Bodur Meyve Yetiştiriciliği - Bodur Meyvecilik

Meyve yetiştiriciliğinde birim alandan elde edilecek verimin artırılması, ağaçları küçülterek birim alana daha fazla sayıda ağaç dikilmesi yoluyla sağlanır. Ağaçları küçültmede en etkili vasıta da bodurlaştırıcı anaç kullanmaktır. Bodurlaştırıcı anaçlar sadece birim alandan elde edilecek verimi artırmakla kalmazlar. Aynı zamanda verime yatma yaşını öne alırlar, kaliteyi artırırlar, bütün kültürel (Budama, ilaçlama, hasat gibi) uygulamaları kolaylaştırırlar, maliyeti düşürürler ve kısaca meye yetiştiriciliğini modernleştirirler.

MODERN MEYVECİLİĞİN GEREKLERİ

1. Her Yıl ve Düzenli Ürün meyve ağaçları tam verim çağına gelinceye kadar her yıl gittikçe artan bir şekilde ürün verir ve bu yaştan sonra da ekonomik ömrü süresince düzenli olarak ürün vermeye devam eder. Ancak az da olsa bazı çeşitler bir yıl meyve verir, ertesi yıl az meyve verir veya hiç meyve vermez. Bu duruma periyodizite diyoruz. Bu özelliği gösteren çeşitlerden sakınmak gerekir. Bodur anaçlar üzerine aşılanan çeşitler erken verime yatarak, her yıl düzenli ürün verirler.

2. Yatırımın İlk Yıllarda Geriye Dönüşü
Erken yaşlarda verime yatma ve birim alana daha çok ağacın kullanılması, bodurlaştırıcı anaçların özelliğidir. Çok bodur bir anaç olan M 9 üzerine aşılı elmalar, dikimin hemen ertesi yıl çiçek açar ve meyve verirler. Yarı bodur bir anaç olan MM 106 üzerine aşılı kuvvetli gelişen çeşitler üçüncü yılda, zayıf gelişen çeşitler ikinci yılda meyve verirler. Halbuki geleneksel olarak kullanılan çöğür (Yabani) üzerine aşılı olan çeşitler, dikimi izleyen beşinci veya altıncı yılda verime geçerler. Şunu önemle belirtmek gerekir ki; M9 anacına aşılı çeşitler tam ve ekonomik verime 3. ve 4. yaşında geldiği halde; çok kuvvetli gelişen anaçlar üzerine aşılı aynı çeşitler 12-15. yılda gelirler. Bu nedenle, yatırımın erken yıllarda geriye dönüşünün sağlanması bodur anaç kullanmakla mümkün olur Armut çeşitleri için kullanılan ve bodurlaştırıcı bir anaç olan ayva kökenli EM Quince A üzerine aşılı çeşitleri, dikimin üçüncü-dördüncü yılında verime yatarak erken yaşlarda karlılık getirir. Şeftali, erik, kiraz ve kaysılarda kullanılan bodurlaştırıcı anaçlar, elma ve armuttaki kadar olmasa da, geleneksel çöğür anaçlarına göre, çok daha erken verime yatarak, karlılık sağlarlar. Özellikle, son yıllarda değişik ülkelerde kullanılmaya başlanan ve yarı-bodur, bodur olarak bilinen kiraz anaçlarından Gisel A 5 ve Gisel A 6’nın da erken verime yattığı ve birim alana daha fazla ağaç (70- 80 ağaç/dekar) dikimine müsaade ettiği bildirilmektedir. Her ne kadar bodurlaştırıcı anaçlarla dekara daha çok sayıda ağaç kullanılması nedeniyle, başlangıç masrafı biraz fazla ise de, dikimi izleyen hemen ertesi yıl verimin alınmaya başlamasıyla, yapılan bu masrafın, diğer kuvvetli gelişen anaçlara göre çok daha kısa zamanda geriye dönüşünü sağlamak mümkün olmaktadır.

3. Üretim Maliyetinde Azalma ve İşgücünde Azalma
Bodur ağaçların ilaçlanmaları, tartışmasız olarak, kuvvetli gelişenlere göre daha kolay ve ekonomiktir. Çünkü büyük ağaçların ilaçlanmaları daha çok dikkat, daha uzun zaman ve daha güçlü makinaların kullanımını gerektirirler. Bodur ağaçlarda kimyasal yolla ve elle seyreltme ile budama da, aynı ilaçlamada görüldüğü gibi kolay ve daha ekonomik olmaktadır. Her türlü kültürel uygulamadaki gerekli işgücü miktarı önemli ölçüde azalmaktadır. Örneğin budama için dekara gerekli işgücü M 9’da 2 saat, kuvvetli gelişen anaçlarında ise 8 saate çıkmaktadır. Bodur ağaçlarda tartışılmayan diğer bir üstünlük de, meyve hasadının daha kolay ve ucuz olması ile hasat esnasında ağaçlarda mekanik zararlanma ihtimalinin az olması ve merdiven kullanmaya gerek kalmamasıdır (Şekil 3). Bodur ağaçlardaki meyveleri çocuklar ve bayanlar yerden, merdiven kullanmaksızın kolayca ve çok kısa zamanda toplayabilirler. Yalova-Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsünde sonuçlandırılan bir çalışmada, kuvvetli anaç üzerindeki 1 kg elmanın maliyetinin, bodur anaç üzerindekinin en az 2, 2.5 katı olduğu tespit edilmiştir.

4. Değişen Şartlar ve Pazar İsteklerine Kolay Uyabilme
Yaşlı ve büyük ağaçların bahçede tutulması karlı olmayıp, bunların sökülmeleri de çok zor ve pahalıdır. Yetiştiricilerdeki genel kanaat, kuvvetli gelişen ağaçların 6-10 yaşında verime yattıkları ve 15-20 yıl tam verimde kalarak, 25-30 yılda ekonomik ömürlerini tamamladıkları şeklindedir. Yani böyle ağaçlar ekonomik ömürlerini 25-30 yılda tamamladıklarından, bunların yerine yeni ağaçların dikilmesi 25-30 yıl alır. Bodur ağaçlar ise, dikimden sonra hemen verime yatıp, ilk yıllarda kara geçtiklerinden ve küçük ağaçlar yaptıklarından sökülmeleri kolay olup, yeniden dikilenler daha kısa zamanda verime yatarlar. İşte bodur ağaçların bu özelliği nedeniyle, pazar istekleri azalarak cazibesini kaybeden bir çeşit, daha cazip olan bir çeşitle kısa sürede değiştirilebilir.

5. Yüksek Meyve Verimi ve Meyve Kalitesi
Bodur ağaçlarla kurulu meyve bahçelerinde ilk birkaç yıl içerisindeki verimin, kuvvetli ağaçlardan kurulu bahçelere göre çok fazla olduğu tartışma kabul etmez. Bu konuda elmalar üzerinde Yalova’da yapılan çalışmalar sonucunda, tam bodur M 9 anacı üzerine aşılı Starking Delicious ve Golden Delicious çeşitleri dekara 143 ağaç dikilmiş ve 8 yıllık toplam dekara verim olarak Starking Delicious’dan 30.556 Kg, Golden Delicious’dan 20.040 kg, buna mukabil aynı yaşta tohum anacı(çöğür) üzerine aşılı aynı çeşitlerden sırasıyla 6.472 ve 7.784 kg verim alınmıştır. Bir başka ifade ile bodur ağaçlarla kurulmuş bir elma bahçesinden, kuvvetli gelişen ağaçlardan kurulmuş geleneksel elma bahçelerine göre, ilk 8 yılda Starking Delicious için yaklaşık 5 kat ve Golden Delicious için 2.5 kat verim almak mümkün olmuştur. Çok bodur ağaçlarla kurulmuş aynı bahçede ilaçlama, budama, meyve seyreltmesi, sulama ve hasat gibi kültürel uygulamalar da daha kolay, ucuz ve etkili olduğundan, 1 kg elmanın maliyeti de düşük olmuştur. Sonuç olarak, ilk 8 yıllık verilere göre, sık dikilmiş bodur elma bahçeleri, seyrek aralıklarla dikilen geleneksel bahçelere göre Starking Delicious için 11.5 kat, Golden Delicious için 3.5 kat daha ekonomik olmaktadır. Golden Delicious elma çeşidinde periyodisite eğiliminin mevcut olması nedeniyle, Starking Delicious’a göre daha az karlı olmuştur. Bodur anaçlar üzerine aşılı ağaçlar, alçak boylu ve açık gelişen ağaçlar olduklarından, gölgelenme ortadan kalktığı için, iyi bir güneşlenme ve havalanma ile yeknesak ve çok iyi renkli meyveler meydana getirirler. Böylece pazarlanabilir I. sınıf meyve oranı da %85-95 arasındadır. Oysa geleneksel, kuvvetli gelişen ağaçlarda bu oran %50-60 arasındadır.