Sebzecilikte Ekolojik Faktörler - Sıcaklık

Sıcaklık İklim / EKOLOJİK FAKTÖRLER / SEBZECİLİK
Sıcaklık bitkilerin büyümesi ve gelişmesinde ve bütün hayat olaylarında rol oynayan bir faktördür. Her canlı tür ve cinsinin istemiş olduğu sıcaklık miktarları farklıdır. Güneşin verdiği uzun dalgalı ışıkların ısıtma gücüne “doğal sıcaklık” ve güneşin yeterli olmadığı zamanlarda çeşitli enerji kaynakları ve çeşitli ısıtıcılar kullanılarak temin edilen sıcaklığa da “yapay ısıtma” adı verilir. Burada doğal ısıtmadan söz edeceğiz (Yapay ısıtma için bkz. GÜNAY (1999) Ser Kliması) .

Sıcaklığın tanımı Sıcaklık İklim / EKOLOJİK FAKTÖRLER / SEBZECİLİK
Sıcaklık ışık gibi bir diğer enerji şeklidir. Herhangi bir maddenin yanması sonucu çevreye verdiği enerji olarak tanımlanır. Isı ve sıcaklık sözcükleri çoğu kez karıştırılır. Isı herhangi bir maddenin yanması sonucu çevreye verdiği enerjidir. Bu enerjinin çevrede meydana getirdiği ısınma ise sıcaklıktır. Yanma olayı çok değişik şekilde meydana gelir. Bir soba içinde odun veya kömürün yanması kuvvetli bir yanma olup, bu yanmanın gözle görülebilen alev, ateş gibi görüntülü şekli vardır. Buna karşılık bir demirin oksitlenmesi, bir bitkinin veya insanın bünyesine aldığı besin maddelerinin yanması ve organik maddelerin parçalanması yavaş yanmadır. Konumuz bitkiler olduğundan, burada anlatılan yanma yavaş yanma olup, bitkilerin fotosentez sonucu oluşturdukları şekerli maddelerin (karbonhidratların) yanmasıdır. Şöyle ki:
80 g C6H12O6 + 192 g O2 ® 264 g CO2 + 108 g H2O + 674 kalori
(Şeker) (Yanma) (Enerji)
ısı meydana getirir. Dışardan bu yanış şekli gözle görülmez sadece bitkide oluşan ısıdan ve o ısının bitkide yarattığı iç sıcaklıkla ortaya çıkar.
Isı ölçü birimi “kalori”dir. 1 kilo kalori (kcal), 1 kg suyun sıcaklığını 1oC yükseltmek için gerekli olan ısı miktarıdır. Bir başka deyişle 1 kg suyun sıcaklığını 15oC’den, 16oC’ye çıkarmak için gerekli olan ısı (kcal) miktarıdır. Buna spesifik ısı, özgül ısı adı verilir. Her maddenin özgül ısısı farklıdır. Suyun özgül ısısı 1, havanın 0,24, kuru toprağın 0,40, ıslak toprağın 0,70’tir.
Yanan bir maddenin ısı verme gücü belli olunca, bir kütlenin ısıtılması ve sıcaklık derecesinin yükseltilmesi için gerekli enerji miktarı kolayca bulunabilir. Örneğin,
15oC’deki 100 lt suyun sıcaklığını 25oC’ye çıkarmak için
25-15 = 10oC sıcaklık farkı
10 x 100 = 1.000 kcal’ye gereksinim vardır.
Bir diğer ısı birimi B.T.U olarak kullanılır.
1 B.T.U. = 0,252 kcal ve 1 kcal = 3,968 B.T.U’dur.
Dünyaya gelen güneş ışıklarının 706-10.000 nm değeri arasında olan uzun dalgalı “enfraruj ışıkları” ısıtıcı ışıklardır. Bu ışıkların dünyamızı ısıtmasıyla çevremizdeki sıcaklık oluşur.
Sıcaklık bir başka tarifte bir cismin ne kadar sıcak olduğunu gösteren ölçü olarak belirtilir. Bu bakımından sıcaklığın ölçülmesi önem kazanır. Sıcaklık “termometre” ile ölçülür. Termometreler bir cam çubuk ve bu çubuğun içine konan alkol veya cıvadan meydana gelir. Cisimler ısındığı zaman hacimleri genişler ve artar, soğudukları zaman hacimleri küçülür ve azalır. Bu kuram esas alınarak, termometre bir ortama konulduğunda, içindeki madde bulunduğu ortamın sıcaklığını ısı olarak alır ve ısınarak hacmi genişler veya daralır. Isınırsa hacmi genişler ve tüp içinde bulunan madde yukarıya doğru çıkar, soğursa hacmi küçülür ve aşağıya doğru iner. Termometrelerde Celsius (oC = santigrat), Fahrenhayt (oF) ve Kelvin (K) olmak üzere üç değişik ölçü birimi kullanılır. Bunların içinde en yaygın olanı Celsius’tur. Celsius ölçeğinde, buzun erime noktası 0 dereceyle, suyun kaynama noktası olan 100 derece arası 100’e bölünerek, her bir aralık 1 santigrat olarak adlandırılmıştır.
1oC = 1,8 oF ve
1o F = 0,556oC’dir.
1 K = Santigrat dereceye 273,15 eklemekle bulunur.
Kaynak: Genel Sebzecilik Kitabı Prof. Dr. Atila Günay