Bitkilerde Eşeysiz Üreme

Eşeysiz üreme bir canlının döllenme olmadan kendi benzerini oluşturmasıdır. Bazı özelliklerini sıralayalım:

1. Eşeysiz üreme sonucunda oluşan döller, kalıtsal bakımından hem birbirinin hem de ata canlının aynısıdır. Yani eşeysiz üremede kalıtsal çeşitlilik görülmez.
2. Eşeysiz üremede çoğalma mitoz ile sağlanır.
3. Eşeysiz üreme ile kazanılan özellikler değişmeden nesilden nesile aktarılır. Ancak eşeysiz üreyen canlıların değişen ortam koşullarına dayanıklığı yani uyum sağlama özelliği azdır.
4. Eşeysiz üreme görülen canlıların bir çoğunda zaman zaman eşeyli üreme görülebilir. (bakteri ve paremesyumu örnek verebiliriz.
5. Ayrıca eşeysiz üremede üreme hızı çok hızlıdır.

Eşeysiz Üreme Çeşitleri

1. Bölünerek Üreme: Bu bölünme çeşiti bütün ökaryotik bir hücreli canlılarda ve bakterilerde görülmektedir. Bölünme mito ya da amitoz ile enine yahut boyuna olarak gerçekleşir.

2. Tomurcuklanma İle Üreme: Canlı üzerinde oluşan bir çıkıntının gelişerek ana canlıya benzer bir döl oluşturmasına denir. Bira mayalarında, hidralarda, medüzlerde ve mercanlardan görülmektedir. Ciğer otları ve tohmlu bitkilerden gözyaşı bitkisinin yaprakları ile üremeside bir tomurcuklanma örneği diyebiliriz. Tomurcuklar ana canlıdan ayrılıp bağımsız yaşayabileceği gibi ana canlı ile birlikte de yaşayabilir. Bu şekilde yaşamaya ise koloni haline yaşama denir.

3. Sporla Üreme: Bir hücreli canlılardan plazmodium’da mantarlarda ve çiçeksiz bitkilerin tamamında görülmektedir. Sporlar döllenme olmadan yeni canlı meydana getirme özelliğine sahiptir. Çoğalma sporların bölünme geçirmesi ile sağlanmaktadır.
Spora üremenin tipik özellikleri, sıtma parazziti ve eğrelti otlarının hayat devrelerinde açıkça görülür ve sporla üremeye sporogono denir. Tek başına sporla üreme evresi yoktur. Bazı su yosunu sporlarına zoospor, mantarların sporlarına ise ekzospor denir.

4. Vejetatif Üreme: Genellikle yüksek yapılı çiçekli bitkilerde görülen eşeysiz üreme şeklidir. Vejatatif üreme çeşitlerinden yararlanılarak ata canlı ile aynı kalıtsal özellikte fertler elde edilebilir. Tohum üretme yeteneği olmayan; muz, çekirdeksiz üzüm, kavak gibi bazı bitiler vejetatif üreme ile ürer. Vejetatif üreme 4 çeşittir.

a. Çelikle Üreme: : Ağaçların dallarından alınan çubukların nemli toprakta yahut özel bileşimli suda köklendirilmesi ile bir bitkiden çok sayıda yeni bir bitki gelişir.

b. Yumru İle Üreme : Gövde yumruları ile üreme bir çok bitkide gözlenmektedir. Bunların en güzel örneği patateste gözlemlenir. Patates gibi bitkiler yumru şeklinde toprak altı gövdelerinden üretilir. Bu bitkiler yumru gövdenin göz bulunan bölgeleri dikilerek çoğaltılır.

c. Sürünücü Gövde ile Üreme: Bu üremeye en belirgin örnek çilek bitkisidir. Sürünücü gövde ile çoğalan bu bitkilerde, ana bitkiden oluşan bazı yapılar görevv alır. Gövde görebini üstlenen bu yapılar toprak üstünde veya toprak altında sürünerek yeni bir bitkiyi oluşturur.

d. Soğan İle Üreme: Soğan, zambak ve lale gibi bitkilerde görülür. Gövdenin en alt ucundan gelişmeye başlayan rizomlar, yer altında uzamaya devam eder ve uygun ortam koşullarında yeni bir bitkiyi oluşturur. Aynı durum muz bitkisi için de söz konusu diyebiliriz.