Ceviz Hastalıkları

CEVİZ (Juglans sp.) HASTALİKLARİ

(Ağaç)Yaprak Esmer Lekelenmesi : Gnomonia leptostyla mantarının etkisi ile hem bozceviz Uuglans cinerea) ve hem de adiceviz (J. regia) kötü biçimde lekelenmektedir. Yaprakçıklar yaz başlarında saldırıya uğrar, düzensiz koyu esmer veya siyahımsı "leke"li görünüşlü olur. Fazla miktarda yaprak kaybı sonucu ortaya çıkar.
Marssonina juglandis mantarı yaz başında düzensiz, yuvarlak ve esmer "leke"ler oluşturur. Ceviz'de fırsat oldukça "yaprak lekelenmesi" yaratan mantarlar arasında; Phleospora multimaculans, Cylindrosporium juglandis, Cercospora juglandis, Ascochyta juglandis ve Marssonina californica da vardır.

Mücadele : Yaprak'lar, etmen mantar'ları barındırdığı için, bu önemli bulaşma kaynağının ortadan kaldırılması bakımından tüm düşmüş yapraklar toplanır ve yok edilir. Süs bitkisi değeri taşıyan bozceviz'e (Juglans cinerea) ve karaceviz'e (J. nigra), dönem dönem "maneb", "zineb" veya "sipreks"den biri püskürtülür. Bu ilaçlamada ilk uygulama tomurcuklar açılmaya başladığı zaman; ikincisi 10 gün sonra; üçüncüsü yapraklar son büyüklüğünü alınca yapılır.

Yaprak Sarı Çillenmesi: Microstroma juglandis mantarı yaprakların üst yüzünde sarı bir "çillenme" doğurur. Alt yüzde kar beyazı bir mantar büyümesi olur, bu oluşum hastalığın yayılmasını sağlayan pek çok sayıda spordan ibarettir. Bu mantar yabancevizi'nde {Carya ovata) de "cadı süpürgesi" hastalığı yaratır. Mücadele, "esmer yaprak lekelenmesi"ndeki gibidir.

Uçtan Ölüm : Melanconium juglandis mantarı bazı ceviz türlerinin dallarında yavaş bir "uçtan ölüm" hastalığını husule getirirler. Etkilenmiş dallarda kabuk, olağan yeşilimsi esmer renginden kırmızımsı esmere ve nihayette boza değişir.
Mücadele : Şiddetle etkilenmiş ağaçlar uzaklaştırılır ve yok edilir. Hastalığın dal üst uçlarında sınırlandığı kısımlarda, sağlıklı oduna kadar budama, daha ileri yayılmaya durdurmaya yardım eder. İlave olarak gübreleme, sulama, sağlık koruma, böceklere ve yaprak hastalıklarına karşı tedbir alınması yolu ile ağacın tekrar kuvvet kazanması sağlanır.

Gövde Çürümesi: Kara ve bozceviz'lerin gövdelerinde öz odunu sık sık "beyaz ve esmer çürüklük"e uğrar.
"Beyaz çürüklük", yalancı kav mantarı denilen Fomes igniahus tarafından sebep olunur. Mantarın üreme yapısı sert, boz, 20 cm'ye kadar genişliktedir; çürüme yerinin civarında gövde boyunca görülür.
"Esmer çürüklük", kükürt mantarı denilen Polyporus sulphureus tarafından husule getirilir. Üreme yapıları yumuşak, etli, raf biçimli, üst tarafı portakal-kırmızı, alt tarafı parlak sarıdır; yaşlandıkça sert, gevrek ve kirli beyaz olurlar. Mantar gövdeye kabuk hasar yerlerinden ve ölü dal budaklarından giriş yapar.

Mücadele : Çürüme'ler bir kere yaygın olduktan sonra, bunları yok etmek üzere yapılabilecekler azdır. Kötü çürümüş kısımları temizleyip çıkarılması ve yaraların örtülme uygulaması tavsiye edilmektedir. Yaralardan korunma ile ve ağaçları kuvvetli tutma ile başlangıç bulaşmaları en aza indirilebilir.

Doku Bozuklaşması : Nectria ğalligena mantarının sebep olduğu "doku bozuklaşması" hastalığı'nda; gövde ve dallar üzerinde azçok aynı merkezli olarak düzenlenmiş odun yara dokusu sırtlan bulunan, dağınık, sık sık çok sayıda, kaba, ortama gömülü veya yassı oluşumlar, ayırt edici belirtilerdir. "Doku bozuklaşması" oluşumu gövdeyi büsbütün çevirip boğduğu zaman uç kısımlar ölür. Phomopsisjuğlandina mantarı adiceviz'de (Jugians reğia) kabukta "doku bozuklaşması" husule getirir.
Mücadele ; tüm kötü hastalanmış ağaçlar devrilmelidir; kıymetli ağaçların bozuklaşmaya uğramış dokuları kesilip çıkarılır ve yok edilir, yaralar iyi bir ağaç boyası ile örtülür.
Erwinia nigrifluens bakteri'sinin adiceviz {Juglans reğia) gövde ve ana dallarında husule getirdiği "kabuk doku bozuklaşması" hastalığı; düzensiz, geniş, sığ, koyu esmer renkli ölü kısımlar olarak gözükmektedir. "Doku bozuklaşması" oluşumları yazın genişleme yapar, kışın faaliyetten kesilir. Adiceviz'de ortaya çıkan "soymuk (floem) doku bozuklaşması", Ervvinia rubrifaciens bakterisi tarafından meydana getirilmektedir. Bu bakteri hastalıklarına karşı denetim tedbiri geliştirilmemiştir.

Yanıklık : Xanthomonas juglandis bakterisinin etkilemesi ile husule gelen bu hastalık, yapraklarda ve yaprak saplarında önce küçük ve düzensiz biçimli siyah "leke"ler gözükür. Genç meyveler lekeli duruma gelebilir; hemen hemen olgun olanlar ise geniş siyah lekelere sahip olabilir.
Mücadele : Kötü biçimde hastalanmış sürgünler kesilip atılır ve yok edilir. Çiçek tomurcukları açılırken, tam açıldığında ve taç yaprak dökümü zamanında 50 kısım oranında yayıcı-yapıştırıcı madde katılan "streptomisin" püskürtmesi yapılır.
Yaprak Lekelenmesi : Ceviz'de, Pseudomonas syringae bakterisi "yaprak lekelenmesi" ve "çekirdek kavrulması" hastalıklarına sebep olur.
Ur : Agrobacterium tumefaciens bakterisi adiceviz'de (J. regia) "tepe ur'u" hastalığı meydana getirmektedir.
Siyah Çizgi: Aşılama yerinde dar, koyu esmer, şişe mantarı kıvamında ve iletim yapmayan dokulardan ibaret tabaka oluşumu "kuşaklanma" yaratır. Bu hastalığa bir virüs tarafından sebep olunduğu sanılmaktadır.
Demetlenme: Mikoplazma-benzeri organizmalar ile husule getirilen bu hastalığa daha önce "cadı süpürgesi" ve "ceviz süpürgelenmesi" denilmekteydi. Hastalık esas olarak ana gövde ve dallarda "süpürge" veya "fışkın büyümesi"; uçlarda "kümelenme"; koltukaltı tomurcuklardan dalcıkların "bol miktarda gelişmesi"; yaprak "bodurlaşması" ve bazan tüm ağacın "ölmesi" görünümleri ile ayırt edilir. Bu belirtiler mülayimden şiddetliye kadar değişkenlik gösterir.
Mücadele : Ceviz'de "demetlenme" hastalığı aşılama ile nakledilmektedir.

Prof.Dr.Sabri SÜMER