Dernekler

Dernek; kazanç paylaşma dışında, kanunlarla yasaklanmamış belirli ve ortak bir amacı gerçekleştirmek üzere en az 7 gerçek veya tüzel kişinin bilgi ve çalışmalarını sürekli olarak birleştirmek suretiyle oluşturdukları tüzel kişiliğe sahip kişi topluluklarıdır.
Her derneğin bir tüzüğü bulunur. Dernek tüzüğünde derneğin adı, amacı, yerleşim yeri, kurucuları, gelir kaynakları, üyelik koşulları, organları ve örgütü ile geçici yönetim kurulunun gösterilmesi zorunludur.
Federasyonlar, kuruluş amaçları aynı olan en az beş derneğin amaçlarını gerçekleştirmek üzere üye sıfatıyla bir araya gelmeleri suretiyle kurulur. Her federasyonun bir tüzüğü bulunur.
Ayrıca dernekler Kamu Yararlı Dernekler ve Özel Kanunlarla kurulan dernekler olarak ikiye ayrılır.
Dernek Kurma Hakkı
Fiil ehliyetine sahip gerçek veya tüzel kişiler, önceden izin almaksızın dernek kurma hakkına sahiptir.
Ancak, Türk Silahlı Kuvvetleri ve kolluk kuvvetleri mensupları ile kamu kurum ve kuruluşlarının memur statüsündeki görevlileri hakkında özel kanunlarında getirilen kısıtlamalar saklıdır.
On beş yaşını bitiren ayırt etme gücüne sahip küçükler; toplumsal, ruhsal, ahlaki, bedensel ve zihinsel yetenekleri ile spor, eğitim ve öğretim haklarını, sosyal ve kültürel varlıklarını, aile yapısını ve özel yaşantılarını korumak ve geliştirmek amacıyla yasal temsilcilerinin yazılı izni ile çocuk dernekleri kurabilir veya kurulmuş çocuk derneklerine üye olabilirler.
On iki yaşını bitiren küçükler yasal temsilcilerinin izni ile çocuk derneklerine üye olabilirler ancak yönetim ve denetim kurullarında görev alamazlar.
Çocuk derneklerine on sekiz yaşından büyükler kurucu veya üye olamazlar.
Hangi Amaçla Dernek Kurulamaz
Anayasa ve kanunlarla açıkça yasaklanan amaçları veya konusu suç teşkil eden fiilleri gerçekleştirmek amacıyla dernek kurulamaz.
Derneğin amacı; kazanç paylaşma dışında, kanunlarla yasaklanmamış belirli ve ortak bir gayeyi gerçekleştirmeye yönelik, anlaşılabilir ve süreklilik arz etmelidir. Hukuka veya ahlâka aykırı olmamalıdır.
Derneğin Kuruluş Şekli
Dernekler, gerekli görülen yerlerde genel kurul kararıyla şube açabilirler. Bu amaçla dernek yönetim kurulunca yetki verilen en az üç kişilik kurucular kurulu, şube açılacak yerin en büyük mülki amirine şube kuruluş bildirimini ve gerekli belgeleri verir.
Derneğin Zorunlu Organları
Derneğin zorunlu organları, genel kurul, yönetim kurulu ve denetim kuruludur.
Dernekler zorunlu organları dışında başka organlarda oluşturabilirler. Ancak, bu organlara zorunlu organların görev yetki ve sorumlulukları devredilemez.
Genel Kurul: Derneğin en yetkili karar organı olup; derneğe kayıtlı üyelerden oluşur.
Genel kurul, üyeliğe kabul ve üyelikten çıkarma hakkında son kararı verir; dernek organlarını seçer ve derneğin diğer bir organına verilmemiş olan işleri görür.
Genel kurul, derneğin diğer organlarını denetler ve onları haklı sebeplerle her zaman görevden alabilir.
Yönetim Kurulu: Beş asıl ve beş yedek üyeden az olmamak üzere dernek tüzüğünde belirtilen sayıda üyeden oluşur.
Yönetim kurulu, derneğin yürütme ve temsil organıdır; bu görevini kanuna ve dernek tüzüğüne uygun olarak yerine getirir.
Temsil görevi, yönetim kurulunca, üyelerden birine veya bir üçüncü kişiye verilebilir.
Denetim Kurulu:Üç asıl ve üç yedek üyeden az olmamak üzere dernek tüzüğünde belirtilen sayıda üyeden oluşur.
Denetim kurulu, denetleme görevini, dernek tüzüğünde belirtilen esas ve usullere göre yapar; denetleme sonuçlarını bir raporla yönetim kuruluna ve genel kurula sunar.
Dernek Tüzüğü
Her derneğin bir tüzüğü bulunur. Bu tüzükte aşağıda gösterilen hususların belirtilmesi zorunludur.
a) Derneğin adı ve merkezi.
b) Derneğin amacı ve bu amacı gerçekleştirmek için dernekçe sürdürülecek çalışma konuları ve çalışma biçimleri ile faaliyet alanı.
c) Derneğe üye olma ve üyelikten çıkmanın şart ve şekilleri.
d) Genel kurulun toplanma şekli ve zamanı.
e) Genel kurulun görevleri, yetkileri, oy kullanma ve karar alma usul ve şekilleri.
f) Yönetim ve denetim kurullarının görev ve yetkileri, ne suretle seçileceği, asıl ve yedek üye sayısı.
g) Derneğin şubesinin bulunup bulunmayacağı, bulunacak ise şubelerin nasıl kurulacağı, görev ve yetkileri ile dernek genel kurulunda nasıl temsil edileceği.
h) Üyelerin ödeyecekleri giriş ve yıllık aidat miktarının belirlenme şekli.
i) Derneğin borçlanma usulleri.
j) Derneğin iç denetim şekilleri
k) Tüzüğün ne şekilde değiştirileceği.
l) Derneğin feshi halinde mal varlığın tasfiye şekli.
Derneklerin Faaliyetleri
Genel olarak
Dernekler, amaçlarını gerçekleştirmek üzere, tüzüklerde belirtilen çalışma konuları ve biçimleri doğrultusunda faaliyette bulunurlar.
Yasaklanan veya izne bağlı faaliyetlerle ilgili kamu hukuku nitelikli özel kanun hükümleri saklıdır.
Dernek faaliyetleri ile ilgili yasak ve sınırlamalara aykırılık halinde, Cumhuriyet savcısının istemiyle mahkemece faaliyetten alıkoyma kararı verilebilir
Uluslar Arası Faaliyet
Dernekler, tüzüklerinde gösterilen amaçları gerçekleştirmek üzere uluslar arası faaliyette veya işbirliğinde bulunabilir, yurt dışında temsilcilik veya şube açabilir, yurt dışında dernek veya üst kuruluş kurabilir veya yurt dışında kurulmuş dernek veya kuruluşlara katılabilirler.
Yabancı dernekler, Dışişleri Bakanlığının görüşü alınmak suretiyle İçişleri Bakanlığının izniyle Türkiye’de faaliyette veya işbirliğinde bulunabilir, temsilcilik veya şube açabilir, dernek veya üst kuruluş kurabilir veya kurulmuş dernek veya üst kuruluşlara katılabilirler.
Türkiye’de yerleşme hakkına sahip olan yabancı gerçek kişiler, dernek kurabilirler veya kurulmuş derneklere üye olabilirler.
Dernek Gelirleri
Dernek gelirleri, üye ödentisi, dernek faaliyetleri sonucunda veya dernek mal varlığından elde edilen gelirler ile bağış ve yardımlardan oluşur.
Dernek gelirleri alındı belgesi ile toplanır ve giderler harcama belgesi ile yapılır. Dernek gelirlerinin bankalar aracılığı ile toplanması halinde banka tarafından düzenlenen dekont veya hesap özeti gibi belgeler alındı belgesi yerine geçer.
Alındı belgeleri ve harcama belgelerinin saklama süresi 5 yıldır.
Dernek gelirlerinin toplanmasında kullanılacak alındı belgeleri yönetim kurulu kararı ile bastırılır. Alındı belgelerinin şekli, bastırılması, onaylanması ve kullanılması ile dernek gelirlerinin toplanmasında kullanılacak yetki belgesine ilişkin hususlar yönetmelikte düzenlenir.
Dernek gelirlerini toplayacak kişiler yönetim kurulu kararıyla belirlenir ve bunlar adına yetki belgesi düzenlenir.Dernekler tarafından tutulacak defter ve kayıtlar ile ilgili usul ve esaslar yönetmelikte düzenlenir. Bu defterlerin dernekler biriminden yada noterden onaylı olması zorunludur.
Dernek adına gelir tahsil etmekle yetkili olan kişiler, tahsil ettikleri paraları otuz gün içerisinde dernek saymanına teslim ederler veya derneğin banka hesabına yatırırlar. Ancak, tahsilatı 2005 yılı için 1000.- YTL’yi geçenler, 30 otuz günlük süreyi beklemeksizin tahsil ettikleri parayı en geç iki iş günü içinde dernek saymanına teslim ederler veya derneğin banka hesabına yatırırlar.
Dernek kasasında bulundurulabilecek para miktarı, ihtiyaçlar dikkate alınarak yönetim kurulunca belirlenir.
Dernek giderleri ise fatura, perakende satış fişi, serbest meslek makbuzu gibi harcama belgeleri ile yapılır. Ancak dernekler, Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesi kapsamında bulunan ödemeleri için Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre gider pusulası, bu kapsamda da bulunmayan ödemeleri için Gider Makbuzu düzenlerler.
Dernek Görevlileri Ve Ücretleri
Üye sayısının 100 kişiden çok olması şartıyla dernek hizmetleri gönüllüler veya yönetim kurulu kararı ile göreve başlatılan ücretliler aracılığıyla yürütülür.
Dernek hizmetleri için görevlendirilecek üyelere verilecek gündelik ve yolluk miktarları genel kurul tarafından belirlenir.
Dernek Adları
Dernek adlarında; Türk, Türkiye, Milli, Cumhuriyet, Atatürk, Mustafa Kemal kelimeleri ile bunların baş ve sonlarına getirilen eklerle oluşturulan kelimeler İçişleri Bakanlığının izni ile kullanılabilir.
Kamu Yararına Çalışan Dernekler
Kamu yararına çalışan dernekler, ilgili bakanlıkların ve Maliye Bakanlığının görüşü üzerine, İçişleri Bakanlığının teklifi ve Bakanlar Kurulu kararıyla tespit edilir.Bir derneğin kamu yararına çalışan derneklerden sayılabilmesi için, en az 1 yıldan beri faaliyette bulunması ve derneğin amacı bu amacı gerçekleştirmek üzere giriştiği faaliyetlerin topluma yararlı sonuçlar verecek nitelikte ve ölçüde olması şarttır.
Kamu yararına çalışan dernekler en az 2 yılda bir denetlenir.
Türkiye Kızılay Derneği ve Türk Hava Kurumunun tüzüklerini onaylamaya Bakanlar Kurulu yetkilidir.
Kızılay
11 haziran 1868 tarihinde İstanbul’da kurulmuştur.çeşitli zamanlarda çeşitli adlarla anılmış olan bu kurum, 1935 yılında “Kızılay Derneği” adını almıştır.
Derneğin Amacı: Savaşta ve barışta, yurt içinde ve dışında doğal afet ve felaketlere uğrayanlara yardım etmek,sağlık ve sosyal dayanışmayı sağlamak ayrıca bu konudaki uluslar arası derneklerle iş ve amaç birliği yapmaktır.
Derneğin Başlıca Faaliyetleri
1. Savaşta ve hükümetin ilan ettiği olağanüstü durumlarda silahlı kuvvetlere yardımcı olmak.
2. Bulaşıcı hastalıklara karşı açılan mücadeleye katılmak.
3. Yabancı ülkelerde meydana gelen doğal afetlerde mümkün olduğu kadar yardım elini uzatmak.
4. Hükümetin belirlediği yerlerde hastahaneler açmak
5. Barış zamanında hemşire ve ilk yardım elemanı yetiştirmek.
6. Kan bulma hizmetlerini düzenlemek ve yürütmek.
7. Yoksullara yardım etmek.
8. Deprem, yangın, sel v.b. felaket anlarında felakete uğrayanlara yardım etmek.
Kızılay bu faaliyetleri yürütebilmek amacıyla gönüllü kuruluşlar oluşturur.
Derneğin Başlıca Gelir Kaynakları
• Üyelerden toplanan aidatlar,
• Dernek yayınları, pul ve rozetler,
• Düzenlenen piyango, balo ve eğlence gelirleri,
• Vatandaşların yaptıkları bağış ve yardımlar,
• Bazı malların satış ve kiralarından elde edilen gelirler oluşturur.


Yeşilay
1920 yılında İstanbul’da kurulmuşur.
Kurumun Amacı: Türk insanını alkol, sigara ve diğer tüm uyuşturucu maddelerin zararlarından korumaktır. Kurumun gelir kaynaklarını, halktan toplanan yardımlar ve devletin maddi katkıları oluşturur.
Türk Hava Kurumu
“İstikbal göklerdedir.” diyerek havacılığa verdiği önemi gösteren Mustafa Kemal Atatürk, 1925 yılında Türk Hava Kurumunu kurdurmuştur.
Kurumun Amacı: Gençlere havacılığı sevdirmek, havacılığın askeri ve sivil alanlardaki önemini kavratmak ve Türk havacılığının gelişmesi için gayret göstermektir.
Türk Hava Kurumu, Türkkuşu Genel Müdürlüğü’ne bağlı olarak gençleri havacılığın çeşitli alanlarında eğitir.
Kurumun başlıca gelirlerini vatandaşlardan toplanan filtre, zekat ve bağışlar oluşturur.
Sosyal Hizmetler Ve Çocuk Esirgeme Kurumu
İlk olarak Mithat Paşa’nın Tuna valiliği sırasında temeli atılan bir yardım kurumudur. Bu kurum 1935 yılında “Türkiye Çocuk Esirgeme Kurumu” adını almıştır. Derneğin günümüzdeki adı “Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu” dur.
Kurumun Amacı: Korunmaya bakıma ve yardıma muhtaç çocuklara, özürlü ve yaşlılara bakmak ve onların hayatlarını devam ettirmelerine yardımcı olmaktır.
Kurum, yurdun birçok yerinde ihtiyaç sahipleri için bakım evi, çocuk yuvası, hastahane ve dispanser açar. Şehitlerin ailelerini eş ve çocuklarını, malul ve gazileri korur. Onların toplumda varlıklarını devam ettirmelerini sağlar.
Kurumun başlıca gelir kaynağını, halktan toplanan bağışlar ve devlet yardımları oluşturur.
Amerika’da Türk Dernek Ve Organizasyonları
Amerika’da 100 kadar Türk Derneği, Organizasyonu, Öğrenci birlikleri ve dostluk kuruluşları bulunmaktadır. Bu dernekleri genel itibari ile 3 büyük gruba ayırabiliriz, Assembly of Turkish American Associations, Federation of Turkish American Associations, ve Turkish Student Associations. Bunların yanında diğer Türk Cumhuriyetlerinin kültür ve dayanışma dernekleri, Beşiktaş ve Fenerbahçe gibi takımların Amerika dernekleri, Ticari amaçlı dernekler ve eğitim amaçlı dernekler faaliyet göstermektedir.
STK CENNETİ
Ülkelerin gelişmiş ve kalkınmışlığında sivil toplumun örgütlü olması çok önemli bir göstergedir. Büyük devlet olmanın, çağdaş devlet olmanın çok önemli şartlarından biri de toplumun özgürce örgütlenmesinin önünde her türlü engelin kaldırılmasıdır. AB üyesi ülkeler bu konuda STK'lar için cennet yaratmışlardır. Almanya da 2 milyon 100 bin, Fransa da 1,5 milyon ABD'de 1,5 milyon civarında dernek faaliyettedir. Dernekler son derece etkin ve katılımcıdır. AB üyesi ülkelerde ortalama 40 kişiye bir dernek düşmektedir. Gelişmiş ülkelerde sivil toplum kuruluşları vasıtasıyla ülkede yaşayanlar son derece dinamik olmuşlar ve her şeyi devletten beklememişlerdir. Toplumda uzlaşma ve barış sağlayarak sosyal huzuru gerçekleştirmişlerdir. Gelişmiş Batı ülkelerinin insanları demokratik refleksleri kuvvetli, canlı ve aktiftirler.
Gelelim Türkiye'ye maalesef ülkemizde AB üyesi ülkelerin standartlarında güçlü ve etkili sivil toplum örgütleri kurulamamıştır. Ancak son yıllarda, AB'ne uyum yasaları ve katılım ortaklığı belgeleri kapsamında dernekler kanununda yapılan değişikliklerle sivil toplum örgütlerinin önünde engellerde kaldırılmaya ve bu kapsam da 04.11.2004 tarih ve 5253 sayılı Dernekler Yasası ile önemli adımlar atmaya başlanmıştır. Bu kanun ile Devletin sivil örgütlenmelere müdahaleleri azaltılmış, siyasetle ilgilenmelerine ve daha özgürce teşkilatlanmalarına imkan sağlanmıştır.
TÜSİAV
2005 yılı sonu rakamları itibariyle Türkiye de katılımcılık ve sivil toplumculuk sınıfta kalmıştır. Türkiye de dernek sayısı 81 bin, en çok dernek İstanbul'da 13 bin Ankara da 11 bin ve her 100 kişiye 1 dernek düşüyor. Bu derneklerin yarısına yakını tabela derneğidir. Etkin olduğu kabul edilen sivil toplum örgütleri arasında, çoğunlukla işadamları dernekleri, genç işadamları denekleri ve işkadınları derneklerinin bulunması dikkat çekicidir. Toplumun diğer kesimleri etkin bir örgütlenmeyi maalesef başaramamışlardır.
Türkiye de faaliyet alanına göre dernekler şu şekilde sıralanıyor: Birinci sırada hemşeri dernekleri geliyor. Hemşeri derneklerinden sonra sırayla emekli, esnaf, işçi, işveren, memur, mezun, muhtarlar, kadın yardımlaşma dernekleri adı altında faaliyet gösteren 20 bine yakın yardımlaşma derneği bulunuyor. Bu dernekleri 16 bin civarında okul dernekleri, 15 bin civarında cami yaptırma ve kuran kursu dernekleri izliyor.
Türkiye'deki sivil toplum kuruluşlarının ortak problemlerinin başında kurumsallaşmama, profesyonelleşmeme ve kaynak sorunu geliyor. Para, insan, bilgi ve iletişim kaynaklarını sağlayamayan, katılımcı üye bulamayan, kurumsallaşamayan sivil toplum kuruluşları bir türlü etkin olamıyor. Ve demokrasimizi demokratikleştiremiyor.
Vatandaşlarımızın Sosyal Yardım Kuruluşlarına Katılması Ve Önemi
Sosyal yardım kurumları halk yararını gözeterek kurulmuş kurumlardır. Bu tür kurumların temelinde toplumsal dayanışma ve yardımlaşma duygusu bulunur. Türk milleti, toplumsal dayanışma ve yardımlaşmaya önem veren bir millettir. Bu durum geçmişte Selçuklular ve Osmanlılar dönemlerinde kurulan vakıflar sayesinde en güzel şekilde ispatlanmıştır.
Sosyal yardım kurumları, topluma faydalı oldukları gibi devletin sırtından önemli yükleri azaltmaları ve devletin yapması gereken bazı faaliyetleri üstlenmeleri açısından da önemli kuruluşlardır. Bizler bu tür kurumlardan maddi manevi desteğimizi esirgememeliyiz. Amaçlarına saygı göstermeyi bir vatandaşlık borcu olarak kabul etmeliyiz.
Vakıflar İle Dernekler Arasındaki Fark
Dernekler kazanç paylaşma dışında belli bir sosyal amacı gerçekleştirmek üzere kurulurlar.
Vakıflar ise belli bir mal tahsisi suretiyle resmi senetlerinde belirtilen amaçlarını toplum yararına gerçekleştirmek üzere kurulan hayır kuruluşlarıdır.