Seralarda Isıtma Borularının Yerleştirilmesi

Sera içerisinde sıcak su veya buhar, boru uzunluğunca hareket ederken bir ısı dönüştürücü görevi görür. Bu nedenle istenilen ısıtmayı sağlayacak yeterli boru uzunluğunun saptanması gerekir.

Sıcak sulu ısıtma sistemlerinde su sıcaklığının genellikle 70-90 °C arasında, buharlı sistemlerde ise buhar sıcaklığının 102 °C civarında olması istenir. Sıcak sulu sistemlerde suyun seradan çıkış sıcaklığı 70°C civarındadır. Her iki sistemde de düz veya kanatlı (radyatör) olmak üzere iki tip boru kullanılır. Kanatlı tip borularda oluşturulan kanatlar borunun ısı yayan yüzey alanını arttırarak daha fazla ismin sera içerisine yayılımını sağlar. Bunun sonucu olarak da düz boruya karşın bu tip uygulamada daha az boru uzunluğuna gerek duyulur. Örneğin, 30 cm uzunluğunda 5 cm çapında bir kanatlı boru, 1.8 m uzunluğunda 5 cm çapındaki düz bir boru ile aynı miktar ısı yayılımı oluşturur. Kanatlı boruların ısı iletim özelliği değişik değerlerde olabilir. Boru seçiminde bunlara dikkat etmek gerekir. 1 m uzunluğunda 5 cm çapındaki 82 °C sıcak su taşıyan düz boru yaklaşık 133 kcal/h'lik bir ısı verir. Diğer taraftan aynı uzunlukta ve aynı çapta kanatlı bir boru aynı sıcaklıktaki suyu taşıdığında düz borunun 5 katı kadar yani 665 kcal/h ısı verir. Bu değer, yani 5 katsayısı düz boruyu eşdeğer kanatlı boruya çevirmede kullanılan bir katsayıdır.

Buharla ısıtılan seralarda 3.2-3.75 cm çaplarında borular kullanılır. Buhar sıcaklığı 102 °C ve boru çevresindeki sıcaklık 15.5 °C olduğunda 1 m uzunluğunda 3.75 cm çapında bir boru aynı uzunlukta 5 cm çapındaki sıcak su taşıyan bir boru ile yaklaşık 150 kcal/h'lik bir ısı yayılımı oluşturur. Buhar sıcaklığı 102 °C olan 3.75 cm çapındaki demir bir boru çevre sıcaklığının 15.5 °C olduğu bir durumda 175 kcal/h'lik bir ısı yayılımı sağlanır. Uzunluğu 30 cm, çapı 3.2 cm olan kanatlı bir boru ile uzunluğu 1.80 m, çapı 3.2 cm olan veya uzunluğu 1.3 m, çapı 5 cm olan düz bir boru ile eşdeğer bir ısı yayılımı sağlanır.
Isıtma borularının yerleştirilmesi oldukça önemlidir. Borular sera uzunluğu ve genişliğince duvarlar üzerine yerleştirildiğinde arzu edilmeyen hava akış paterni oluşur.

Şekil 8.10'da kesiti görülen serada her iki yan duvarlardaki borularda iletilen ısı yan duvarlar boyunca ve çatı yan yüzeyinin bir kısmında yükselerek bu kısımda soğumuş hava ile karşılaştığında aşağı doğru hareket eder dolayısıyla seranın orta kısmında soğuk bölgeler (noktalar) oluşur. En kesitinde de görüldüğü gibi seranın orta kısmına doğru her iki duvardaki borulardan iletilen sıcak hava seranın ortasına doğru ilerlerken soğumakta ve bu soğuk hava aşağı doğru bitkiler üzerine hareket etmektedir. Bu tip soğuk bölgelerde de bitki gelişmesi gecikmektedir. Soğuk bölgeler, soğuk havanın aşağı yöneldiği noktalara karşılıklı olarak ısıtma boruları yerleştirilerek giderilebilir. Bu nedenle, ısıtma için gerekli olan borunun üçte biri bitkilerin üst kısmına sera uzunluğunca, geri kalan üçte ikisi ise yan duvarlar üzerine duvarlardan hava sirkülasyonu sağlayacak bir uzaklıkta (5-6 cm) genellikle de gölgeleme yapmamak için perde duvarları üzerine yerleştirilir



Isıtma boruları düşey olarak birbirleri üzerine demet halinde yerleştirilirken boruların ısıtma etkinliği azalır. Bunu kompanse etmek için ek borulara gerek duyulabilir.

Son yıllarda ısı dağıtım sistemlerinin toprak düzeyine indirilmesine çaba gösterilmektedir. Özellikle Hollanda'da çiçekçilik yapılan seralarda bitki yetiştirme masalarının alt kısmına ısıtma boruları yerleştirilen sistemler kullanılmaktadır. Bundan farklı olarak, bazı seralarda sıcak su ile ısıtma yapmak amacıyla 16 mm çaplı plastik borular kullanılmaktadır. Bu borular genelde, su sıcaklıklarının daha düşük olduğu durumlarda kullanılmaktadır (50°C giriş, 35°C çıkış gibi). Sera iç ortamı ile dış ortam sıcaklıkları arasında yaklaşık 10°C'lik bir fark için 16 mm'lik plastik borudan sera birim taban alanı basma 4 metrelik bir uzunluk yeterli olmaktadır. Sebze yetiştiriciliğinde boru hatları sıra aralıklarının üzerine, gülde ise borular bitki hendeklerine yerleştirilmektedir.