Serbest Sistem Besicilik

Büyükbaş hayvan beslemekteki amaç, ekonomik kazanç sağlamaktır. Günümüzde pek çok iş kolunda olduğu gibi bu sektörde de, sık sık teknik, finansal veya pazar kaynaklı çeşitli zorluklarla karşılaşılmaktadır. Ne yazık ki altyapısı yetersiz, bilgisizce kurulmuş bir işletmeler sektöre tam anlamıyla ayak uyduramamakta ve teknik bilgilerinin yetersizliği ile birleşince batma noktasına gelmektedir. Günümüzün rekabet ortamında besi işletmelerinin de önceden dikkatlice planlanması gerekmektedir. Serbest sistem besiciliğe başlamak için atılacak adımları sıralayalım:

Besi yeri seçiminde dikkate alınması gerekli faktörler:

1-Coğrafi faktörler: Besi yerinin tespitinde; kurulacak yerin coğrafi konumuna bağlı olarak ortaya çıkan iklim yapısı, arazinin konumu, drenaj koşulları işletmenin ilerdeki başarısında çok önemli etkileri vardır. İklim faktörleri içinde, sıcaklık ve nem en başta gelen kriterlerdir. Bunlardan sonra rüzgar şiddeti ve sürelerini dikkate almak gerekir. Besi sığırı dünyanın çeşitli bölgelerinde sıcak ve soğuk hava şartlarından fazla etkilenmeden beklenilen verimi sağlayabilen bir hayvandır. –5C – +25 oC sıcaklıklar arasında yetiştirilebilmektedir ama 10-15 oC'de yetiştirilebilmesi en uygun olur. Yağışla birlikte gelen şiddetli rüzgar ve çok düşük sıcaklıklar hayvanın vücudunun ıslak olması sebebi ile enerji ihtiyacını artırır bu durumda yem tüketimi % 30 a varan boyutta artabilir. Ancak çoğunlukla herhangi bir sağlık sorunu ortaya çıkmaz. Burada dikkat edilmesi gereken husus bu türlü zorlu hava şartlarının bir besi dönemi içinde kaç gün olacağı, ve yem tüketimindeki artış sebebiyle maliyetleri ne kadar etkileyeceğidir.

2-Su ve Enerji: 500 kg ağırlığındaki bir besi sığırı yaz günlerinde günde yaklaşık 60 litre su içer . Kış aylarında su ihtiyacı 10 litreye kadar düşer. Besi işletmesinin elektrik ihtidacı da büyüklüğüne göre değişmektedir. En küçük bir işletmenin bile en az 15 KW güç temin edebileceği bir kaynağa ihtiyacı vardır.

3-Yem Kaynakları: Besi maliyetinin en büyük kısmını (% 70-80) yem giderleri oluşturmaktadır. Bu sebeple yem hammaddesi üretim merkezlerine yakın işletmelerinin besicilikte başarı şansı daha yüksek olacaktır. ABD' de büyük besi işletmeleri , mısır ve sorgum tarlalarının hemen bitişiğindedir. Ülkemizde de besicilik işletmeleri, şeker fabrikaları yakınlarına kurularak şeker pancarı posalarının hayvancılıkta kullanılması sağlanabilir.

4- Çevre Faktörleri: Besi işletmeleri mümkün olduğu kadar insan yerleşim sahalarından, şehir ve kasabalardan uzakta olmalıdır. Besi işletmeleri ne kadar düzenli olurlarsa olsunlar bir miktar koku,toz ,ve sinek, kaynağı olmaktadır. Kötü tasarlanmış ve kötü yönetilen işletmelerde ise bu sakıncalar çok ileri boyutlara ulaşabilir. Bu sebeple işletme kuruluşu sırasında bu konuya da dikkat etmek gerekecekdir. İyi planlanmış bir işletme çok daha az kirlilik üretir.

5-Ulaşım Kolaylığı: Besi işletmesi sık sık nakliye faaliyetleri içerir. Bu sebeple besi yeri ,üretim ve tüketim merkezlerine bağlantılı ,yaz kış üzerinde büyük kamyonların kolaylıkla gidebileceği iyi kaliteli yol bağlantılarına sahip olmalıdır.

6-Besi yeri tasarımı: Besi yeri seçiminde olduğu gibi besi yerinin tasarlanmasında da pek çok faktörün birlikte düşünülmesi gerekmektedir. Besi yerinin iyi tasarlanmış olup olmaması işletmenin başarısını kesin olarak etkileyecektir. Tasarımda önde gelen iki temel faktör,iklim ve işletme büyüklüğüdür. Bir besi işletmesinde olması gereken birimler aşağıda kısaca tanıtılmıştır.

7-İdare Binası: Besi sahaları ile anayol arasında bulunmalıdır. Dışardan gelen ziyaretçiler besi yerine girmeden idare binasına ulaşabilmelidir.

8-Yem Üretim Sahası ve Hammadde Depoları: Bu birim de hem ana yola yakın olmalı hem de üretilen yemin kolaylıkla besi hayvanlarına ulaşabileceği merkezi bir noktada bulunmalıdır. Depolar , yaz ve sonbahar aylarından itibaren yıllık hammadde ihtiyacını depolayacak kapasitede olmalıdır.

9-Padoklar: İçinde hayvanların bulunduğu saha olan padokların şekillendirilmesi, serbest sistem besi yerleri tasarımında en önemli noktayı teşkil eder. Padok tasarımında dikkat edilecek baştaki konu drenajın nasıl yapılacağıdır. Toprak zeminli besi yerlerinde meydana gelen çamur işletmenin karlılığını büyük ölçüde etkilemektedir. Sıfır derecenin altında çok düşük sıcaklıklar bile besi performansına çamur kadar olumsuz etki yapmaz. Bu sebeple padoklar iyi drenaj sağlayacak şekilde yaklaşık % 3 meyilli bir zemin üzerinde yerleştirilmelidir. Daha fazla meyil yağmur erozyonu sebebiyle kısa zamanda zeminde bozulmalar yapar. Sıcaklığın yüksek olduğu bölgelerde (Güney anadolu) gölgelik yapmak, yağışların 450 mm /yıl üzerinde olduğu yerlerde zıt meyilli veya sundurmalı sistemleri düşünmek gerekebilir.
Padok Büyüklüğü: Padoklar, toprak zeminli işletmelerde hayvan başına en az 25m2 yağış miktarının yüksek olduğu bölgelerde bu miktar hayvan başına 100 m2 ye kadar çıkabilir veya beton zeminli sundurmalı padok tiplerini düşünmek gerekecektir. Bu türlü işletmelerde hayvan başına saha 4m2 ye kadar düşer. Küçük hayvancılık işletmelerinde bir kamyon yükü 20-25 hayvanlık padoklar uygun sayılabilir.
Yemlik ve Suluklar: Serbest sistem besi işletmelerinde genel olarak hayvan başına 25-30 cm yemlik boyu yeterli olmaktadır. Yemlikler çoğunlukla kolay temizlenebilen sağlam bir malzemeden, tercihen betondan yapılmalıdır. Suluklar ise kış aylarında donmayı önleyici önlemler alınmış içinde devamlı olarak içilebilir su bulunan otomatik yapıda olmalıdır
İşlem sahası:Serbest sistem besi işletmelerinde hayvanlar üzerinde yapılan her türlü işlemin tehlikesizce ve kolaylıkla yapılabildiği mekanik ağırlıklı bölümdür. Kısaca anlatmak gerekirse ,bu bölümde giren çıkan hayvanların ağırlık kontrolü,aşılama,tedavi işlemleri hızlı ve tehlikesiz bir şekilde yapılabilir.
Besicilikte Finansman ve Müşteri Namına Besicilik:Hayvan besiciliği büyük ölçüde finansman gerektiren bir üretim dalıdır. Bu işin önemli tarafı bütün hesapların başlangıçta doğru olarak yapılması şart gibidir. Besi faaliyetinin orta yerinde finansman sıkıntısı sebebiyle beslemeyi rölantiye almak veya yem kalitesini düşürmek, işletmeyi, büyük ihtimalle zarara götürecektir.
ABD çok yaygın olan,Türkiye de de başarılı birkaç örneği bulunan müşteri namına besicilikte ,besi yeri sahibi ile , hayvan sahipleri (finansör) ayrı ayrı kişi veya kurumlardır. Besicilik yapmak isteyen para sahibi kişiler, mevcut paraları ile ,müşteri namına besicilik yapan besi işletmesinde,kolaylıkla besi yapabilirler. Bu işletmelerde hayvan sahipleri, periyodik olarak ,sahibi oldukları hayvanların yem ve bakım giderlerini karşılar, besi işletmesi de ,kendisine emanet edilmiş hayvanların en iyi şekilde beslenmesini sağlayacak çalışmaları yapar. Bu sistemde besi işletmesi sahibi , besi yapmak için hayvan satın almanın finansal yükünden kurtulmuş olur ,kendisini, besleme tekniği, iyi yönetim gibi konulara verir.