Ege Bölgesinde Sebzecilik

TÜRKİYE SEBZECİLİK BÖLGELERİ VE ÖZELLİKLERİ Ege Bölgesi :
Bu bölge Aydın, Balıkesir, Burdur, Çanakkale, Denizli, Isparta, İzmir, Manisa ve Muğla illerinden oluşur.
Bölgenin büyük kısmı özellikle sahil kesimi ve denizin etkisini sürdürdüğü dağlar arasındaki, denizden içeri doğru açılan ovalarda ılık deniz iklimi hüküm sürer. Bölgenin Balıkesir, Burdur, Isparta kara iklimi, Manisa ve Aydın illeri kara iklim ve kısmen deniz iklimi arası bir özellik sergiler. Ortalama sıcaklık 10-16oC’dir. Yaz ayları sıcaklığı 25-30oC ve bazı yıllar 35oC’ye kadar yükselir. Nadiren 40oC’ye çıkar. Kış ayları sıcaklığı 5-10oC olup, karasal iklimin hüküm sürdüğü yerlerde 0-5oC arasındadır. Kıyıda yıllık yağış miktarı 400-600 mm’dir ve iç kesimlerde 200-400 mm’ye kadar iner. Hava rutubet oranı ortalama % 60-70’dir. Yazın rutubet oranı düşer, kışın yükselir. Yaz günleri sayısı 120-180, kış günü sayısı iç kesimlerde 10-90’dır. Kıyıda ender olarak bazı yıllar da 0-5 gün arasında gerçekleşir. Donlu günler sayısı kıyıda 1-10, iç kesimlerde 40-50’ye kadar çıkar.
Sebzecilik, gün geçtikçe bölgenin bütün illerine yayılmaktadır. İzmir, Manisa, Aydın, Balıkesir, Muğla ve Çanakkale illerinde üretim alanı ve miktarı oldukça fazladır. Kendi il gereksinimlerini karşıladıkları gibi, fazla ürünü Türkiye içine ve dış ülkelere sevk ederler. Bölgede ser sebzeciliği hızlı bir gelişim göstermiştir. Başta Muğla olmak üzere İzmir ve Aydın illerinde geniş çapta yayılmıştır. Diğer taraftan turfanda sebzecilik yanında, esas olarak tarla sebzeciliği göze çarpar. Çanakkale, Balıkesir, Manisa, İzmir illerinde konserve fabrikalarına domates, turşuluk hıyar, fasulye, bezelye, sivri biber ve lahana üretilmektedir.
İklim koşullarının 120-180 gün dışarıda yetiştiricilik yapma olanağını sunması, yıl içinde 2-3 sebzeyi arka arkaya aynı alandan kaldırmayı mümkün kılar. Cetvel 7.4-7.5’de bölgenin sebze üretim alanları ve üretim miktarları verilmiştir. 1992-2000 yılları arasındaki istatistik verilere göre 170-210 bin hektar alandan 4,5- 6,0 milyon ton sebze elde edilmektedir.
Ege bölgesi yeraltı sıcak suları bakımından Türkiye’nin en zengin yeridir. Maden Tetkik Arama Enstitüsü’nün yıllar öncesi yaptığı sondaj çalışmalarında 800-2000 m derinlikten jeotermal sıcak sular yeryüzüne çıkartılmış ve çıkartılmaya zaman zaman devam edilmektedir. Çıkan sular 80-120oC sıcaklığa sahiptir. Bu sıcak sulardan çeşitli şekillerde fayda sağlamak mümkündür. Günümüzde birçok ülkede binaların ısıtılması, elektrik enerjisi elde edilmesi,
Cetvel 7.2. Kuzey Orta Anadolu Bölgesi Sebze Üretim Alanları (hek)
(Kaynak : Tarım Bakanlığı İstatistikleri)
Sebze Çeşitleri 1992 1994 1996 1998 2000 Ortalama
Beyaz lahana 1.753 1.632 1.459 1.259 1.290 1.478
Yaprak lahana 335 300 308 316 225 302
Marul 559 620 870 1.091 1.379 903
Kıvırcık 3.128 1.784 2.417 2.521 2.469 2.463
Ispanak 2.428 3.490 3.334 3.343 3.550 3.229
Pırasa 1.689 1.641 1.620 1.618 1.485 1.610
Pazı 7 10 12 15 - 11
Semizotu 79 81 61 50 50 64
Tere 73 57 34 14 50 35
Dereotu 20 - - 2 5 9
Nane 25 27 45 41 48 37
Maydanoz 235 250 235 228 244 238
Roka - - - 8 18 13
T. Fasulye 7.408 7.562 8.361 8.224 7.850 7.881
T. Bakla 242 208 217 196 227 218
T. Bezelye 148 331 342 374 493 337
B. Fasulye 852 874 864 822 896 861
Börülce 1 - - - 11 6
Bamya 326 378 336 319 305 332
Balkabağı 1.178 1.132 1.000 927 904 1.028
Kavun 47.184 49.364 44.338 39.009 37.864 43.551
Karpuz 21.860 22.514 17.415 15.183 15.085 18.411
Sakız Kabağı 1.312 1.216 1.319 1.441 1.210 1.299
Hıyar 4.831 5.473 5.178 5.128 5.092 5.140
Patlıcan 1.698 1.297 1.279 1.222 1.232 1.345
Domates 13.581 14.664 16.284 16.031 17.430 15.598
Dolma Biber 1.158 1.818 1.605 1.305 1.232 1.423
Sivri Biber 2.853 3.028 3.511 3.255 3.214 3.172
Sarmısak 174 213 187 154 185 182
Soğan 2.806 3.004 3.211 3.252 3.449 3.144
Havuç 2.584 2.726 2.867 2.886 2.936 2.799
Bayır Turpu 540 229 219 203 232 284
Kırmızı Turp 249 56 185 192 230 182
Yer Elması 55 6 36 31 23 30
Şalgam 29 29 6 13 11 17
Karnabahar 31 39 90 100 169 85
Toplam 121.431 126.053 119.245 110.773 111.093 117.717
Cetvel 7.3. Kuzey Orta Anadolu Bölgesi Sebze Üretim Miktarı ( ton)
(Kaynak : Tarım Bakanlığı İstatistikleri)
Sebze Çeşitleri 1992 1994 1996 1998 2000 Ortalama
Beyaz lahana 37.685 33.437 28.949 26.256 30.194 52.712
Yaprak lahana 7.122 6.451 6.650 7.042 4.353 6.323
Marul 8.177 8.453 12.279 17.848 30.613 15.474
Kıvırcık 15.164 29.739 39.171 47.323 51.233 42.526
Ispanak 20.347 30.339 29.209 32.311 32.530 28.947
Pırasa 27.906 31.099 30.116 30.136 30.737 29.998
Pazı 130 180 216 270 - 151
Semizotu 3.108 1.165 793 751 708 1.305
Tere 561 450 234 110 170 305
Dereotu 199 - - 5 100 101
Nane 105 154 290 269 305 224
Maydanoz 693 842 813 945 1.162 891
Roka - - - 36 183 109
T. Fasulye 51.404 54.103 58.378 62.715 62.117 57.743
T. Bakla 1.747 2.080 2.040 2.051 2.147 2.013
T. Bezelye 776 1.630 1.865 2.731 3.615 1.463
B. Fasulye 6.105 6.284 5.860 5.117 5.640 5.801
Börülce 1 - - - 55 28
Bamya 668 1.019 950 1.055 931 924
Balkabağı 15.150 15.597 15.010 16.327 15.134 15.443
Kavun 548.992 559.334 605.202 541.174 557.002 562.340
Karpuz 247.814 271.118 327.935 335.451 314.004 299.264
Sakız Kabağı 18.724 19.624 23.083 23.396 20.837 21.132
Hıyar 71.010 78.850 76.246 80.534 80.916 77.911
Patlıcan 22.031 18.017 19.526 17.020 17.643 18.847
Domates 332.850 430.257 566.017 536.172 606.204 494.300
Dolma Biber 12.214 24.981 19.542 16.607 15.525 17.773
Sivri Biber 33.622 33.007 42.192 40.889 36.299 37.201
Sarımsak 1.090 1.506 1.309 1.083 1.206 1.238
Soğan 38.454 43.313 50.703 40.753 56.237 45.892
Havuç 97.808 111.478 120.041 122.506 120.505 114.467
Bayır Turpu 6.758 2.482 2.658 2.870 3.474 3.648
Kırmızı Turp 4.521 591 4.629 5.401 6.550 4.338
Yer Elması 754 84 542 541 386 461
Şalgam 332 319 65 161 101 195
Karnabahar 280 690 1.431 1.500 2.802 1.340
Toplam 1.634.302 1.818.673 2.093.944 2.019.356 2.111.618 1.962.828
Cetvel 7.4. Ege Bölgesi Sebze Üretim Alanları (hektar)
(Kaynak : Tarım Bakanlığı İstatistikleri)
Sebze Çeşitleri 1992 1994 1996 1998 2000 Ortalama
Beyaz lahana 3.309 3.360 3.742 4.190 4.186 3.357
Yaprak lahana 54 35 59 48 48 48
Enginar 541 595 747 964 967 762
Kereviz 520 508 818 621 545 622
Marul 1.856 2.075 2.053 2.276 2.748 2.201
Kıvırcık 393 426 465 526 578 477
Ispanak 4.142 4.453 4.854 4.743 5.175 4.663
Pırasa 3.400 3.239 3.504 3.480 3.669 3.458
Pazı - - 20 21 21 20
Semizotu 3 15 21 26 24 17
Tere 9 27 27 22 24 21
Dereotu 4 10 11 44 53 24
Nane 6 18 19 19 24 17
Maydanoz 556 610 647 709 819 668
Roka 15 57 62 72 67 54
T. Fasulye 9.605 9.551 9.507 9.950 11.106 9.943
T. Bakla 2.215 2.314 2.126 2.047 1.923 2.125
T. Bezelye 1.198 1.911 1.733 1.876 2.092 1.760
B. Fasulye 926 1.458 1.960 972 1.162 1.295
Börülce 627 768 1.221 1.254 1.373 1.052
Bamya 2.915 3.974 4.285 1.122 3.940 3.844
Balkabağı 490 477 433 442 476 463
Kavun 22.566 26.222 27.643 27.717 27.400 26.309
Karpuz 33.036 36.080 32.632 31.799 32.928 32.695
Sakız Kabağı 2.717 2.921 2.422 2.101 2.159 2.464
Hıyar 8.108 7.985 9.565 8.751 8.490 8.579
Patlıcan 8.147 8.671 8.734 8.026 8.159 8.347
Domates 47.215 46.026 53.746 62.316 63.317 54.524
Dolma Biber 5.287 4.118 3.022 2.816 2.873 3.623
Sivri Biber 7.393 8.798 12.221 13.055 13.677 11.028
Sarmısak 515 519 539 498 536 521
Soğan 2.558 2.748 2.632 2.469 2.587
2.598
Havuç 1.682 2.172 3.283 2.222 1.560 2.163
Bayır Turpu 347 412 345 329 350 356
Kırmızı Turp 162 128 163 167 205 135
Yer Elması - - 1 1 2 1
Şalgam - - - - 14 14
Karnabahar 2.403 2.548 2.894 2.782 2.852 2.695
Kuşkonmaz 4 3 3 3 3 3
Toplam 174.924 185.232 198.159 200.476 208.132 192.946
Cetvel 7.5 Ege Bölgesi Sebze Üretim Miktarı (ton)
(Kaynak : Tarım Bakanlığı İstatistikleri)
Sebze Çeşitleri 1992 1994 1996 1998 2000 Ortalama
Beyaz lahana 96.242 101.703 109.693 124.736 126.739 111.822
Yaprak lahana 1.105 816 1.672 1.560 1.760 1.382
Enginar 6.306 7.620 10.653 15.432 13.643 10.730
Kereviz 6.940 8.116 14.675 10.936 11.147 10.362
Marul 29.487 35.636 35.898 41.138 56.105 39.812
Kıvırcık 4.475 4.420 4.900 5.644 6.416 5.171
Ispanak 31.736 37.336 44.159 42.545 49.418 41.038
Pırasa 88.474 83.041 88.668 86.514 89.605 87.260
Pazı - - 200 210 205 202
Semizotu 272 213 170 213 167 207
Tere 41 87 121 107 122 95
Dereotu 17 53 56 209 256 118
Nane 24 109 109 103 128 94
Maydanoz 5.761 5.757 6.008 6.705 8.011 6.448
Roka 95 319 394 474 377 331
T. Fasulye 80.972 82.377 87.465 88.429 104.300 88.708
T. Bakla 18.301 18.148 17.011 16.524 15.087 17.014
T. Bezelye 6.202 10.769 9.325 13.057 13.127 10.496
B. Fasulye 7.389 10.474 14.547 7.436 8.696 9.708
Börülce 4.721 5.154 8.337 8.356 10.466 7.406
Bamya 9.392 14.872 14.801 14.501 14.956 13.704
Balkabağı 6.816 7.336 8.087 9.071 9.912 8.252
Kavun 431.910 491.507 522.367 543.734 539.236 505.705
Karpuz 905.939 1.065.877 1.014.252 1.006.397 1.068.073 1.012.107
Sakız Kabağı 46.055 62.753 52.738 43.994 47.224 50.552
Hıyar 150.599 191.284 239.421 270.083 317.532 233.783
Patlıcan 206.690 246.352 235.394 217.358 217.679 224.694
Domates 1.932.249 1.848.202 2.280.041 2.574.025 2.780.730 2.283.049
Dolma Biber 76.321 59.012 46.754 46.358 45.890 54.867
Sivri Biber 131.118 155.727 245.824 282.331 286.579 220.315
Sarımsak 6.047 5.170 5.094 4.838 5.284 5.286
Soğan 42.299 43.880 42.894 38.826 409.736 41.760
Havuç 42.955 60.207 71.142 60.022 43.056 55.476
Bayır Turpu 6.396 6.685 6.135 6.496 6.472 6.490
Kırmızı Turp 1.605 1.640 2.204 2.276 2.912 2.127
Yer Elması - - 10 7 10 9
Şalgam - - - - 195 195
Karnabahar 46.263 51.407 58.792 57.719 57.040 54.244
Kuşkonmaz 20 15 15 12 12 14
Toplam 4.431.235 4.724.074 5.300.026 5.648.376 6.368.303 5.221.003
kimyasal tuzların istihsali, turizm amaçlı tesislerde insan sağlığı açısından kullanılması, yine güzel tabiat harikaları yaratılması ve tarımsal alanda kullanılması olasıdır.
Tarım alanında sıcak sulardan çiftlik evlerinin, ahırların, kümeslerin, mantar yetiştirme evlerinin ve serlerin ısıtılmasında, sebzelerin kurutulmasında ve soğuk hava depolarında yararlanılır. Bizde tarım alanında sıcak suların uygulamaya konuluşu 30-35 yıl öncesi başlamıştır. İlk çalışma Denizli ili Sarayköy’de serleri ısıtılmasıyla yapılmıştır. Daha sonra uygulama İzmir Balçova ve Bergama ilçelerinde başlamıştır.
Ege Bölgesinde domates 2,2 milyon ton, karpuz 1 milyon ton, hıyar, kavun 500 bin ton, patlıcan ve sivri biber 200-250 bin ton, lahana 100 bin ton, pırasa ve taze fasulye 80 bin ton, ıspanak ve marul 40 bin ton, bakla ve pazı 10 bin ton üretilmektedir.

Kaynak: Genel Sebzecilik Kitabı Prof. Dr. Atila Günay