Mor salkım - Wisteria sinensis

Mor Salkım, Wisteria sinensis baklagillerden bir sarmaşıktır. Anayurdu Çin'dir.Yapraklarını döken sarılıcı odunsu bitkilerdir. Boyu 20-30 metreye kadar varabilir. Ömrü yaklaşık 70-80 yıldır.Ama ana gövdesi ölse bile dipteki genç sürgünler yaşamaya devam eder.Yeniden almanıza gerek yoktur. Çiçekleri salkım durumunda, mavi-mor, beyaz ya da soluk pembe renklidir.Beyaz renkli olanı Türkiyede çok az bulunur, daha çok mor renkli olanı bulunur.Salkımlar 15-30 cm boyunu bulabilir. Bahçelerde süs bitkisi olarak yetiştirilir. Türkiye'de de bulunur.Yılda 2 kez çiçek açar.1.si nisan sonu mayıs başında açar ve mayıs sonuna kadar açar.2.si ise haziran ayının ortalarına doğru açar ve yaz boyu açmaya devam eder.Baharda açan ve yazın açan çiçeklerinin farkı:

* Baharda açan çiçeğinin rengi daha açıkken, yazın açanın rengi daha koyudur.
* Baharda çiçekleri daha fazladır, yazın ise çiçekleri daha azdır.
* Baharda yapraklanmadan çiçeklenir,yazın ise çoktan yapraklanmıştır ve ondan sonra çiçeklenir.
* Baharda salkımı büyük iken, yazın biraz daha kısadır.

Çiçekleri kendinizi cennette hissedeciğiniz kadar hoş,güzel ve mükemmel derecede kokuludur.Çiçekleri solsa bile kokmaya devam eder.Çiçeklerin kokusu evde vazonun içinde bütün evi saracak kadar hoş güzel kokutur. Yapraklanmadan önce çiçeklenir.Çiçeklenirken küçük yapraklarını çıkartır.Mor salkım çiçek yerine yaprağa gidiyorsa hızlı ve güçlü büyüyor demektir,aynı zamanda çiçeklerini vermemesinin sebeplerinden biride toprakta azot fazlalığı var demektir.Çiçeklenmeyi arttırmak ve hızlandırmak potasyum ve fosfor açısından zengin gübre kullanın.Çiçeklerini açması aynı zamanda güneşi görmesi ve yaşlanmasıyla ilgilidir.Bakla şeklinde meyve yapar içinde 1-3 tohum bulunur,meyvesini iklimine uygun yerlerde yapar her yerde yapmayabilir. Üretimi tohum,daldırma,sürgün ve çelikle yapılır.Tohum ile yapılan üretimde çiçeklerini çok yıllar sonra açtığı için çelikleme ve diğer üretim türleri tercih edilir.boyunu uzatma zamanı ise baharda çiçeklerini bitirdikten sonra uzatmaya başlar ve yazında uzatır. Yaprakçıkları 7-13 olup yumurtamsı elips şeklindedir.Türkiye'nin çoğu bölgesine rahatlıkla uyum sağlayabilir.Kışın -15 dereceye kadar dayanır.Yalnızca ilkbahar donlarından etkilenir.Çiçeklerinin açmak için hazırlanırken(yani tomurcukken)don olursa o yıl çiçeklerini açmaya bilir.İsteğe göre budanır.İsteğe göre budandığında.Yılda 2 kez budanır.1.si çiçekleri geçtikten sonra 2.si ise yaz sonu veya kış sonu yapılır.Kışın budanırken yan dallardan 2 göz bırakılır.Bütün bir yıl içinde yan dalların çoğalmasını engellemek için birkaç kez budanır.Mor salkımın yan dalları 60cm'yi geçince 3/4 'ünü uç kısımdan 3-4 yaprak bırakarak budayın.Fakat bitki budanmadanda çok güzel dağınık bir form alır.Kendisi bir yere sarılamayacağından desteğe ihtiyacı vardır.Çardak ,veranda, tahta gibi yerlere sardırılabilir.Fakat çok ince ahşaptan yapılmış sütun kolon gibi yerlere sardırılığında belli bir müddetten sonra mor salkım çok büyüyüp gövdesi kalınlaştığı için kolon taşıyamaz bir hale gelebilir.Mor salkımın dikileceği yer ise güneşi alan veya yarı gölge rüzgardan korunaklı bir yere dikilir.Mor salkımın kökleri toprağın içinde parelel ağ şeklinde yayıldığında kırılırsa veya kesilse bile dipten yeniden sürgün verir.Hava kirliliğinden etkilenmez.Drenajı iyi toprağı sever.Fidanlıklardan rahatlıkla satın alabilirsiniz. Eski bahçelerin klasik sarmaşığıdır.Türkiyedeki yaygın olan türü Çin kökenli olan Wisteria sinensistir,az sayıdada olsa Japonya kökenli Wisteria floribunda bulunur.Dünyada en çok tercih edilen sarılıcı süs bitkilerinden biridir.

Bazı şaraplarda koku ve aroma vermek için kullanılır.Dekorasyonda wisteria motifi olarak bilinir ve çok sık tercih edilir. El sanatları alanında takı ve yapma çiçek için kullanılır.Ayrıca hoş kokulu çiçeklerinden parfümüde kozmetik sanayisinde yararlanılır.ABD yapımı Desperate Housewives dizisinde Wisteria lane adlı bir mahalle vardır.Türkçesi mor salkım mahallesi olmaktadır.Japonya ve Çin'in ülke sembolleridir.Çin ve Japonyada aynı zamanda istilacı tür olarak kabul edilir.Mor salkım çiçeğinin anlamı gençlik ve güzellik demektir.Peyzajda ise mevsimleri vurgulamak ve hoş kokulu alımlı çiçeklerinden dolayı sıkça kullanılır.Edebiyatta ise en önemli yazarlarımızdan olan Halide Edip Adıvar'ın Mor Salkımlı Ev adında yaşamını anlatan bir romanı edebiyatımızda önemli bir yer tutmaktadır.Tarihteki önemi ise Bizans İmparatorluğu tarafından çok sevilen mor renginden dolayı İstanbul'da çok sık rastlanır.

BELLİ BAŞLI TÜRLERİ

* Wisteria sinensis(Çin Mor salkımı)(Türkiye'deki türü)
* Wisteria floribunda(Japon Mor salkımı)
* Wisteria frutescens(Amerikan Mor salkımı)
* Wisteria macrostachya(Kentucky Mor salkımı)
* Wisteria venusta(İpeksi mor salkım)
* Wisteria brachybotrys
* Wisteria villosa