretimi, ikinci yıl ise başsoğan üretimi yapılmaktadır. Bu üretim şeklinde arpacıkların ekimi aşamasında makineli sistem geliştirilemediği için işçilik maliyetleri artmaktadır. Geleneksel olarak arpacıkların serpilip tırmıkla karıştırılması şeklinde yapılan uygulamada ise arpacıkların çoğu çimlenememekte ve birim alanda istenilen miktardan çok az bitki oluşmaktadır. Buda yüksek oranda verim kaybına neden olmaktadır. Düzenli ekim yapılmadığı için Yabancı ot kontrolünde çapamakinesi ve hasatta söküm aletleri kullanılamaz.

Doğrudan tohumla üretimde; seçimi doğru yapılmış çeşidin önemi büyüktür. Bu sistemde ekim işlemi makine ile olduğu için geniş ekim alanları ekme imkanı bulabiliriz. Ekilen tohumun tamamına yakını çimlenir ve bir yıl içinde baş soğan oluşturma özelliğine sahip olur. Bakım işleri makineli kolay olur ve dekara ort.4-5 ton soğan elde edilir.

Doğrudan soğan üretiminde tohum derinliği 1-1.5 cm sıra arası 25-30 sıra üzeri 2-3 olacak şekilde ayarlanmalıdır. Buna göre dekara yaklaşık olarak 600-800 gr tohum ekilir.

Soğan yetiştiriciliğinde; uygun tohum seçimi, yabancı otlardan ari, besin maddesince zengin ve iyi işlenmiş tohum yatağı arzu edilmektedir.

Dekara 4-5 ton verim için 8-12 kg/da saf azot, 8-10 kg fosfor kalite ve dayanıklılığı artırmak için 12-15 kg potasyum ekim öncesi toprağa karıştırılmalıdır. Ancak iyi bir gübreleme yapmak için mutlaka toprak analizi yaptırılmalıdır.


Fazla azot kullanımı kuru madde miktarını düşürerek muhafaza süresini kısaltır ve istenmeyen kalın dokulu soğan oluşumuna neden olur.

Soğan üretiminde en büyük sorun,soğan bitkisinin yaprak alanı azlığı ve yavaş gelişme gösterdiği için yabancı otlardan gelişme dönemi süresince korunmalıdır.
Bunun için kimyasal ve mekanik mücadele yöntemlerini birlikte uygulamak gereklidir.

Kimyasal mücadelede ekim öncesi,çıkış öncesi ve çıkış sonrası kullanılan herbisitler teknik talimatlarda belirtilmiştir.


Soğanda yabancı ot kontrolü kimyasal mücadele ile tam olarak sağlanamamaktadır. Buna ilaveten soğan gelişim döneminde tarla devamlı kontrol edilerek yabancı otlar yoğunluk oluşturduğu zaman elle veya çapa ile temizlenmelidir.

Soğan sineği yumurtaları

Havaların ısınması ve yağışlarla birlikte soğanında toprak üstü aksamı gelişimi hızlanır. Bu devrede soğanlarda önemli derecede zararlı olan soğan sineği portakal renginde yumurtalarını yaprakların alt kısmına bırakır. Yumurtadan çıkan larvalar yapraklara girerek boyuna galeriler açar ve yapakların toprağa yakın kısmına doğru ay şeklinde kıvrılmasına neden olur. Önemli derecede verim kaybına yol açmamak için yumurtaların yoğun olarak görüldüğü zaman tavsiye edilen insektisitlerle ilaçlama yapılır ve ilaçlama 10 gün sonra tekrarlanır.

Yine bu dönemlerde soğan mildiyösü ve sürme hastalıkları da havaların nemine ve sıcaklık durumuna göre soğanda zararlanmalara neden olurlar.

Soğan mildiyösünde; yaprakların dip ve orta kısımlarında çukurlaşmalar meydana gelir. Ortaları zamanla beyazlaşır ve menekşe rengini alır. Üzeri küf örtüsü ile kaplıdır. Lekeler birleşerek yaprağın kurumasına neden olur. Soğan başında ise buruşma, kalınlaşma ve sonradan süngerleşmelere sebep olur. Hastalık depoda da etkisini sürdürerek yumruların yumuşamasına neden olur.

Soğan sürme hastalığı ise; yapraklarda bariz olarak çizgiler görülür.Çizgiler koyu kahverenginde, ilk önce tek yapraklı fide döneminde görülür. Hastalığa yakalanan yapraklar anormal bükülme ve kıvrılmalar olur. Soğan cüce kalır ve ölür.

Her iki durumda da hastalığın şiddetine bağlı olarak ürün elden çıkabilir. Onun için zaman zaman gözlemlerimizi yapıp teknik elemanların tavsiye edeceği fungusitlerle mücadele yapmamız gereklidir.


Soğan sürmesi hastalığı
Yaprak gelişimini tamamlayan bitki soğan baş oluşumunu kısa sürede tamamlayarak hayat devresini kapatır. Alt kısımdaki yaşlı yapraklar uç kısımdan başlayarak sararır ve kururlar. Kurumanın ve yaprakların baş soğanla ilişkisini kesmek için tarla yüzeyinde boş bidonlar gezdirilerek yaprakların kırılması sağlanır.

Hasat edilen soğanlar belli bir süre kurumaya terk edilerek çuvallara konulur. Soğan da depolama büyük önem arz eder. Basit depolarda bile 8-9 ay muhafaza edilebilir

NOT: Tüm hastalık ve zararlılarla mücade için bakanlığımıza bağlı en yakın tarım kuruluşuna başvurulmalı ve tavsiyeleri doğrultusunda mücadele yapılmalıdır.

HAZIRLAYAN:
Uzm. Alaaddin SALTABAŞ
ZİRAAT YÜKSEK MÜHENDİSİ