Kırsal Kalkınma Projeleri Başarılı mı

Kırsal Kalkınma Projeleri Başarılı mı?
Yazar : Cihan ÜZÜLMEZ, Uğur ALTINOK



Türkiye`de 1950 sonrası uygulanan kırsal kalkınma projeleri incelendiğinde "örnek köyler", "merkez köyler", "köy-kent projesi" gibi uygulamalar göze çarpmaktadır. Başlangıç tarihi 1950`lere dayanan kırsal kalkınma yaklaşımları zaman içinde teknolojik ve sosyo-ekonomik faaliyetlerin etkisi ile farklılıklar göstermiştir. 1960`larda modernizasyon, 1970`lerde devlet müdahaleleri, 1980`lerde serbest pazar ve 1990`larda katılım ve yetkilendirme gibi fikirler ortaya çıkmıştır. Örneğin; 1980`lerde "yoksulluğun hafifletilmesi", 1990`larda "yoksulluğun azaltılması" şeklinde kullanılırken 2000`lere gelindiğinde bu kavram yerini "yoksulluğun ortadan kaldırılmasına" bırakmıştır.



Türkiye`de Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Uyguladığı Kırsal Kalkınma Projeleri

Bu projelerle, kırsal toplumun yaşam kalitesinin yükseltilmesi, kırsal alanların ülke ekonomisine katkısının arttırılması, göç ve istihdam sorunlarını yerinde çözüp kırsal nüfusu yerinde kalkındırma, kırsal alanlara olumsuzluklar getiren çevre koşullarının iyileştirilmesi, kırsal altyapının geliştirilmesi, kırsal alanlarda yaşayanlara eğitim-danışmanlık gibi hizmetlerin verilmesi ve bu hedeflerin sürekliliğinin sağlanması amaçlanır.



Gönüllü Kuruluşların Yürüttüğü Kırsal Kalkınma Projeleri

Gönüllü kuruluşların uyguladığı kırsal kalkınma projeleri kamu kurum ve kuruluşlarının uyguladığı projelere göre daha başarılıdır. Gönüllü kuruluşların projelerinde gönüllülük esasının öne çıkması, çiftçi ve kırsal alan koşullarının göz önüne alınarak kırsal alan projelerinin uygulanması gibi sebepler bu projelerin başarısını arttırmaktadır. Ayrıca gönüllü kuruluşlara; bu projeler sonucu kurulan tesislerden elde edilen ürünlerin pazarlanması konusunda da teknik destek verilmektedirler.



Türkiye Kalkınma Vakfı`nın (TKV) uygulamış olduğu projeler daha çok sosyal kalkınmaya yönelik projelerdir. Örneğin, TKV`nin projelerinde erozyonu önleme, mera ıslahı, sulama gibi teknik amaçlı kalkınma uygulamalarından ziyade biraz daha sosyal kalkınmayı sağlayacak şekilde kırsal yörelerde yaşayan halkın eğitilmesi ile bu projelerin benimsetilmesi ve sürdürülebilirliğini sağlamak gibi amaçlar göze çarpar.



TEMA`nın kırsal kalkınma projeleri ise, biraz daha teknik bölümleri kapsayan çevreci, sürdürülebilirliği olan projelerdir. TEMA`nın projelerinde erozyonu önleme, mera ıslahı, toprağın verimliliğini arttırma, biyolojik çeşitliliği koruma, ağaçlandırma gibi doğrudan toprakla ve doğa ile ilgili projelere ağırlık verilmiştir.



Uluslararası Kuruluşların Desteklediği Kırsal Kalkınma Projeleri

Uluslararası kuruluşların desteklediği kırsal kalkınma projeleri daha çok sosyal riski azaltma projesi (SRAP) kapsamında olup, kırsal alanlar ile kentsel alanlar arasındaki gelişmişlik farklarını azaltmak, herkese eşit imkânları sunmak, kırsal alanlarda yaşayanların da kültürel, çevresel ve teknolojik değişiklikleri görmesi ve benimsemesini sağlamak, güçlü bir dünya oluşturmak gibi amaçları kapsar.



Dünya Bankası, daha çok yoksulluğun azaltılması, kırsal altyapının geliştirilmesi, kadınların ve işsizlerin eğitimi gibi alanlara yoğunlaşmıştır. Avrupa Birliği daha çok GAP Projesi kapsamında, sosyal, ekonomik, tarımsal ve fiziksel sürdürülebilirlik konusundaki projeleri desteklemiş ve diğer uluslararası kuruluşlar gibi yoksulluk, eğitim ve sosyal farklılıkların azaltılması gibi konulara ağırlık vermiştir. Ayrıca, AB`nin desteklediği projelerde, kırsal yapının bozulmasının engellenmesi ve bozulan alanların bir nevi restorasyonunun yapılması gibi faaliyetlerde amaçlamaktadır.



Birleşmiş Milletler daha çok sosyal hizmetler, üretkenliğin attırılması, sürdürülebilirlik, yerel girişimlerin desteklenmesi, doğal kaynakların korunması mantalitesi ile hareket edip, sosyal kalkınma, istihdam, kadınların ekonomik ve sosyal alanda güçlenmesi, muhtaç durumdaki çocuklara yardım gibi amaçları hedeflemektedir. Birleşmiş Milletler, GAP Bölgesi`nde Sürdürülebilir Kalkınma Programına destek olmuştur. Bu projede de hedefler aslında diğer uluslararası kuruluşların hedefleri ile aynı doğrultudadır.



Projelerin Etkinliği Nasıl Arttırılabilir?

Kamu kurum ve kuruluşlarının bu tarz projelerde etkinliğinin arttırılabilmesi için, bu kurumların özerkleştirilerek hizmetleri daha seri ve zamanında yapmaları sağlanmalı, sivil toplum örgütlerinin bu tür faaliyetleri yapmaları için her tür kolaylık sağlanmalıdır. Özel sektörün de bu alanda çalışmalara özendirilmesi hatta çeşitli yaptırımlar geliştirilerek, kırsal kalkınma projelerini yapan ve uygulayan kuruluşların mutlaka yaptıkları projelerin ön etüdünün yapılması sağlanmalı, zaman ve para kaybına meydan verilmemesi, yapılan projelerin çiftçi şartlarına uygun olması mutlaka göz önünde bulundurulmalıdır. Projeler sürdürülebilir ve o yöre insanın anlayabileceği sadelikte olmalı, kaynaklara ulaşabilme yolları çiftçilere öğretilmeli, uygulamada sorunlar oluştuğunda sorunu nasıl çözebileceğinin yolları mutlaka çiftçiye verilmelidir. Bunun yanında yayın faaliyetlerinin yerinde ve zamanında yapılmasına özen gösterilmeli, çiftçi teknik yardım istediğinde bunun birçok yolunun bulunduğunun öğretilmesi, sorumluluk bilincinin geliştirilmesinin sağlanması, çiftçiye elde ettiği ürününü ne şekilde değerlendirebileceğinin yollarının öğretilmesi, sürdürülebilirliğin olması için çiftçilerin kendi gayretlerinin olması gerektiği bilincinin onlara kazandırılması gerekmektedir.



Çiftçi ihtiyaçlarına cevap vermekte zorlanan kamu kurumlarında etkili olan prosedürlerin en aza indirilmesi gerekmektedir.



Uluslararası kuruluşların kırsal kalkınma projelerine katkılarını sadece finansman sağlamadan öte, çeşitli düzenlemelerle bu kuruluşlarının bu projelerde daha etkin rol almaları sağlanmalıdır. Ayrıca uluslararası kuruluşların desteğiyle yapılan projelerde sadece bu projelerin maddi faydalarına bakmayıp ulusal çıkarları da göz önünde tutmak gerekir. Uygulanan kırsal kalkınma projeleri ile yöre halkının beklentileri arasında bir uyumsuzluk yaşanmaması için, proje uygulanırken yöre halkının beklentileri ve gereksinimleri göz önünde tutulmalıdır. Kırsal kalkınmaya yönelik projelerin yürütülmesinde ilgili kuruluşlar arasında koordinasyon sağlanmalı ve yerel yönetimlerin de bu projelerdeki etkinliği arttırılmalıdır.

Kırsal kesimde işsizliğin azaltılması için tüm sanayi dalları ile birlikte tarıma dayalı sanayi geliştirilmeli, işleme, paketleme, muhafaza etme ve pazarlama yöntemleri konusunda gerekli teknik ve mali destek verilmelidir.



Kırsal kalkınma projelerinde verim ve kalite artışı için her türlü modern teknik ve metotların kullanılması yaygınlaştırılmalı, sektörel düzenlemelerde AB uygulamaları, uluslararası ilkeler ve normlar göz önünde tutulmalıdır.



Turizm, tekstil, dokumacılık, el sanatları gibi tarım dışı alanlarda da istihdam sağlanmalıdır. Kırsal alanlarda kalkınma faaliyetlerinin benimsenmesini ve sürekliliğini sağlamak için uygulanan eğitim programlarının en az yatırım kadar önemsenmesi gerekir.