Toprak Verimliliği ve Kök Büyümesi

Toprak Verimliliği ve Kök Büyümesi

Chemotropism, yani besin maddelerine yönelim köklerin büyümelerini etkilemektedir. Gerçekten verimli yani mineral maddelerce zengin topraklarda bulunan meyve ağaçlarının kökleri yan dallı ve bol saçaklı olmaktadır (Hilkenbaumer, 1959). Bununla birlikte, besin maddelerince fakir topraklarınkine göre, verimli topraklarda büyüyen meyve ağaçlarının kökleri, taca oranla hacim ve ağırlık bakımından daha azdır. Bu durum da gösteriyor ki, fakir topraklarda besin maddelerine yönelim (Chemotropism) etkisiyle kökler az dallı olsalar bile, taçtan çok uzaklara kadar uzamakta, böylece oransal olarak hacim ve ağırlıklarını artırmaktadırlar (Louis, 1953). Topraktaki azot, kazık köke göre, büyük ölçüde saçak köklerin oluşmasını uyardığı gibi, aynı zamanda köklerin ağırlıklarını % 50 oranında artırmakta ve köklerin besin maddelerini alma yüzeyini de % 200 fazlalaştırmaktadır. öte yandan, toprakta fosforun bol miktarda bulunması köklerin dallanmalarını ve gelişmelerini uyarmasına karşılık, bor ve özellikle kalsiyum noksanlığı, köklerin kısa dallı, bodur olarak oluşmasına ve köklerin kök ucundan başlamak üzere canlılıklarını yitirmesine neden olmaktadır.




Elma ve şeftali ağaçlarında kalsiyum noksanlığından, köklerde şişkinliklerin oluştuğu ve kök ucunun hemen üzerinde kısa zamanda ölen yan köklerin geliştiği görülmüştür (Burstrom, 1953, Kaçar 1989). Yukarıda belirtilen zararlı etkilerin oluşmaması için köklerin büyüme noktalarında yeterli miktarda kalsiyum bulunması zorunludur.
Kültür bitkilerinde köklerin gelişmeleri üzerine potasyumun da etkili olduğu saptanmıştır. Toprakta potasyumun eksik olması halinde, meyve ağaçlarında köklerin gelişmelerinin sınırlı olduğu görülmüştür.
Topraktaki tuzlar ve özellikle sülfat (SO4) tuzlan, meyve ağaçlarında köklerin gelişmesine olumsuz etki yapmaktadır.
Toprak reaksiyonunun da meyve ağaçlannda köklerin gelişmeleri üzerine etkisi vardır. Çoğu meyve ağaçlarının kökleri, nötr; üç yapraklı, kestane, findik, çay vb. bitkilerin kökleri asit ve bazı meyve ağaçlarının kökleri ise, baz özelliği gösteren topraklarda daha iyi gelişirler!
Gübrelerin toprağa verilme şeklinin meyve ağaçlarının taçlarında olduğu kadar, köklerin de derinliğine ve genişliğine yayılmaları üzerine etkileri büyüktür. Kökler, besin maddelerini ne kadar yakından temin ederlerse, kök ve taç büyümeleri de o kadar sınırlı olur (Şekil 14).

Şekil 14. Winter Parmain elma ağacının taç ve kök gelişmesi üzerine gübrelemenin etkisi; (1) Gübrelenen, (2) Gübrelenmeyen.
Şekil 14 incelenecek olursa, 5 yıl süre ile gübrelenen meyve ağaçlannda sürgün uzunluğu 35 cm; ağaç başına ortalama ürün 487 kg ve kök uzunluğu ise 628 m olmuştur. Buna karşılık, gübrelenmeyen meyve ağaçlarında sürgün uzunluğu 25 cm; ağaç başına ortalama ürün 352 kg ve toplam kök uzunluğu ise 360 m olarak bulunmuştur. Kolesnikov'un

(1971) yılında yapmış olduğu gübreleme denemesinden elde ettiği bu sonuçların incelenmesinden, gübrelemenin meyve ağaçlarında köklerin uzunluğunu % 74.44, ürünü % 35.35 ve sürgün uzunluğunu ise % 44 oranında artırdığı görülmektedir.
Özbek ve Kaşka'nın (196 yaptığı denemeler, gübrelerin meyve ağaçlarının taç izdüşümlerinin biraz dışında. 25 cm toprak derinliğine verilmesi gerektiğini ve özellikle fosforlu gübrelerin ilkbahar başı, yaz ayları sonları ile sonbahar başlarında olmak üzere iki devrede uygulanmasının uygun olacağını göstermiştir.

Kaynak: Prof. Dr. Muhsin Yılmaz