Çim Yetiştiriciliği - Lolium

Lolium cinsi içerisinde yaklaşık 10 tür bulunmaktadır. Bunlardan özellikle iki tanesi ekonomik açıdan çok önemlidir. Bunlar;

* Çok yıllık çim - Lolium perenne L.
* Tek yıllık çim - Lolium multiflorum L.'dir.
* Tek yıllık çimin L. multiflorum var. -westervoldicum adlı tek yıllık ve L. multiflorum var. italicum adlı iki yıllık iki alt varyetesi vardır.

Bitkilerin Tanımı

Çimler yumak gövde şekli oluşturan bitkilerdir. Çok yıllık çimler dik gelişirler ve 90 cm kadar boylanırlar. Yapraklar tüysüz, parlak yeşil renktedir ve genç sürgünlerde yaprak ayaları katlanmış durumdadır. Başakçık topluluğu yaklaşık 30 cm uzunluğunda bir başak oluşturur. Çok yıllık çimler genellikle kılçıksızdır. Tohumların bin tane ağırlığı 2 gram kadardır.

Tek yıllık çimin, tek yıllık ve iki yıllık iki alt varyetesi vardır. Tek yıllık çim, çok yıllık çime göre daha uzun boyludur. Gövde dik gelişir ve yaklaşık 130 cm kadar boylanır. Tek yıllık çimde de yapraklar tüysüzdür, fakat genç sürgünlerde yaprak ayaları katlanmamıştır. Başakçık topluluğu uzun boylu olmalarıyla ayırt edilir. Çimlerde başakçıklar, başak eksenine dar yüzeyleriyle bağlandıklarından, üst başakçık dışında kalan başakçıklarda yalnızca bir dış kavuz bulunur.

Çimlerin İklim ve Toprak İstekleri

Çimler ıhman ve nemli iklim koşullarına çok iyi uyum sağlarlar. Nemli ve ılıman iklim koşullarında kışın da gelişmelerini sürdürebilmelerine karşın, yaz aylarındaki yüksek sıcaklıklar büyümelerini engeller. Aşırı soğuklara ve kuraklığa fazla toleranslı değillerdir. Yağışlı ve nemli iklimleri severler. Su istekleri fazla olduğu için, kurak koşullarda ancak sulanarak yetiştirilebilirler. Gölgeye toleransları azdır. Bununla birlikte düşük sıcaklık, kuraklık ve toprak verimliliğinin az olduğu yerlerde, çimlerin başarılı olarak yetiştirilmesi zordur. Nemli, verimli ve drenajı iyi olan topraklarda yüksek verim sağlanır. Topraktaki durgun taban suyuna karşı fazla toleranslı değillerdir. Ancak, mevsimin belirli dönemlerinde ıslak olan ve diğer birçok yembitkisinin yetişemediği yerlerde, çimler başarıyla yetiştirilebilir. Çimler kısa süreli su basmalarından zarar görmez. En uygunu nötr ve hafif alkali reaksiyonlu topraklardır.

Çimlerin Önemi ve Kullanılması

Çimler otlatmaya dayanıklı olmaları, ılıman-nemli yerlerde gelişmelerini uzun süre devam ettirebilmeleri, otlarının lezzetli, verimlerinin yüksek olması ve güzel parlak görünümleri nedeniyle değişik amaçlarla kullanılmaktadırlar. Yembitkileri temeline oturtulmuş ekim nöbeti sistemlerinde, tek ve çok yıllık çimler geniş ölçüde kullanılır. Çimler çoğunlukla; otlak, kuru ot üretimi, silaj yapımı, toprak ve su koruma ve yeşil alan bitkisi olarak kullanılırlar. Çimler yalnız olarak yetiştirilebildiği gibi, diğer buğdaygil, baklagil ve tahıllarla karışık olarak da ekilebilirler. Kış aylarının fazla soğuk geçmediği bölgelerde, çimler kış merası olarak da kullanılmaktadırlar. Örneğin; ABD'nin güney bölgelerinde, tek yıllık çim eylül ayında bazı tek yıllık üçgüller ve çavdarla karışık ekilerek, yaklaşık 200 gün otlatma yapılabilen meralar oluşturulmaktadır.

Otlak ve mera kurmak amacıyla hazırlanan karışımlarda, genellikle çok yıllık çim kullanılmaktadır. Bazen, otlak amacıyla çok yıllık ve tek yıllık çimler birlikte ekilir. Tek yıllık çimler hızla gelişerek hem kısa sürede otlanmaya başlanmasını sağlarlar, hem de yabancı otların gelişmesi engellenir. Daha sonra çok yıllık çimler gelişerek ortamı kaplarlar. Çok yıllık çimlerin ekonomik ömrü 2-4 yıl arasındadır. Çimlerle kurulan meralar, karasal iklim bölgelerinde erken ilkbahar ve sonbahar, serin ve nemli bölgelerde erken ilkbahardan sonbahara kadar, ılıman iklim bölgelerinde koşullar uygunsa tüm yıl boyunca otlatılabilmektedir.

Çimler uygun koşullarda yılda birden çok biçim verirler. Ot için hasat çiçeklenme devresinde yapılır. İlk gelişme ota biçildikten sonra, ikinci ve olursa daha sonraki gelişmeler otlatılarak da değerlendirilebilir. Çimler bol yapraklı ve sulu gövdeli oldukları için yem nitelikleri çok yüksektir. Biçilen ot kurutulduğunda yapraklar dökülmez ve yeşil rengi fazla kaybolmaz. Bu nedenle kuru otun niteliği yüksek olur. Uygun koşullarda dekardan bir tondan fazla kuru ot alınabilir. Çok yıllık çim açık ve kapalı ahırlarda beslenen hayvanlar için, sıkıştırılmış (pelet) yem yapımında da kullanılmaktadır. Çok yıllık çimden üretilen sıkıştırılmış yemlerde yaklaşık %89-90 kuru madde, %12-14 ham protein ve %36-37 azotsuz öz madde bulunmaktadır.

Çok yıllık çim oyun sahaları, park ve bahçeler ve yeşil alanlarda kullanılan önemli bir bitkidir. Yapılan ıslah çalışmaları ile bu amaçlara uygun çok sayıda çim çeşidi geliştirilmiştir. Çok yıllık çimler, bitki örtüsü bozulan ve seyrekleşen yeşil alanlar, oyun sahaları, park ve bahçelerde üstten tohumlama yapılarak, bu alanların düzeltilmesi amacıyla da kullanılmaktadır. Sıcak bölgelerde köpek dişi, uganda çimi gibi sıcak mevsim bitkileri ile oluşturulan yeşil alanlar, sonbaharda sararıp kurumaya başlar. Bu devrede tırmık gibi aletlerle toprak yırtılarak çok yıllık çim tohumları serpilir. Çimlenen çim tohumlan sonbahar, kış ve erken ilkbahar aylarında yeşil örtü oluştururlar.

Çim Tarımı

Çimlerin ekim zamanı diğer yembitkilerinde olduğu gibi, bölgenin iklim özellikleri ve ekilecek çeşidin uyum yeteneğine bağlı olarak değişir. Kış aylan aşın soğuk olmayan bölgelerde sonbahar ekimi en uygunudur. Kış aylanın ılık geçtiği bölgelerde, kış merası amacıyla çim yetiştirilecekse, ekim işlemi erken sonbaharda yapılmalıdır. Kış aylarının çok soğuk olduğu bölgelerde erken ilkbaharda ekim yapılmalıdır. Ot üretimi amacıyla çimler ister yalnız, isterse diğer yembitkileriyle karışık yetiştirilsin, iyi hazırlanmış temiz bir tohum yatağına, çim ekiciler veya yembitkisi mibzeri ile ekilmelidir. Atılacak tohum miktarı üretim amacı, çevre koşullan gibi etkenlere bağlı olarak değişir. Ot üretimi için çimlerin yalnız ekiminde dekara 1.5-3.0 kg kadar tohum atılır. Toprak koruma amacıyla dekara 3-5 kg, yeşil alanlarda ise 25-40 kg kadar çim tohumu kullanılır. Karışık ekimlerde, önerilen tohum miktarları karışım içerisindeki çim oranına göre azaltılır. Uygun ekim derinliği 1-2, sıra aralığı 20-40 cm'dir.

En önemli bakım işlemleri gübreleme ve sulamadır. Çoğu buğdaygiller gibi, çimlerin azota karşı tepkileri çok yüksektir. Birim alandan yüksek kuru madde verimi sağlamaları ve yıl içerisinde birkaç kez gelişme göstermeleri nedenleriyle, topraktan yüksek miktarda azot kaldırırlar. Çimlerin yalnız yetiştirildiği sulanan alanlarda, her biçimden sonra iki parça halinde dekara 4-6 kg azot verilmesi önerilmektedir. Bu uygulama şekli, elde edilen ürünün verim ve niteliğini çok yükseltmektedir. Azot dışında kalan makro ve mikro besin elementleri daha az oranlarda kullanılmaktadır. Bu besin elementlerinin toprakta bulunan kullanılabilir durumdaki miktarları, çimlerin gelişimini sınırlayacak düzeyde ise, yetersiz olan besin elementi veya elementleri, uygun dozlarda gübreleme yoluyla toprağa verilmelidir. Özellikle verimsiz topraklarda, uygun bir gübreleme ile çimlerden sağlanan verim birkaç katına çıkarılabilir. Çimler suya karşı tepkileri yüksek, kuraklığa fazla toleranslı olmayan bitkilerdir. Çimlerden yüksek ve nitelikli ürün alabilmek için, topraktaki yararlı nem oranı %50-60 düzeyine düştüğünde sulama yapılmalı ve yararlı nem oranını tarla kapasitesine getirecek kadar su verilmelidir. Ekonomik zarar eşiğini aşacak düzeyde kayba neden olacak hastalık, zararlı veya yabancı ot sorunu olursa, uygun yöntemlerle savaşım yapılmalıdır.

Her iki çim türünün de anavatanı Anadolu, Avrupa ve Afrika'nın Akdeniz kıyıları, Asya ve Avrupa'nın ılıman bölgeleridir. Değişik çim türleri ülkemizin hemen her bölgesinde doğal olarak yetişmektedir. Buğdaygil yembitkisi türlerinden ilk kültüre alınan çok yıllık çimdir. On altıncı yüzyıldan beri Britanya adalarında çok yıllık çimin tarımı yapılmaktadır. Bu türün ekonomik ömrü genellikle 2-4 yıldır. Tek yıllık çim ilk olarak İtalya'nın ılıman ve nemli kuzey bölgelerinde kültüre alınmıştır.

Çim yapılacak alanın toprağı en az bir ay önceden 25-30 cm derinliğinde işlenmeli, yabancı otlardan temizlenmeli ve ekimden 1-2 ay önceden dekara en az 5 ton yanmış hayvan gübresi atılarak toprağa karıştırılmalıdır.
Ekimden 1-2 hafta önceden 20 kg amanyum nitrat 20 kg triple süper fosfat gübreleri atılıp toprak yeniden işlenir. Daha sonra toprak tesviye edilir ve tırmıkla düzeltilip ekim için toprak çok düzgün bir hale getirilir.
Çim tohumları toprak yüzüne saçıldıktan sonra tırmıkla hafifçe toprağa karıştırılır.
Üzerine bir parmak kalınlığında harç atılır. %50 yanmış ve elenmiş gübre, %50 elenmiş tınlı bahçe toprağı harcı atılıp düzeltildikten sonra tahta tokmak veya silindir ile iyice bastırılır.
Ekimden sonra yağmurlama veya süzgeçli kova ile sulanır.
Ekim için en uygun zaman sonbahar ve ilkbahardır.
Çim sahalar oluşturulurken tek çeşit tohum ekimi yerine karışımlar tercih edilmelidir. İklim ve çevre isteklerine göre 100 gramlık karışımda olması gereken tohum miktarları aşağıdaki gibidir.

ÇİM KARIŞIMLARI Tohum karışım Oranları Birim Alana Atılacak Tohum Miktarı


KURU VE SULAMA İMKANI KISITLI YERLER İÇİN:

Çayır salkım otu (Poa pratensis) %40 gr
Kırmızı yumak (Festuca rubra) %55 gr 20 gr/m2
Tavus otu (Agrostis ssp) % 5 gr


KURAK BÖLGE İÇİN DİĞER KARIŞIM:

İngiliz çimi (Lolium perene) %30
Kırmızı yumak (Festuca rubra) %25
Koyun yumağı (Festuca ovina) %10 30 gr/m2
Tavus otu (Agrostis ssp) %15
Çayır salkım otu (Poa pratensis) %20

YAĞIŞLI BÖLGELER İÇİN:

İngiliz çimi (Lolium perene) %50
Kırmızı yumak (Festuca rubra) %35
Çayır salkımı otu (Poa pratensis) %10 30gr/m2
Tavus otu (Agrostis ssp) %5

SÜS ÇİMENİ OLARAK KARIŞIM

Kırmızı yumak (Festuca rubra) %75
Tavus otu (Agrostis ssp) %10 25gr/m2
Çayır salkım otu (Poa pratensisw) %15

FUTBOL SAHALARI İÇİN:

İngiliz çimi (Lolium perene) %80 45gr/m2
Kırmızı yumak (Festuca rubra) %20