Türkiye Sebzecilik Bölgeleri ve Özellikleri

TÜRKİYE SEBZECİLİK BÖLGELERİ VE ÖZELLİKLERİ
Bir çok yazara göre “Dünya içersinde küçük bir dünya” olarak adlandırılan Türkiye, iklim özellikleri bakımından bu ismi almaya hak kazanmıştır. Gerçekten memleketimizde dünya üzerindeki hemen hemen tüm iklim özelliklerini görmemiz olasıdır. Doğu Anadolu’da dağlık kesimlerde rastlanan soğuk ve daimi karlı iklimden başlayarak, Karadeniz’de nemli sıcak ve bol yağışlı, Akdeniz’de subtropik, Orta ve Güneydoğu Anadolu’da nemli step, Tuz gölü civarında yer yer görülen çöl iklimine kadar değişik iklim özelliklerini örnek verebiliriz. Bu kadar değişik iklim özelliklerinin meydana gelmesine, memleketimizin üç tarafının denizlerle çevrili olması, değişik iklime sahip üç kıta arasında kalması ve bu kıtalardan gelen hava cereyanlarının yaptığı etki ve nihayet jeomorfolojik yapısı etken olmaktadır. Gerçektir ki, bu değişik iklim özellikleri dünya üzerinde yetişen birçok bitkinin de Türkiye’de yetişmesini sağlamıştır. Türkiye’nin sebzeciliğini ve özelliklerini ortaya çıkarmak üzere, memleketimizi bölgelere ayırarak incelemekte fayda vardır. 1941 yılında Ankara’da toplanan “I. Coğrafya Kongresinde” doğal koşullar ve iklim özellikleri dikkate alınarak memleketimiz Marmara, Ege, Akdeniz, Orta Anadolu, Karadeniz, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu olmak üzere 7 bölgeye ayrılmıştır. Uzun yıllar bu bölgeler, üzerinde hiçbir değişiklik yapılmadan kullanılmıştır. Ancak 1960’lı yıllardan sonra tarımsal ve ekonomik açıdan Türkiye’nin 7 bölgeye ayrılması yeterli olmamaya başlamıştır. Bu 7 bölgenin deniz kıyıları ile iç kara kesim arasında bazı geçit bölgelerin oluşturulması düşünülmüş ve Tarım Bakanlığı’na bağlı kuruluşlarca yeni bazı bölgeler eklenerek, Türkiye’yi ilk önce 9-13 bölgeye ayırma tartışmaları yapılmış ve sonunda 9 bölge üzerinde karar kılınmıştır (Harita 7.1). Şu an geçerli bulunan Türkiye’nin 9 sebzecilik bölgesi aşağıda verilmiştir.

I. Orta Kuzey Anadolu Bölgesi
II. Ege bölgesi
III. Marmara Bölgesi
IV. Akdeniz Bölgesi
V. Doğu Anadolu Bölgesi
VI. Güneydoğu Anadolu Bölgesi
VII. Karadeniz Bölgesi
VIII. Orta Doğu Anadolu Bölgesi
IX. Orta Güney Anadolu Bölgesi

Sebze üretim alanı ve miktarı bakımından bölgeleri birbiri ile karşılaştırmak istediğimizde, son 2000 yılı istatistiklerini ele alırsak sonuç bizi yanıltabilir. Çünkü yıllara göre bazı azalış ve yükselişler meydana gelmektedir. Bu bakımdan 1992-2000 yılları arasındaki değerlerin ortalamaları alınarak Cetvel 7.1’de meydana getirilmiştir. Bu cetvelde Türkiye’de sebze üretim alanı bakımından 188 bin hektarla Orta Kuzey Anadolu Bölgesi ilk sırayı almaktadır. Bunu ikinci olarak 155.8 bin hektarla Akdeniz Bölgesi, üçüncü olarak 110.2 bin hektarla Ege bölgesi, dördüncü olarak Marmara Bölgesi gelmektedir. Üretim miktarı incelendiğinde, alan bakımından ikinci ve üçüncü sırada bulunan Akdeniz ve Ege Bölgesi çok az farkla birinci durumda olup Akdeniz Bölgesindeki üretim 4.766 milyon ton, Ege bölgesindeki üretim 4.750 milyon tondur. Üretim miktarı bakımından birinci sırada olan bu iki bölgeyi 2.544 milyon tonla Marmara Bölgesi ve 1.892 milyon tonla Orta Kuzey Anadolu Bölgesi izlemektedir. Daha sonra 1.289 milyon tonla Karadeniz Bölgesi ve 780 bin tonla Orta Doğu Anadolu ve Orta Güney Anadolu Bölgesi üçüncülüğü paylaşmaktadır.
Harita 7.1. Türkiye Sebzecilik Bölgeleri
Birim alanda üretilen sebze miktarı o bölge sebzeciliğinin gelişmişliğini gösteren en önemli kriterlerden birisidir. Bu kritere baktığımızda hektar başına 43.1 tonla Ege bölgesi birinci sıraya yükselmektedir. Onu sırayla 30.5 tonla Akdeniz ve 26.9 tonla Marmara Bölgesi izlemektedir. En fazla alana sahip Orta Kuzey Anadolu Bölgesi (188.3 bin hek.) birim alana verim bakımından (10.0 ton), bütün bölgelere göre daha az verimle, sonuncu durumdadır. Çok enteresan bir nokta, 8.8 bin hektarla en az sebze ekim alanı olan Orta Güney Bölgesi birim alana 20,6 ton verimle beşinci sırada yer almakta ve sebzeciliğini geliştirmesi bakımından başarılı bir durumdadır. Türkiye genelinde yapılan yukarıdaki değerlendirmelerden sonra, şimdi de bölgelerini ele alarak tek tek inceleyelim.
Cetvel 7.1. Bölgelere göre 1992-2000 yılları arası Türkiye Sebze Üretim Alanları,
Miktarları, Hektar ve Dönüm Başına Verim
Üretim Üretim Hektar Dekar
Bölgeler Alanı Miktarı Başına Başına
(1000 Hek) (1000ton) (ton) (kg)
1.Orta Kuzey Anadolu B 188.3 1892.6 10.0 1005.0
2. Ege Bölgesi 110.2 4750.3 43.1 4310.6
3. Marmara Bölgesi 94.5 2544.1 26.Eyl 2692.1
4. Akdeniz Bölgesi 155.8 4766.6 30.May 3059.4
5. Doğu Anadolu Bölgesi 08.Ağu 151.6 17.Şub 1722.7
6. Güneydoğu Anadolu B. 64.1 1278.8 20.Oca 2011.3
7. Karadeniz Bölgesi 67.6 1289.3 19.0 1907.2
8. Orta Doğu Anadolu B. 37.0 780.5 21.0 2109.5
9. Orta Güney Anadolu B. 42.0 867.1 20.Haz 2064.5
Toplam 768,3 18320,9 208,4 20882.3

Kaynak: Genel Sebzecilik Kitabı Prof. Dr. Atila Günay