Meyvecilik ve Pazarlama

Ülkemiz, bulunduğu konum, topografik özellikleri, zengin bitki varlığı ve iklimiyle gelecekte, diğer ülkelerin meyve ihtiyacının büyük bir kısmını karşılama ve dünyanın meyve ambarı olma potansiyeline sahiptir. Bu durumun en iyi yansıması Antalya'da görülmektedir. Zengin toprak ve su kaynaklarına sahip olan İlimiz, coğrafi yapısının da gereği olarak sahili, yaylası ve geçit bölgesinden oluşan değişik ekolojileri sayesinde, tarımsal üretimde çeşitliliği sağlamaktadır. Bununla birlikte mevcut durum incelendiğinde, genellikle klasik usullerle ve yetersiz teknolojik imkânlarla meyvecilik yapılan ülkemizde, meyveciliğin mevcut altyapısının, bu potansiyeli karşılamaktan uzak olduğu görülmektedir. Yaygın olarak birim alanda daha az sayıda ve iri yapılı ağaçlarla üretim yapıldığı için, tarımsal uygulamalar daha zor ve maliyeti yüksek olmakta, üstelik meyve kalitesi ve verimi de düşük kalmaktadır. Oysa günümüz modern meyveciliği; pazar taleplerini de dikkate alarak kurulan bahçelerde, gelişmiş ve bodur anaçlarla, ileri tarım teknikleri ve teknolojilerini kullanarak yapılan bir üretim yöntemidir.
Ülkemizde üretimin küçük alanlarda yapılıyor olması teknolojik olanaklardan yararlanmayı en aza indirdiği gibi üretim maliyetinin de yükselmesine neden olmaktadır. Birim alandan, daha fazla ve kaliteli ürünü, daha az maliyetle elde etmenin yollarının başında, değişen dünya ve pazar koşulları doğrultusunda modern meyveciliğe geçmek gelmektedir..
Ülkemizde yetişen tarım ürünlerinin üretim miktarları ile ihracat miktarları kıyaslandığında pek çok ürünün dış satımında gerilerde olduğumuz görülmektedir. Bu durum meyvecilikte de birkaç çeşit hariç farklı değildir.
Bunun ana nedenlerini birkaç başlık altında şöyle sıralayabiliriz:

1-Üretim ve Hasattaki Sorunlar:

Meyve ağaçları dikildikleri yerlerde uzun yıllar kaldıkları için meyve bahçesi kurulurken yapılacak hatalar ağaçlar ürün vermeye başladıktan sonra ortaya çıkmakta, bu da hem üreticiler, hem ulusal ekonomiler ve hem de gıda yönünden önemli ürün kayıplarına neden olmaktadır.
Meyve bahçesi tesisi kurulacak yerin toprak analizinin yaptırılması ve konu uzmanı bir kişiden teknik bilgi alınmasının önemi günümüzde çok da geçerli olan bir uygulama olarak görülmemektedir.
Bir yerde meyve bahçesi kurarken o yörenin ekolojik ve ekonomik faktörlerini dikkate almak ve amaca uygun yetiştiricilik yapmak gerekmektedir. Örneğin Yağlık üretim için yağlık zeytin, sofralık ve salamuralık için ise ona uygun çeşitler tercih edilmelidir.
Ekonomik koşullarında başında ulaştırma, tüketim alışkanlıkları ve pazar olanakları gelmektedir. Ulaştırma olanakları elverişli olmayan yerlerde bahçe kurulurken kurutmalık ve işlenebilir çeşitlerin seçilmesi gerekir. Pazarlara yakın yerlerde, pazar isteklerine ve ekolojik koşullara göre her türlü meyve yetiştirilebilir.
Dış pazara yönelik üretim yapılacak ise; bu piyasada yer edinebilmenin ilk koşulu pazarda talep gören çeşitlerin kaliteli ve istikrarlı bir şekilde üretilmesi sağlanmalıdır. İstenilen zamanda, kalitede ve miktarlarda ürün temin edilememesi, pazarda rekabet şansımızı etkileyen önemli faktörlerin başında gelmektedir.
Kaliteli ve bol ürün öncelikle planlı, kontrollü ve bilinçli bir üretimle sağlanabilir. Kontrolsüz üretimde hastalık ve zararlılarla mücadele gerektiği kadar ve zamanında yapılamadığı için kaliteyi olumsuz etkilemektedir.
Üretimdeki sorunları hasat öncesi ve hasat sonrası olarak ayırdığımızda:
Hasat öncesi; İç ve dış pazar koşullarındaki belirsizlik, üreticileri kaliteli üretimin gereklerini yerine getirmekten alıkoymaktadır. Girdi fiyatları yüksek, ürün ucuz olduğu için üretici istikrarsızlık karşısında ürünün para edeceğine inanmadığı için masraf etmemekte, bu durum da genellikle verim ve kaliteyi olumsuz etkilemektedir. İhracatçılar genellikle üretici bahçelerinden aldıkları ürünlerde kalite sorunları ile karşılaşmakta, ürünlerde % 30-40'a kadar varan oranlarda ıskarta çıkabilmektedir. Pazar güvencesinden yoksun üreticiler, hasat tekniklerine gereken özeni göstermemektedirler.
Hasat sonrası; Pazarın talep ettiği standarttan yoksun olarak üretilmiş veya tekniğine uygun olmayan bir yöntemle hasat edilmiş bir ürünün sınıflamasında, paketlemesinde, muhafazasında ve nakliyesinde sorunlar çıkmaktadır.
İlimizde sınıflama, boylama tesisleri yönünden ciddi bir sorun bulunmamakla birlikte hasatta, tasnifte ve paketlemede görev alacak işçilerin yeterli bilgi ve beceriye sahip olamamaları da sektörün önemli sorunlarının başında gelmektedir.

2-Ambalaj ve Depolamadaki Sorunlar:
Yaş meyveler pazara sunulmadan önce paketleme tesislerinde yıkama, ayıklama, boylama, ilaçlama, sarartma, mumlama vb. işlemlere tabi tutulmaktadır. Bu işlemlerdeki eksiklik ya da hatalar meyvede kalite kaybına neden olmaktadır. Bu amaçla standartlara uygun paketleme evlerinin yapılmasına öncelik verilerek, gerekli teknolojiyi geliştirme teşvik edilmelidir. Pazar öncesi soğuk zincirin tamamlanması açısından gerek toptancı hallerinde, gerekse ihracat limanlarında tesisler kurulmalıdır.
Ülkemizde ambalajlama işleminde kullanılan malzemeler şekil ve yapısı itibariyle çoğunlukla nihai tüketiciye değil toptancıya yönelik niteliktedir. Oysa nihai tüketicilerin istekleri araştırılarak ambalajlamanın bu yönde yapılması dış pazarda ürünlerimizin tercih edilmesini sağlayacaktır.
Depolama tesislerindeki teknolojik standartların yükseltilmesi ve tüketici talepleri doğrultusunda planlanmış üretimin gerektirdiği yeni depolama tesislerinin kurulması sağlanmalıdır.

3-Nakliye ve Gümrüklemedeki Sorunlar:

Yaş meyve kolay bozulabilen hassas ürünlerdir. Bu nedenle nakliyesi önem taşımaktadır. Ürün ulaşması gereken yere en kısa zamanda ulaşmalı, nakliye sırasında fazla beklememelidir. Ancak ihraç ürünlerinin yurt dışına çıkışı sırasında uygulanan bürokratik işlemler kimi zaman gereğinden fazla beklemelere neden olabilmektedir. Bunu ortadan kaldırabilmek için işlemlerin olabildiğince kısa sürede yapılmasını sağlayacak tedbirler alınmalıdır.
Meyve pazarlamasında rekabet içinde olduğumuz ülkelerle aramızda önemli girdilerden biri olan gerek tır gerekse gemi navlunlarının yüksek kalmasının nedenleri araştırılmalı ve akaryakıt giderlerindeki dengesizlikler bertaraf edilmelidir.
Yurt içi piyasada satılan meyveler de gıda maddesi kapsamda sayılarak, nakliyesi sırasında gerekli tedbirler alınmalıdır.
Deniz taşımacılığı için ara terminaller kurulmalı, hava kargo taşımacılığı teşvik edilmelidir.

4-Pazarlama Reklam ve Tanıtım:

İlimizde üreticiler ürünlerini tüccar vasıtası ile pazarlamaktadır. Üreticiler sezon başında girdilerini temin edebilmek için komisyonculara borçlanmaktadır. Sezon sonunda ürününü borcuna karşılık komisyoncuya vermek zorunda kaldığı için fiyat konusunda söz sahibi olamamakta, komisyoncunun belirlediği düşük fiyatı kabul etmek zorunda kalmaktadır.
Çeşitler yıla yayılmadığı ve iyi bir planlama yapılamadığı için de belli dönemlerde ürün birikmesine yol açılmakta, bu da depolama gereksinimi yaratarak ek maliyet getirmektedir.
Meyve pazarlamasında önem taşıyan sistemlerin başında toptancı halleri gelmektedir. İç pazarda tüketime sunulan ürünlerin hallere girme zorunluluğu bulunmaktadır. Ancak burada uygulanmakta olan kanuni kesintiler nedeniyle, küçük üreticiler ürünlerini kaçak yollardan semt pazarlarında pazarlamaktadır.
Haller yaş meyve ve sebzelerin satış, muhafaza, paketleme ve sevkiyatına uygun olarak düzenlenmiş işletmeler olması gerekirken, günümüzde bu işlevini tam olarak yerine getiremediği görülmektedir. Hal Yönetmeliğin'de malların ambalaj, teşhir ve düzeni ile ilgili kesin hükümler olmasına rağmen ürünlerin ayıklama, sınıflandırma, boylama ve ambalajlama işlemlerinde gerekli titizlik gösterilmemektedir.
Süpermarketler de meyve pazarlamasında çok önemli bir yere sahiptir. Süpermarketler sağladıkları ürün zenginliği, kolay alış veriş ve seçme olanakları nedeniyle tüketiciler tarafından yoğun ilgi görmektedir. Üretim direk süpermarketlere yapılacaksa belli başlı kriterlere uyma zorunluluğu vardır. Bunların başında izlenebilirlik gelmektedir. İzlenebilirlik ürünün nerede üretildiği, paketleme tarihi, kullanılan maddeler, son kullanma tarihi gibi, sorunlu ürünün takibini sağlayan bir sistemdir. Bu aşamaları kayıt altında tutularak yapılan bir üretimin aynı zamanda HACCP, ISO 9001 vb. sertifikalarla belgelendirilmesi ile pazarlamasında rakip tanıması olanaksız gözükmektedir..
Kaliteli ve sürekli bulunabilen bir ürünün her zaman alıcısı vardır. Ancak rekabete dayanmayan bir ürünün pazarlanmasında sorunlar yaşanması doğaldır.
Pazarlamada ülkesel sorunların başında;
Organize olmuş bir pazarlama ağımızın olmaması, talep oluşturulamaması, üreticilerin aynı zamanda pazarlama rol alamaması, hal yasasındaki aksaklıklar ile uzman hal komplekslerinin bulunmayışı,
Dış satımdaki sorunların başında ise;
Üretim maliyetlerinin yüksekliği, istenen miktar ve kalitede ürün temin edilememesi, teşvik ve desteklemelerin yetersizliği, ihracat sırasındaki mevzuat yoğunluğu, ikili anlaşmaların olmayışı ve paranın geri dönüşünde yaşanan sorunlar gelmektedir.
Pazarlanan her üründe reklam ve tanıtım; Tercihleri yönlendirmekte, tüketim alışkanlıkları kazandırmaktadır. Küreselleşen dünyada ürünlerimizi tanıtmak amacıyla gelişmiş teknolojilerden yararlanmalı, bu amaçla internet siteleri oluşturulmalı, tanıtım CD'leri ve broşürleri hazırlanmalıdır. Buralarda ürünün kalitesi, insan sağlığına yararları, bilinmeyen yönleri dikkat çekici bir şekilde anlatılmalıdır.

Sonuç olarak;
Planlı ve kayıtlı üretim, çiftçi eğitimi, yetiştirme, sınıflama, depolama ve paketleme tekniklerinin modernizasyonu, uluslar arası tanıtım ve markalaşma, üretici örgütlenmesi, uzman hal ve vadeli işlemler borsası sistemlerine geçiş, dış pazar araştırması yapılarak tüketicilerin tercih kriterlerinin belirlenmesi, rakip ülkelerdeki üretim uygulamalarının örnek alınması, teşviklerin takip edilerek ülkemize uygun olanlarından yararlanılması gibi konularda, ilgililerin kendilerine düşen görev ve sorumlulukları çerçevesinde acil önlemlerin alınmasını sağlamaları ve çözüm yollarının bulunması gerekmektedir.

Ekonomik meyve yetiştiriciliği ve pazarlamasında;

* Sertifikalı fidanlarla optimum işletme büyüklüğüne sahip bahçelerin tesisi
* Doğru zamanda ve uygun bir teknikle hasat
* Talebe dayalı sınıflandırma ve paketleme
* Pazarda süreklilik için uygun bir muhafaza
* Pazara sağlıklı bir şekilde ulaşım sağlanmalıdır.


Fazilet SARI
Zir. Müh.