Karbonhidratlar

-Yapılarında C,H,O bulunur.
-Yapılarında N yoktur.
-Bütün canlılarda bulunur.
-Hücre zarının yapısına katılır.
-Bitkilerde hücre çeperinin yapısına katılır.
-DNA,RNA ve ATP`nin yapısına katılırlar.

MONOSAKKARİTLER:
-Tek şekerliler (basit şekerliler)
-Karbonhidratların yapı taşıdır.(monomer)
-Sindirime uğramazlar.
-Hücre zarından kolayca geçerler.
Riboz------->RNA ve ATP`nin
Deoksiriboz------->DNA`nın yapısına katılırlar.
1-Gilikoz(üzüm şekeri)
-Fotosentezle bitkiler tarafından üretilir.
-Bütün canlılarda bulunur.
-Beyin hücreleri glikoz ve O2 yokluğunda yaşayamaz.
2-Fruktoz(meyve şekeri)
-Bitkiler tarafından sentezlenir.
3-Galaktoz(süt şekeri)
-Memeli hayvanlar tarafından sentezlenir.

DİSAKKARİTLER:
-Hücre zarından geçemezler.

monosakkarit + monosakkarit--------->disakkarit + H2O

1-Sakkoroz(Sükroz):Genelde şeker pancarı ve şeker kamışından elde edilir.Bitkiler tarafından sentezlenir.
2-Laktoz:Süt şekeri ve hayvansal kaynaklı bir şekerdir.Memeli hayvanlar tarafından sentezlenir.
3-Maltoz:Arpa şekeridir.Bitkiler tarafından sentezlenir.
Disakkaritlerin arasında oluşturdukları bağa glikozit bağı denir.
Ağızda pişmiş nişasta tükürükteki amilaz enzimi ile maltoz ve desktirine parçalanır.
Midede değişikliğe uğramadan ince bağırsağa geçerler.Burada pankreas öz suyundaki amilaz ile tamamen maltoza parçalanırlar.
İnce bağırsak hücrelerindeki maltoz,laktoz,sükroz ile monosakkaritlere yıkılırlar.
Glikoz + Glikoz -------->Maltoz + H2O
Glikoz + Fruktoz------->Sükroz + H2O
Glikoz + Galaktoz------->Laktoz + H2O

POLİSAKKARİTLER:
n Monosakkarit ---------->Polisakkarit + (n-1) H2O

1-Nişasta
-Bitkiler tarafından sentezlenir.
-Bitkilerde depo maddesi görevi yapar.
-Lökoplastta depolanır.
-Nişastanın ayıracı iyottur.
2-Glikojen
-Hayvanlar tarafından sentezlenir.
-Hayvanlarda depo maddesi olarak kullanılır.
-Karaciğer ve kaslarda depolanılır.
-Bakteri ve mantarlarda depolanır.
3-Selüloz
-Bitkiler tarafından sentezlenir.
-Bitkilerde yapı maddesidir.
-Bitkilerde hücre çeperinin yapısına katılır.
-Hayvanlarda selülozu sindirecek enzim yoktur.Sadece otçul hayvanların sindirim sistemlerinde selülozu sindiren tek hücreli canlılar
bulunur.Bu canlılar sayesinde selülozu kullanabilirler.
4-Kitin
-Böceklerin dış iskeletini oluştururlar.

KARBONHİDRAT GEREKSİNİMİ
Günlük enerji ihtiyacımızın % 50 - % 60`nın karbonhidrat kaynaklı yiyeceklerden sağlanması normalde yeterlidir (300-350 gr/günde).
Yoğun antrenman gerektiren spor dallarında ve kas glikojen depolarında sürekli doygunluk sağlanması istendiğinde diyetteki karbonhidrat
oranı % 65 - 70`e kadar çıkartabilmektedir.Kadın ve erkek sporcularda 8 - 9 gr/kg/gün karbonhidrat alımı yeterlki olmaktadır.

BİLEŞİK KARBONHİDRATLAR VE BASİT ŞEKERLER
Sağlıklı beslenme ve sportif performans açısından karbonhidratın günlük tüketiminin % 85`i bileşik karbonhidrat içeren besinlerden
( tahıl ürünleri,sebzeler ve kurubaklagiller bu gruba girmektedir.),ancak % 15`i basit karbonhidrat içeren besinlerden (şeker ve şeker türevleri,
şeker içeren içecekler,bal,reçel vb.) oluşmalıdır.Bileşik karbonhidratların sindirimleri basit şekerlere göre daha uzun sürdüğünden (3-4 saat)
kan şekeri üzerine olan etkileri daha yavaş olmakta ve uzun sürmektedir.Karbonhidratlar ince barsaklarda fazla bir değişikliğe uğramadan
15dk gibi kısa bir sürede doğrudan kana geçerler.


BİLEŞİK KARBONHİDRATLAR (Nişasta içerenler):

Tahıl ürünleri:Ekmek,pasta,kek,prinç,makarna,bulgur,irmi k,şehriye,bisküvi,mısır,tarhana bakliyat ve Baklagiller;bezelye,mercimek,fasulye,
barbunya,bakla,nohut.
Köklü sebzeler:Patates,Kuruyemişler:Tuzsuz yer fıstığı,fındık,kestane,badem.Kuru meyveler:kuş üzümü,kuru üzüm,kuru kayısı,kuru erik
,.Bazı meyveler:elma,armut,muz,portakal,üzüm

TERCİH EDİLME NEDENLERİ:
-Kan şekerini düşürmezler.
-Kas glikojen depolarını basit şekerlere göre daha fazla artırırlar.
-Protein,vitamin ve mineraller açısından daha zengindir.
-Yeterince posa içerirler.
-Bu yönleri ile daha ekonomiktirler.

BASİT ŞEKERLER:
Şeker ve Türevleri:Çay şekeri,bal,pekmez,reçel,marmelat,çukolata,karmela, akide şekeri
Şekerli İçecekler:Kola,limonata,siyah kuş üzümü,meyve suyu
Şeker Katkılı Besinler:Tatlı bisküvi,tatlı kek,meyveli tart,dondurma,meyveli kastırt,sütlü puding,taze meyveler,süt tozu (yağsız)

TERCİH EDİLMEME NEDENLERİ:
-Kan şekerini düşürürler,buna bağlı olarak baş dönmesi,göz kararması,
-Rafine şekerler protein,vitamin ve mineral içermezler.
-B1 vitaminin (Thiamin) yetersizliğine neden olurlar.
-Ağız sağlığını bozarlar ve diş cürümesine neden olabilirler.
-Sporcu performansını olumsuz etkiler.


Karbonhidratlar Ders Notu - PDF