Monilya - Mumya Hastalığı

Monilya(=Mumya) hastalığı (Sclerotinia laxa Aderh. et Ruhl.)

7.3.1. Etmenin tanımı, yaşayışı ve hastalık belirtileri

Monilya(=Mumya) hastalığı etmeni bir fungus(mantar) olup, miselyumları bölmeli ve renksizdir. Kalınlıkları ve hücre büyüklükleri hifin yaşına göre değişir. Genellikle genç miselyumlar ince, yaşlı olanlar ise kalındır. Miselyumlar üzerinde rozet şeklinde mikrokonidioforlar(mikro konidispor taşıyıcıları) ve bunların üzerinde küre şeklinde renksiz mikro konidisporlar oluşur.

Konidisporlar genellikle limon şeklinde, bir ucu sivri diğer ucu yuvarlakça olup; miselyumlar üzerinde zincir şeklinde oluşurlar. Bunlar olgunlaştıktan sonra etrafa dağılırlar. Konidisporlar doğada, hastalıklı her organ üzerinde oluşur. Konidispor kümelerini, sonbahar ve ilkbahar başlangıcında, hasta dallar üzerinde püstüller halinde; ilkbaharda ise yağışlarla birlikte hasta çiçek ve meyvelerde, çıplak gözle görmek mümkündür. Püstüller başlangıçta açık renkli olup; olgunlaştıkça renkleri griye dönüşür. Püstüller üzerindeki konidisporlar, yağmur damlaları ve rüzgarla çevreye yayılır.



Apotesyum fungusun eşeysel üremesini sağlayan organıdır ve ilkbaharda, toprakta kalan mumya meyveler üzerinde oluşur. Apotesyum içinde bulunan askuslar(askospor keseleri) dar, silindir şeklinde ve tepesi biraz şişkindir. Bunları içinde, sekizer adet tek hücreli, oval ve renksiz askosporlar bulunur. Fungus kışı hastalıklı meyveler ve dallar üzerinde miselyum halinde geçirir. Hastalanmış dal ve meyveler üzerinde, ilkbaharda konidisporlar meydana gelir ve bunlar açmış olan çiçekleri hastalandırır (Şekil 9).

Hastalık kiraz ağaçlarının çiçek, çiçek sapı, meyve ve sürgünlerinde belirti oluşturur. Hastalığa yakalanmış çiçeklerin petal yaprakları, dişicik borusu ve erkek organları kahverengileşir. Bu renk değişimi, daha sonra tüm çiçeğe yayılır. Nemli havalarda, hastalıklı kısımlar üzerinde, etmenin konidispor kitleleri görülür. Hasta çiçekler dal üzerinde kurur(Şekil 10/a) ve mumyalaşır.



Çiçek sapından hastalanan sürgünler esmerleşir, ince sürgünler tamamen kurur, kalın sürgünlerde ise kanser yaraları oluşur. Bu kanser yaraları kapanmaz, ortası çökük, elips şeklinde; ya da uzun yarıklar şeklinde kendini gösterir. Kanser yaralarının altındaki parankima dokusu erir ve kahverengine döner. Kuruyan kısımlardaki tomurcuk, çiçek, meyve ve yapraklar da ölürler. Bunlar dallarda asılı halde kalırlar. Yağmurlu ve nemli havalarda yara etrafında zamklanma görülür (Şekil 10/b).
Çiçek monilyası hastalığının sorun olduğu bahçelerde, çiçek enfeksiyonlarını meyve enfeksiyonları takip edebilir. Meyve enfeksiyonları genellikle meyve olgunlaşmasına yakın dönemde meydana gelir. İlk belirtiler, meyve kabuğunda oluşan kahverengi bir veya birkaç leke halindedir. Lekelerin etraflarında, açık kahverengi bir halka bulunur. Meyve etinin içine doğru çürüme başlar; ancak lekeler çukurlaşmaz. Bu lekeler üzerinde, 1-3 gün sonra konidispor yastıkları oluşur ve konidisporlar olgunlaşınca etrafa uçarlar. Konidispor kümeleri, yarım küre şeklinde olup; yeşilimsi-gri renklidir. Meyve üzerindeki misel kitlesi, zamanla meyveyi buruşturur ve tamamen kurutur. Kuruyan meyveler mumyalaşır ve dalda asılı kalırlar.Monilya hastalığı kiraz, vişne, kayısı, erik, badem ve şeftali ağaçlarında zarar yapar. Bu hastalık, genel olarak yurdumuzun hemen her bölgesinde görülmektedir. Marmara Bölgesinde, özellikle Kocaeli çevresinde, epidemi yıllarında %80-90 oranında zarar yapabilmektedir.

7.3.2. Mücadelesia) Kültürel önlemler

Hastalığın görüldüğü bahçelerde; ağaçlar üzerindeki tüm kuru dallar budanıp yakılmalı, ağaç üzerinde kalan ve yere dökülen mumyalaşmış çiçek ve meyveler, toplanarak yok edilmelidir.

b) Kimyasal mücadele

Ağaçlar çiçeklenme başlangıcında (%5-10 çiçekte) iken 1. ilaçlama ; tam çiçeklenme döneminde (%90-100 çiçekte) iken 2. ilaçlama, uygulanmalıdır