Newcastle Disease Hastalığı(ND)

ETİYOLOJİ:
Etkenin sınıflandırılması ve özellikleri:
Genus: Avulavirus
Family: Paramyxoviridae
İnaktive olduğu ısı: 560 C /3 saat, 600 C /30 dakikada inaktive olur.
pH: Asit pH da inaktive olur.
Kimyasallar: Ethere karşı duyarlıdır.
Dezenfektanlar: Fenol, formalin, Sodyum hipoklorit (%6), Klorheksidin ve oksde edici ajanlarla inaktive olur.
Hayatta kalma: Özellikle gaitada (dışkıda), ortamın sıcak olduğu dönemlerde yaşama şansı yüksektir.

EPİDEMİYOLOJİ:
Konakçılığı: Birçok yerleşik broiler ve yumurtacılar ve yabani kuşlardır.
Tavuk hastalıklarına karşı duyarlılığı yüksek :Tavuk, hindi, av kuşları ( sülün, keklik, bıldırcın ve beç tavuğu), papağan, yabani su kuşları (kazlar, ördekler), karabataklar, devekuşu ve güvercinler, ötücü kuşlar, kargalar, kuzgunlarda morbidite ve mortalite oranları değişmekle birlikte bu hastalığa karşı duyarlıdırlar.
İnsanlar enfekte olabilir. Doğrudan virus ile temas durumunda, insanlarda gözlerde tek veya çift taraflı konjuktivit, konjuktival kanama, göz kapaklarında ödem görülür.

Bulaştırma ve virus kaynakları:
1. Enfekte kanatlıların solunum salgıları ve dışkıları ile doğrudan temas ve enfekte kuşların bulunduğu ortamdaki havanın solunması ile,
2. Etkenle bulaşık, yem, su, dışkı, bina ve bina içindeki her türlü ekipman (giysiler, çizme, çuval, kasalar vs.)
3. Dışkı ile bulaşık, kirli kabuklu yumurtalar
4. Sinekler, haşereler
5. Yem kamyonları (çiftlikte ve çiftlikler arasında) bulaşma ve yayılmaya neden olurlar.
6. Ölmüş olan hasta kanatlıların karkasları, imha edilmemiş olan karkaslar.
Velojenik NDV (Newcastle Disease Virus) Orta ve Güney Amerika, Orta doğu ve Afrika ve Kanada’da yaygın olarak seyretmektedir.

TANI:
Kuluçka süresi 4-6 gündür.

Klinik tanı:
Lentogenik suşlar:
1- Genellikle hastalık subklinik seyreder ve solunum ile ilişkili bulgular vardır.
2- Hapşırma, aksırık ve solunum güçlüğü görülür.
3- Ölüm oranı yüksek değildir.
4- Sekonder infeksiyonlar varsa ölüm oranı daha yüksek olabilir.

Mezogenik suşlar:
1- Akut solunum belirtileri vardır.
2- Ölüm oranı genellikle düşüktür (%10).
3- Sekonder infeksiyonlar varsa ölüm oranı daha yüksek olabilir.
Velogenik suşlar:
1- Solunum ve sinirsel bulgular daha şiddetlidir.
2- Yeşilimsi veya beyaz sulu ishal vardır.
3- Gözlerde konjuktival lezyonlar görülür.
4- Genellikle baş ve boyunda tortikollis şekillenir.
Boyundaki tortikollis olayı iyileşenlerde kalıcıdır.
5- Kanat ve bacaklarda paraliz şekillenir.
6- Yumurta üretiminde keskin düşüşler vardır.
7- Yumurtanın dış kabuğu şekilsiz ve pürtüklüdür, ince kabuk, hatta kabuksuz yumurtalar vardır, kahverengi yumurtalarda renkte açılma görülür.
8- Yumurta içeriği, akı suludur.
9- Morbidite ve mortalite eğer tavuklar aşılanmamışsa %100’e yaklaşır.
10- Fertilite problemleri görülür.

Lezyonlar:
1- Göğüs ve bacak kaslarında peteşiyal kanamalar
2- Trachea mukozasında kanamalar, ödem
3- Proventrikulus boyun kısmında ve folliküller üzerinde kanamalar
4- Bağırsaklarda kanamalar ve ülserler
5- Ovaryumlarda dejenerasyon, ödem ve kanamalar
6- Dalak ve karaciğer gevrek, kolay parçalanabiliyor ve üzerlerinde kanamalar ve nekrotik odaklar
7- Pankreasta nekroz ve ödem
8- Sekal lenfler üzerinde küçük peteşiyal kanamalar

Bazen bu lezyonlar subklinik formda görülmeyebilir. Kesin ve final tanı için mutlaka virus izolasyonu ve identifikasyonu yapılmalıdır.

Ayırıcı tanı:
Birçok hastalıkla karışabilir.
Kolera, kuş gribi (AI, avian influenza), ILT( İnf. laryngotracheitis, Fowl Pox (difterik formu), Klamidiyozis, CRD ( Mycoplasmosis, Aspergillosis, IB (İnf. Bronchitis), Toksikasyon, Botulismus (Botilism), eksik besleme, hatalı beslenme ve yetersiz havalandırma sonucu oluşan lezyonlar.
Laboratuvar tanısı:
Bölgesel veya Merkezi Referans Mikrobiyoloji Laboratuvarlarında, virus izolasyonu ve serolojik testlerle hastalığın kesin tanısı yapılmalıdır.

Etken izolasyon ve identifikasyonu:
Hasta veya yeni ölmüş olan hayvanlardan tracheal ve kloakal svaplar alınır. Hasta veya yeni ölmüş olan hasta hayvanların lezyonlu organlarından örnekler alınır.

Prosedürler:
A-Etken izolasyon ve identifikasyonu:
1- 9-10 günlük SPF embriyolu tavuk yumurtasına, organlardan hazırlanan materyal inokule edilir. HA aktivitesine bakılır. ND virus spesifik antiserumu ile HI test yapılır.
2- Monoclonal antikorlar ile çabuk identifikasyon yapılır.

B-Patojenite testleri:
1- Chicken embryo fibroblast cultures ile Plak testi
2- Embriyolu tavuk yumurtasında ölüm zamanı
3- 1 günlük embriyoda intracerebral patogenisiti indeksi
4- 6 haftalık yaşta civcivlerde intravenous patogenisiti indeksi
Serolojikal testler için:
Pıhtılaşmış kan veya serum örneklerinden yararlanılır.


A- Serolojik testler:
1- Hemaglutinasyon (HA, Haemagglutination) ve Hemagglutinasyon – inhibisyon (HI, Haemaglutination-İnhibition) en yaygın olarak kullanılan testtir. Hem virusun tanımında, hem de aşı antikor düzeylerinin belirlenmesinde kullanılan bir testtir.
2- ELİSA testi, hazır kitlerle yapılan uygulanması kolay, virus ve antikor titrelerinin belirlenmesinde kullanılan bir testtir. Her iki testlede hastalığın tanısı yapılabilir.

ÖNLEME VE KONTROL:

1- Sağlıklı Koruma:
a. Yabani kuşların, evcil hayvanların, böcek ve haşerelerin giremiyeceği barınaklar ve su tankları yapmak
b. Ölü hayvanlara ait karkasları uygun şekilde imha etmek
c. Kuşların dışında, ziyaretçi ve tesis içinde çalışanların kontrolünü sağlamak
d. Tesise girişte duş alınması sağlamak
e. Tesise giren her türlü araç ve kamyonların, ekipmanların dezenfeksiyonu ve dezenfektan havuzundan geçirilmesini sağlamak
f. All in/All out sistemini uygulamak (çiftlikte aynı yaşta hayvanların bulunmasını sağlamak)

g. Salgınlar sırasında:
g.1. Etkin karantina ve hareket kontrolü sağlamak
g.2. Tüm enfekte kuşları imha etmek
g.3. Sekonder bakteriyel infeksiyonlara karşı antibiyotik kullanmak, bağışıklık sistemini güçlendirmek için multivitaminler vermek, kümesin havasına hayvanlar içerideyken, virulensi azaltmak için uygun dezenfektan püskürtmek
g.4. Yeniden hayvan koymadan 21 gün önce derinlemesine temizlik, dezenfeksiyon ve fumigasyonu yapmak
g.5. Yeni giren sürüye koruyucu bağışıklık sağlamak için, gerekli önlemleri almakla birlikte, etkin aşı programı uygulamak.

2- Medikal Koruma:
a. Canlı ve inaktif (OEV) aşılar önerilen zamanlarda uygulanmalıdır
b. Canlı HB1 ve La Sota aşıları (Lentojenik aşılar,Hitchner-B1, La Sota, V4, NDW, 12 ve F) sprey veya içme suyuna katılmak suretiyle uygulanmalıdır.
Birçok ülkede genelde Canlı HB1 ve La Sota aşıları kullanılmaktadır.
c. Birinci canlı aşı en erken 1-4 günlükken yapılmalıdır. Gecikme olduğu durumlarda 2. veya 3. haftalarda iyi çalışan bir aşı uygulanmalıdır.
d. Sprey aşı uygulaması solunum problemi olmayan sürülere uygulanmalı, örneğin Mg + olan sürülere uygulanmamalıdır. Aşı reaksiyonunu ağırlaştırır.
e. İnaktif (OEV) aşıları 16-18. haftalarda i.m. olarak mutlaka uygulanması gerekir. Yumurta periyodu boyunca aşı bağışıklığı antikor titrelerinin belirli zaman aralıklarında kontrol edilmesi, yeterli düzeyde bağışıklık yoksa canlı aşı ile sürünün tekrar aşılanması gerekir. Civcivlerdeki maternal antikor düzeylerinin iyi ve homojen olarak şekillenmesi için, özellikle damızlık sürülerde, bu öneriyi göz ardı etmemek gerekir.

Yücel ASI / Uzman Veteriner Hekim,
MİSTAV İLAÇ