Patates Tarımı

PATATES TARIMI

Günümüzde çağdaş botanistler patatesin anavatanının Güney Amerika olduğu konusunda uzlaşmışlardır. Öyle ki patates And dağları'nda yabani türler olarak belirmiş ve buradan Kolombiya ve Venezuela'ya oradan da Şili ve kuzey Arjantin'e gelmiştir. En sonunda tüm türler Peru'da ekilmeye başlamıştır. Patates ekimine dair günümüzdeki tek kanıt yaklaşık 7,000 yıl önce Peru'da gerçekleşmiş olmasıdır.

Patatesi Avrupa'ya ilk kez İspanya'lı bir fatih olan Pedro Cieza de León getirmiştir. İsmini Quechua dilinden alan patates, aynı yıllarda İspanya'da ekilmeye başlandı.

Patatesin ekimi 1540'larda Fransa'da başladı. Patatesi 1590'da ilk olarak botanik literatürüne geçiren İsviçreli botanist Gaspard Bauhin'dir.

Patates insan beslenmesinde en az bugday ve pirinç kadar önemli yer tutan bir bitkidir. Yüksek karbonhidrat miktari ile Avrupa ve Amerika’da birçok ulusun temel besin kaynagidir. Ülkemizde de günümüzde cipslik ve sofralik tüketimi gün geçtikçe artmaktadir. Iklim ve toprak istegi:
Genellikle iliman iklimlerde verim daha fazladir. Kumlu, kumlu-tinli, süzek havadar topraklarda iyi gelisir. pH seviyesi yükseldikçe verim düser en uygun pH 6,5-7,5 arasidir.



Dikimi:
Toprak eger sonbaharda sürülmemis veya kis yagislari ile oturmus ise derince islenmeli patates yumrularinin rahatça gelisebilecegi bir toprak yapisi hazirlanmaya çalisilmalidir.

Dikim için toprak sicakligi 8-10 dereceye ulasmalidir. Bu sicaklik bölgemizde 15 Nisan-15 Mayis tarihlerinde saglanmaktadir.

Tohumluk yumrular orta boy (yaklasik 50 gr.) olmali ve yumrular kesilerek dikilmemelidir.Daha iri olan tohumlar hasta yumrularin digerlerine hastalik bulastirmamasi için çamasir suyu ve su ile hazirlanan karisima batirilmis biçaklar ile kesilmelidir Dikim derinligi daha çok toprak nemi ve sicakligina bagli olarak 2-5 cm olmali. Dikilen yumrular en az 10-15 cm. toprak örtüsüyle örtülmelidir. Nemin yetersiz oldugu durumlarda derin, dikim yapilmalidir. Sira arasi 70 cm. Sira üzeri mesafeler ise tohumluk patates üretimi için 20-25 cm. yemeklik patates üretimi için 30-40 cm. olmalidir. Dikim makineli olarak yapilir ise bakim isleri ve hasat da buna bagli olarak daha düzenli yapilabilmektedir. Yumru iriligine göre dekara 200-250 kg yumru hesap edilmelidir.

Dikimden önce patates yumrulari mantari hastaliklara ve patates böcegine karsi ilaçlanmalidir.

Gübreleme:

Patates bitkisi gübrelemeye çok iyi cevap veren besin maddesi eksikliginde verimi çok düsen bir bitkidir. Patates bitkisinin yumrusu ve üst kismi ile topraktan kaldirdigi en çok besin maddesi miktari potasyumdur, ve bir ton yumru ile ve bu yumruyu meydana getiren toprak üstü kismi ile 8 kg saf Potasyum kaldirilmaktadir. Azot ikinci sirayi alir ve 1 ton ürün olusumu için 5,5 kg saf azota ihtiyaç vardir. Üçüncü sirada ise fosfor gelmektedir. 1ton patates yumrusunun meydana gelmesi için 1,5 kg Saf Fosfor gerekmektedir. Bu miktarlarin bilinmesi patates için gübreleme programi ve gübre tavsiyesinin yapilabilmesi için gereklidir. Yapilan toprak tahlili ile hangi gübreden ne kadar kullanilacagina karar verilmelidir.

Yabani ot mücadelesi ve Bogaz doldurma :

Patates tariminda yabanci ot mücadelesi için kültürel ve kimyasal tedbirler birlikte uygulanmalidir. Kimyasal yolla ekim öncesi, ekim sonrasi çikis öncesi ve çikis sonrasi ilaçlama imkani vardir. Tarlamizdaki yabanci ot durumuna göre bunlardan biri tercih edilmelidir. Daha sonra bitkiler 15-20 cm oldugunda 1. çapa ve bitkiler 30-40 cm oldugunda bogaz doldurma yapilmalidir. Bogaz doldurma sirasinda üst gübrelemede yapilabilir.

Sulama:

Bölgemizde patates tarimi ekonomik olarak sulanarak yapilabilmektedir. Sulama yagmurlama yada damla sulama metodu ile yapilmalidir. Patates bitkisi ürünü olan yumrularini toprak altinda büyüttügü için devamli tavli ve su stresi yasamayan bir toprak yapisi istemektedir. Aksi halde verim düstügü gibi yumrularda da sekil bozukluklari gözükebilmektedir.
Yumru olusumundan sonraki, yani yumrularin sismeye basladigi devrede bitkinin çok miktarda suya ihtiyaci bulunmaktadir. Bu devreden itibaren 4-6 gün arayla su verilmesi gerekir. Hasattan 15-20 gün önce, yumrularin olgunlasmasi ve kabuklarin piskinlesmesi için su kesilir. Sökümden 2 gün önce hasatta kolaylik saglamak için su verilebilir.

Hasat:
Patates hasat zamanini, üretim amaci (tohumluk, yemeklik, turfanda vb.) belirler. Fakat genellikle bitkinin yaprak ve saplari kahverengilesip kurudugu, yumrularin ana bitkiden ayrildigi ve yumru kabugunun sertlesip piskinlestigi zaman hasada girilir. Hasat pullukla elle veya söküm makinesiyle yapilabilir. Ancak en yaygin ve ekonomik yöntem, söküm makinesiyle hasat olmaktadir. Ürünler nemli ise toplanmadan önce bir süre kurutulur. Iriliklerine göre boylanan yumrular uygun sartlarda depolanarak daha sonra pazara ulastirilir.

Hastalık ve zararlıları:
Patates tariminda en önemli hastalik patates sigilidir ve mücadelesi için yapilabilecek tek sey sertifikali hastaliksiz tohumluk kullanmaktir. Patateste görülen mantari hastaliklar ve yaygin olarak bölgemizde görülen patates böcegine karsi kimyasal mücadele teknikleri hakkinda bilgi almak için lütfen bizimle irtibata geçiniz.

ÖNEMİ:

Tek yıllık bir kültür bitkisi olan patates yumrularında; nişasta halinde karbonhidrat,protein,vitaminler ve Fe gibi önemli besin maddelerini içeren patates, insanlar tarafından doğrudan mutfaklarda tüketildiği gibi işlenerek değişik şekillerde ( cips,parmak patates vs.) tüketilmektedir.Ayrıca ekmek ununa %3-5 oranında patates unu karıştırıldığında, ekmeklerin lezzetini artırmakta ve bayatlamayı geciktirmektedir.Yüksek oranda nişasta içeren çeşitler endüstride (nişasta,alkol vs. )olarak ve bir kısmı da hayvan yemi olarak değerlendirilmektedir.Patates nişastası,salam ve sosis yapımında oldukça yaygın kullanılmaktadır.Patates, insan besini olarak Avrupa ve Amerika ülkelerinde çok fazla tüketilmektedir.Temel gıda maddesi olarak ülkemizde buğday ne kadar önemli ise Avrupa ülkelerinde de patates o derece önemlidir.Patates bir çapa bitkisidir.Kendisinden sonra ekilecek bitkiye temiz ve havalanmış bir toprak bırakmaktadır.Kışları ılık geçen Akdeniz ikliminin etkisi altında kalan kıyı bölgelerinde patates kış mevsiminde turfanda olarak yetişebilmekte ve dekardan oldukça yüksek yumru verimi alınabilmektedir.Bu bölgelerde kışları boş bırakılan araziler değerlendirildiğinden,ülke ekonomisine büyük katkılar sağlamaktadır.dünyada dekara patates verimi ortalama 1719 kg olarak gerçekleşmiştir.Dünyada kişi başına patates tüketimi yıllık ortalama 32.6 kg olmuştur.Bu miktar Letonya’da 143,0 kg,Polonya’da 132,1 kg iken ,Ülkemizde kişi başına patates tüketimi yıllık 60,7 kg olmuştur.Ülkemizde patates üretiminin en yoğun olduğu illerin başında Niğde Nevşehir İzmir Afyon ve Bolu gelmektedir.Toplam patates üretiminin %39,5 i Niğde ve Nevşehir illerinden karşılanmaktadır.

BİTKİSEL ÖZELLİKLERİ:

Patates,tek yıllık bir kültür bitkisi olup,yumru veya tohum ile çoğalırlar.Bir patates yumrusu toprağa dikildiğinde,yumru üzerinde bulunan gözlerin sürmesi ile toprak altında kök, stolon ve yumru meydana getirirken, toprak üzerinde ise; sap, yaprak, çiçek, meyve ve tohumlarını oluştururlar.Bu nedenle patatesin bitkisel özellikleri; toprak altı ve toprak üstü organları olarak iki kısımda incelenmektedir.

TOPRAK ALTI ORGANLARI:

Kök;Patates saçak köklü bir bitki olup,toprak ve yetiştirme şartlarına bağlı olarak 1 m derinlere kadar inebilmektedir. Patatesin kök sistemi genellikle 30-40 cm toprak derinliğinde teşekkül etmektedir.

Stolon; Patates bitkisinin toprak içerisinde kalan kök sisteminin teşekkülü sırasında,kökler arasında beyaz uzantılar meydana gelir.Bunlara stolon adı verilir.Stolonların uç kısımlarının şişkinleşmesi ile yumrular oluşur.

Yumru; Stolonların uç kısmında oluşan yumru üzerinde gözlerin ve lentisel denen çok küçük noktacıklar bulunmaktadır.

Lentisel; Yumru iç kısmı ile dış çevre arasında pencere görevini görmektedirler.Ortam şartlarına bağlı olarak açılıp kapanırlar.Lentisitlerden su,CO2 veO2 girişi çıkışı olmaktadır.

Gözler; Patates yumrusu üzerinde bulunan ve yeni bitkilerin meydana gelmesini sağlayan,tomurcukları ihtiva eden yarım ay şeklindeki çıkıntılardır.Bir patates yumrusu üzerinde en az gözler, göbek(yumrunun stolona bağlandığı yer) kısmında,en fazla gözler ise,taç(göbeğin tam karşısı)kısmında bulunur.Taç kısmında bulunan, en gelişmiş olan göze,baş göz denir. Bu gözde bulunan tomurcuk sürmeden diğerleri süremez. Buna apikal dominansi (tepe tomurcuğun baskınlığı) denir.Bu gözün diğer gözler üzerine baskısı vardır.Bu gözler,her hangi bir şekilde zarar gördüğünde veya sürdüğünde,hemen arkasından diğer gözler sürmeye başlar. Bir yumruda çok sayıda sürgünün meydana gelmesi için baş sürgünün kırılması gerekmektedir.Yumru üzerinde bulunan gözler,yüzlek ve derin olabilmektedir.Bu tamamen bir çeşit özelliğidir.Yemeklik ve endüstride(cips ve parmak patates) değerlendirilecek yumrularda,gözlerin yüzlek olması istenen bir özelliktir.Patates yumruları;oval,yuvarlak,yuvarlak-oval,oval-uzun ve basık-silindirik şekilli olabilmektedir.Yumru şekli tamamen bir çeşit özelliğidir.Bir patates bitkisinde,sayıları 5-20 arasında değişen yumrular meydana gelmektedir.Genellikle yumru iriliği 5-500 gr arasında değişmektedir.Patates yumrusunda kabuk rengi,sarı,kirli sarı,kahverengi ve kırmızı olabilmektedir.Kabuk renginin farklı olması yumru ve et rengi ile ilişkili değildir.Yumrular ilk teşekkül ettiklerinde,açık sarı veya açık pembe olmaktadırlar.Yumru olgunlaştıkça ve kabuk oluştukça renk koyulaşmaktadır.

Patates Yumrularının Kimyasal Bileşimi; Patates yumrusunun bileşimini oluşturan maddelerin başında; nişasta, protein, mineral maddeler ve vitaminler gelmektedir.Yemeklik patateslerde nişasta miktarının yüksek olması istenmez. Çünkü; nişasta oranı yüksek olan yumrular haşlandıklarında dağılırlar.Nişasta oranı yüksek olan çeşitlerde,iç rengi beyaz olur.Yumru içerisinde protein miktarının fazla olması,yumru iç renginin sarı renkli olması ile karakterize edilmektedir.Ayrıca; patates yumrusunda istenmeyen bir madde olan solanin de bulunmaktadır.Solanin, kabuğa yakın yerlerde güneş ışığının etkisi ile meydana gelir.Zehirli bir glikozoittir.Bu nedenle;yemeklik patatesler ışıklı ortamlarda bırakılmamalıdır.

TOPRAK ÜSTÜ ORGANLARI:

Bir yumrudan genellikle 2-6 arasında sap meydana gelmektedir.28-32 mm iriliğindeki yumrulardan ortalama 2,5 adet,35-45 mm yumrulardan ortalama 4 adet ve45-55 mm iriliğindeki yumrulardan ise ortalama 5 adet sap meydana gelmektedir.Sap uzunluğu çevre şartlarına ve uygulanan kültürel yöntemlere bağlı olarak 50-150cm arasında değişmektedir.Sap yeşil veya eflatun renkli olabilmekte ve üzerinde tüyler bulunmaktadır.

Yaprak; Patates yaprağı,bileşik yapraktır.Bir yaprak 3-15 yaprakçıktan meydana gelmiştir.Yaprak sapı üzerinde,yaprakçıklar karşılıklı olarak dizilmişlerdir.

Çiçek ve Meyve;Patateste çiçek yapısı beşlidir.En dışta beş adet çanak yaprak,ortada beş adet taç yaprak, iç kısımda ise, beş erkek organ ile yumurtalık ve stigma bulunmaktadır. Patateste çiçek rengi; beyaz, sarı veya viole olabilmektedir. Çiçek içerisinde bulunan erkek organların antenleri sarı renklidir.Tepecik iki parçalı ve yumurtalık iki gözlüdür.Patates çoğunlukla kendine döllenmektedir.Çiçek döllendikten sonra yumurtalık gelişerek meyveyi oluşturur. Meyve yeşil renkte olup, ceviz büyüklüğündedir. İçerisinde yan yana dizilmiş sayıları 300’ü bulan tohumlar bulunmaktadır.

İKLİM İSTEĞİ:

Patates,ılıman ve ılıman serin iklim bölgelerinin bir bitkisidir.Toprak üstü aksamı -1,5 ºC,-1,7 ºC ye,yumru ise -1,4 ºC, -2ºC ye kadar dayanabilmekte, daha düşük sıcaklarda ise bitki ve yumru zarar görmektedir.Düşük hava sıcaklığı nedeniyle bitkinin toprak üstü organları zarar görmekte, ancak daha sonra bitki kendisini yenileyebilmektedir.Hava sıcaklığını 30 ºC nin üzerine çıktığında,bitkiler fazla miktarda su kaybetmeye başlar.Bu nedenle de bünyelerindeki su dengesini oluşturabilmek için, stomalarını kapatmak zorunda kalırlar.Yumru büyümesi durur.Yüksek hava sıcaklığı bitkinin vejetatif gelişmesini hızlandırmakta,ancak yumru oluşumunu geciktirmektedir.Bu da verim azalmasına neden olmaktadır.

Patates bitkisi,yumru oluşturması bakımından kısa gün; toprak üzerinde çiçek,meyve ve tohum oluşturabilmesi bakımından ise uzun gün bitkisidir.Gün uzunluğu arttığında,bitkinin ışık enerjisinden yararlanabilme süresi de artmakta, dolayısı ile verim de yüksek olmaktadır.Uzun gün koşulları,bitkinin vejetatif gelişmesini artırmakta,ancak yumru oluşumunu geciktirmektedir.Ülkemizde patates tarımı ana ürün olarak ilkbahar ve yaz mevsimlerinde yapılmaktadır.Kış mevsiminde ise turfanda olarak yetiştirildiğinde,kısa gün koşulları nedeniyle yumru oluşumu önemli ölçüde kısalmakta verim de düşmektedir.

Fotosentez için gerekli enerjiyi,güneşten almaktadır.Işık yoğunluğu arttıkça fotosentez,dolayısıyla yumru verimi artmaktadır.Yükseklere doğru çıkıldıkça ışık yoğunluğu arttığından,yumru veriminde de bir artış olmaktadır.

TOPRAK İSTEĞİ:

Patates fazla taşlı ve kumlu topraklar dışında hemen her türlü toprakta yetişebilmektedir.Ancak optimum verim için toprağın derin,süzek ve organik maddece zengin ve kumsal yapılı olması gerekmektedir.Patates tarımı için en uygun toprak pH derecesinin 6,0-6,5 dolaylarında olması gerekmektedir.Taban suyu yüksek ve çorak(tuzlu) topraklarda patates tarımı yapılamaz.

EKİM NÖBETİ:

Patates bitkisi kendinden sonra ekilecek bitkiye temiz ve havalanmış bir toprak bırakmaktadır.Aynı tarlaya her yıl üst üste patates dikilmesi önerilmez.Topraktan geçen hastalıkların yoğunluğu artacağından patates yumru veriminde her geçen yıl önemli azalmalar meydana gelir.Patates, soya, pamuk ve tahıllarla çok ideal bir ekim nöbeti oluşturabilmektedir.Adana da patates hasadı nisan sonu mayıs başı arasında gerçekleşir.Hasattan sonra yerine ikinci ürün yer fıstığı ekilirse verim ve kalite artmaktadır.

BESİN İSTEĞİ VE GÜBRELEME:

Patates çiftlik gübresinden çok hoşlanır.Dekara 1,5-2,0 ton çiftlik gübresi verilmelidir.Üreticilerin toprak analizi yaptırarak bunun neticesine göre gübre kullanmaları en iyi yoldur.Toprak analizi yaptırılmamış ise saf madde olarak dekara 14-16 kg azot,8-10 kg fosfor,8-10 kg potasyum verilebilir.

Azot Gübrelemesi;Patates bitkisinin azotlu gübreye olan ihtiyacı oldukça fazladır.Kumsal topraklarda yetiştiği için fazla miktarda sulama gerektirdiğinden önemli miktarda azot yıkanması olmaktadır.Fazla azot vejetatif gelişmeyi teşvik eder,yumru oluşumunu geciktirir.Bunu önlemek için,azotlu gübrelerin en az iki defada verilmesi önerilmektedir.Verilecek gübrenin ½ si dikimle ,1/2 si ise boğaz doldurma sırasında verilmelidir.Çok kumsal topraklarda azotlu gübre yağmurlama suyuna karıştırılarak çok defada verilmelidir.Dikimle beraber kullanılacak azotlu gübre,kompoze olarak P ve K ile birlikte (15.15.15 ) veya Amonyum Sülfat olarak tek başına verilmelidir.Üst gübre olarak ise Azot,Amonyum Nitrat veya Üre şeklinde uygulanmalıdır.Sulamanın çok sayıda yapıldığı kumsal topraklarda ise,üst gübre olarak Amonyum Sülfat önerilmelidir.

Fosfor Gübrelemesi;500 kg yumru verimi için,1 kg saf P2O5 in bitkiler tarafından kaldırılmaktadır,toprak yapısına bağlı olarak toprakta tutunma payları da hesaba dahil edilmelidir.Hesaplanan fosforlu gübrenin tamamı dikimden önce veya dikim sırasında verilmelidir.Fosforlu gübrede Kompoze olarak(20.20.0, - 15.15.15, veya 18-46-0 ) veya Triple süper fosfat şeklinde uygulanmalıdır.Fosforlu gübreler;erken devrede gelişmeyi ve yumru oluşumunu teşvik eder,yumru sayısını ve hastalıklara dayanmayı arttırır.

Potasyum Gübrelemesi;Potasyumlu gübrelerin tamamı dikimden önce veya dikim sırasında verilmelidir.Genellikle 15.15.15. şeklinde kompoze veya Potasyum sülfat gübresi de kullanılmaktadır.Potasyum;yumruda kuru madde birikimi ve depolanmaya dayanıklılığı arttırır,yumruda kabuk oluşumunu teşvik eder, yumruda istenmeyen enzimlerin oluşumunu engeller,yumru et dokusunun sıkı yapılı olmasını sağlar.

TOPRAK HAZIRLAMA:

Toprağın yapısına ve patatesten önce yetiştirilen ön bitkiye göre değişir.Süratli bir çıkış,kuvvetli kök gelişimi için iyi bir toprak hazırlığı gerekir.İkinci ürün ziraatı yapılmıyorsa buğday hasadından sonra temmuz ayında pullukla 20-25 cm derinlikte sürülür.Bu toprak işleme,tarlanın yabancı ot durumuna göre dikimden 1 ay gibi uzun bir süre önce yapılır.Sonbaharda yabancı ot durumuna göre 1-2 defa toprak işlenir.

ÇEŞİT SEÇİMİ VE TOHUMLUK:

Bölgeye uyum sağlayabilecek yüksek verimli çeşitler seçilmelidir.Halen ülkemizde üretimi yapılan yemeklik patates çeşitleri; Granola, Latora, Marfona, Elodi, Agria, Cosmos ve Marabeldir. Sanayi tipi çeşitler ise; RussentBurbank, Shepody, Hermes, Vangogh ve Layd Rosetta’dır.Tohumluk patates yumrularında aranan özellikler;

-----Yayla yerlerde üretilmiş olmalı(deniz seviyesinden en az 1000 m yüksek)

-----Hastalıklarla bulaşık olmamalıdır.

-----İyi koşullarda depolanmış olmalıdır,yumru üzerinde 1 cm den daha uzun sürgünler bulunmamalıdır.

-----Sürmeyi engelleyici kimyasallar ile muamele edilmemiş olmalıdır.

-----Fizyolojik olgunluğa ulaşmış olmalıdır.

-----Yetiştirme amacına göre uygun irilikte olmalıdır.

-----Çeşit karışıklığı olmamalıdır.

TOHUMLUK YUMRULARIN DİKİME HAZIRLANMASI:

Çoğu tohumluk yumrular istenilenin üzerinde iriliğe sahiptir.Bu da maliyeti arttırdığından 70-80 gr veya 60 mm den daha büyük yumrular kesilmektedir.Yumrular dikimden en az bir gün önce kesilmeli ve bol rutubetli ve ışıklı bir yerde bekletilerek “Süberin” dokusunun oluşumu sağlanmalıdır.Yumruların kesimi iç kısımdan,göbeğe doğru yapılmalı ve bıçaklar sık sık alkole batırılmalıdır.Dikim öncesi tohumluk yumrular uyku halinde iseler,GA3 ve benzeri kimyasallar ile muamele edilerek dinlenme sona erdirilmelidir.Ayrıca, turfanda patateste, erkenciliği sağlamak için,yumrular ön çimlendirmeye tabi tutulmalıdır.Ön çimlendirme ile 15-20 gün erkencilik sağlanmaktadır.Soğuk ortamda depolanan patates yumruları,depodan çıkarılarak tarlaya dikilmemelidir.Bu yumrular 15-20 C civarında belli bir süre bekletilerek,gözlerin çabucak uyanması ve yumrunun apikal dominansı safasından çıkması sağlanmalıdır.

DİKİM:

Dikim zamanı;Patates ilkbaharın son donlarından sonra toprak sıcaklığı 8-10 ºC yi bulduğunda dikilmelidir.Dikim zamanı bölgelere göre değişmektedir.Yazlık patates dikimleri,nisan-mayıs aylarında yapılmaktadır.Turfanda patates dikimleri ise;kıyı bölgelerimizde 15 aralık-15 ocak tarihleri arasında yapılmaktadır.Ülkemizde patates dikimi en erken Akdeniz bölgesinde yapılmakta (Aralık-Ocak), burayı İzmir-Aydın (Ocak-Şubat), Bursa-İnegöl (Mart), Bolu-Adapazarı (Mart-Nisan), Niğde-Nevşehir (Nisan-Mayıs) ve Erzurum-Kars (Mayıs) bölgeleri izlemektedir.

Dikim Sıklığı ve Tohumluk Miktarı;Tohumluk üretiminde ve turfanda patates yetiştiriciliğinde sı dikim (70x25-30),normal patates tarımında ise nispeten;daha seyrek dikim öngörülmektedir(70x30-35 cm). Dikim sıklığının belirlenmesinde kullanılacak tohumluk yumrunun iriliği göz önünde bulundurulmalıdır.

Dikim Derinliği;Toprak yapısı,dikim zamanı,yumru iriliği,hastalık durumu,toprak rutubeti ve yumrunun fizyolojik yaşına göre değişmekle birlikte genelde dikim derinliği 12-18 cm arasında değişmektedir.

Dikim Şekilleri; Patates tarımında en çok uygulanan başlıca dikim yöntemleri şunlardır;

a) Ocak Usulü Dikim;

b) Karık Usulü Dikim;

c) Makina ile Dikim

BAKIM:

Patateste uygulanan başlıca bakım işleri;Yabancı ot kontrolü,Boğaz doldurma,Üst gübreleme,Sulama,Zararlı ve hastalıklarla mücadele

Patates 3-5 yapraklı olunca yüzlek bir şekilde ilk çapa yapılır.Bu çapa ile toprak kabartılır.Yabancı otlar öldürülür ve nemin korunması sağlanır.Bundan sonra 20 şer gün ara ile (gerekirse 2-3 defa) her çapa ile birlikte boğaz doldurma işlemi yapılır.

HASAT:

Adana’da turfanda patateslerde hasat nisan ayının son haftası ile mayıs ayının ilk haftasında başlar ve 20-25 gün sürer.Patatesin hasadında yumrular kesilip zedelenmemeli, toprakta yumru bırakılmamalı,söküm sırasında toprak yaş olmamalı tavında bulunmalıdır.

---Bel çatal bel yada çapa ile patates sökülüp elle toplanır.

---Pullukla sökülüp el ile bitkiden ayrılarak toplanır.



Kaynak; Prf.Dr.Halis Arıoğlu

TARLA HAZIRLIĞI

Toprağın yapısına ve patatesten önce yetiştirilen bitkiye göre değişir. Süratli bir çıkış, kuvvetli kök gelişimi, yumruların gelişmesi için iyi bir toprak hazırlığı gerekir.

Ağır (killi) topraklarda, sonbaharda 20-25 cm. derinlikte sürüm yapılır. İlkbaharda diskaro ve tırmık geçirilir.

Hafif (kumlu) topraklarda ilkbaharda toprağı fazla gevşetmeyecek şekilde daha yüzlek sürüm yapılır.Sadece tırmık çekmekle tohum yatağı hazırlanır.

EKİM NÖBETİ

Arka arkaya dikildiği zaman hastalıklar çoğalır, verimi düşer. Toprağa azot ve humus sağlayan baklagiller ve hububat, özellikle kışlık hububat ekim nöbeti için uygundur.

TOHUMLUK KALİTESİ ve SEÇİMİ

Patateste tohumluk olarak kullandığımız kısım yumrulardır. Tohumluk yumrular, 6 cm çapında ve ortalama 50 gram ağırlığında olmalıdır. Tohumluğun çeşidi, üretim amacına göre seçilmelidir. Sertifikalı tohumluk kullanılmalıdır. Tohumluk yumruların, dikim esnasında gözleri uyanmış olmalı ve üzerinde yaklaşık 1 cm boyunda yeşil filizleri bulunmalıdır.

DİKİM

Patates, ilkbaharda toprak ısısı 8-10 oC yi bulduğu ve geç donların sona erdiği zaman dikilir.

Bölgemizde dikim zamanı Şubat-Mart aylarıdır.

Dikimde sıra arası 70-75 cm, sıra üzeri 20 –40 cm dir. Dikim derinliği; yüzlek dikimde 2cm, derin dikimde 5 cm dir. Yüzlek dikimlerin üzerine en az 15 cm, derin dikilenlerin üzerine ise 10 cm toprak konularak sırt yapılmalıdır. Sırt yapılma zamanı;

- Dikimden hemen sonra düşük sıcaklık veya toprakta kaymak bağlama durumlarında, çıkış tamamlandığında sırt yapılır.

- Dikim sonrasında yüksek sıcaklık ve kuraklık bekleniyorsa, sırt dikimden hemen sonra yapılır. Dikim el ile ya da makine ile yapılır. Önerilebilcek en uygun dikim yöntemi;

- Tohumluk yumruların karık pulluğu ile açılan karık diplerine yerleştirilmesi,

- Aynı karık pulluğunun sırtlarından geçirilerek karıkların kapatılmasıdır.

Çıkış sonrası bitkiler uygun büyüklüğe ulaştığında aynı karık pulluğu ile boğaz doldurma ve yabancı ot kontrolü de yapılabilir.

Sulu şartlarda ortalama dekara 200-250 kg, kuru şartlarda 150 kg tohumluk yeterlidir.

BAKIM İŞLERİ

Patates, fazla bakım isteyen bir bitkidir. Çıkıştan önce düzeltilmiş (dişleri yatırılmış) tırmık çekmek faydalıdır. Hem toprak kaymak tabakası bağladıysa kırılmış, hem de yeni çıkmaya başlayan yabancı otlar öldürülmüş olur.

Patates, 3-4 yapraklı olunca yüzlek ve dikkatli bir şekilde ilk çapa yapılır. Bu çapa ile toprak kabartılır, yabancı otlar öldürülür ve nemin korunması sağlanır. Bundan sonra 20’şer gün arayla (gerekirse 3-4 defa) her çapa ile birlikte boğaz doldurma işlemi yapılır.

GÜBRELEME

Patates çiftlik gübresinden çok hoşlanır. Dekara 1.5-2 ton, eğer toprak çok fakir ise 2.5-3 ton çiftlik gübresi verilirse verim çok artar. Bu miktarlardan fazlası nişasta miktarı ve lezzeti olumsuz etkiler.

Üreticilerin topraklarını tahlil ettirmeleri, bunun neticesine göre gübre kullanmaları en iyi yoldur. Eğer toprak tahlili yapılmamışsa saf madde olarak dekara sulu şartlarda 14-16 kg azot, 8-10 kg fosfor, 8-10 kg potasyum verilebilir.

Fosforlu ve potasyumlu gübrenin tamamı ile azotlu gübrenin yarısı Amonyum Sülfat veya Üre olarak dikim için açılan çizilere el ile yeknesak olarak uygulanmalı ve gübrelerin karışımı sağlandıktan sonra dikim yapılıp, sıralar toprakla kapatılmalıdır. Ekim kombine patates mibzeri ile yapılacaksa fosforlu ve potasyumlu gübrelerin tamamı ile azotlu gübrenin yarısı tohumla beraber banda verilmelidir. Azotlu gübrenin ikinci yarısı boğaz doldurma ve ilk sulamadan önce verilmelidir.

SULAMA

Patates bitkilerinde su ihtiyacı alt yapraklardaki solma ve sararmayla kendini belli eder. Topraktaki nem dikkate alınarak ilk sulama, yumrular fındık büyüklüğüne geldiğinde yapılmalıdır. Hafif topraklarda 15-18, ağır topraklarda 22-25 gün arayla yetiştirme süresince 2-4 sulama yapılır. Hasat ile son sulama arasında 1 haftalık bir zaman bırakılır.

En yaygın sulama yöntemi, karık ile sulamadır. İki karık arası mesafe kumlu topraklarda 60-65cm, ağır topraklarda 70-80 cm dir.

Patatesin en fazla suya ihtiyaç duyduğu devre, çiçeklenmeden 20 gün önce başlayan ve yumru yapmaya başladığı zamana kadar geçen devredir.

Sulama yeterli ve düzenli yapılmadığı taktirde, başta verim kaybı olmak üzere, memeli ve çatlak yumrular, yumru içinde kararmalar ve boşluklar ortaya çıkar.

HASAT

Patateste hasat zamanının geldiği yaprak ve sapların sararıp kuruduğu, yumruların normal büyüklüğünü alarak bitkiden kolayca ayrıldığı ve kabuğun kalınlaşıp sertleştiğinden anlaşılır. Kabuk tırnakla kolayca soyulmaz. Yumrunun kesiti ıslak değil, koyu bir görünümdedir.

Patatesin hasadında çok dikkatli olmak gerekir. Yumrular kesilip zedelenmemeli, toprakta yumru bırakılmamalıdır. Söküm sırasında toprak yaş olmamalı, tavında bulunmalıdır.

Patates hasadı değişik şekilde yapılır:

- Bel, çatal bel ya da çapa ile patatesler sökülüp el ile toplanır.

- Pullukla sökülüp el ile bitkiden ayrılarak toplanır.

- Tek veya çift sırayı söküp bitkiden ayıran makineler ile de hasat yapılır.

Hasattan sonra yumrular ıslak ise gölgede kurutulur. Hasta, çürük, berelenmiş ve kabuğu soyulmuş olanları ayıklanır. Sonra iri, orta ve küçük boy olmak üzere sınıflandırılarak file çuvallara doldurulur.

DEPOLAMA

Patates fazla miktarda su ihtiva eden bir ürün olduğundan iyi bir şekilde depolanmazsa çok zarara uğrar. Yumrular çürür, pörsür, filiz verir ve değerini kaybeder.

Yumrular en iyi şekilde; olgun, zedelenmemiş ve temiz olarak 3-40C sıcaklık, %85-90 nisbi nemde ve solunum sonucu meydana gelen karbondioksit, su ve ısıyı uzaklaştırıp oksijen sağlamak için havalandırma tertibatı iyi olan özel koruma depolarında saklanabilir. Depolamada yığın yüksekliği, yemeklik patateslerde 3-4 metre olabilir. Tohumluk patateslerde ise en fazla 1 metre olmalıdır.

Kaynak : Ahmet ERAKMAN Ziraat Müh. SAMSUN