İpekböceği Bakım ve Beslenmesi

İPEKBÖCEKLERİNİN BAKIM VE BESLENMESİ

İPEKBÖCEĞİ TOHUMLARININ KULUÇKASI (İnficar)

Kuluçka, ipekböceği yetiştiriciliğinin ilk ve en önemli olan safhasıdır. Toplu iğne başı büyüklüğündeki ipekböceği yumurtalarının 20.000 tanesi yaklaşık 11-13 gram ağırlığındadır. (İpekböcekçiliğinde yaygın olarak kullanıldığından, biz de burada yumurta yerine tohum, kuluçka yerine de inficar veya fışkırma sözcüklerini kullanacağız.)

İpekböceğinin tohumları inficarında amaç tohumlardan istenen zamanda sağlıklı ipekböceklerinin elde edilmesidir. Bu dönemde hata yapılırsa çıkan ipekböcekleri zayıf, hastalıklara dayanıksız ve miktarı azdır. Sonuç olarak verim de düşük olur. Uygun yapılan bir inficarda istenilen günde, kısa sürede çıkışını tamamlamış, çok sayıda, sağlıklı ve yeknesak ipekböcekleri elde edilir.

İnficara başlamadan bir hafta önce inficar odasının temizliği ve dezenfeksiyonu tamamlanmalıdır. İnficar odasının temizlik ve dezenfeksiyonunda da besleme odası için yapılanlar aynen yapılır.

İnficar odasında sıcaklık ve nemini kontrol edebilmek için termometre ve nemölçer bulundurulmalıdır. Ayrıca ısıtma gerektiğinden odada uygun bir yerde ısıtıcı olmalı ve bu ısıtıcı tohumlardan en az iki metre uzakta bulunmalıdır. Burada dikkat edilmesi gereken en önemli nokta mangal, borusuz soba gibi ortama zehirli gaz verebilecek ısıtıcılar kullanılmamalıdır. İnficar odalarında yeni boyanmış eşya, boya, ilaç kutuları gibi koku veren şeyler olmamalıdır. İpekböceği tohumları zehirli gazlara karşı çok hassastır. Tohumların bulunduğu yerlerde sigara içilmemelidir.

Ülkemizde üretilen tohumlar üretimlerinin her kademesinde ipekböcekçiliği Araştırma Enstitüsünün kontrolünden geçmektedir. Tohum kutuları arasında miktar ve kalite yönünden herhangi bir fark yoktur.Ancak bir kutudan fazla ipekböceği bakacak olanlar aldıkları kutuların üzerindeki kışlak çıkış tarihlerinin ve orijinlerinin aynı olmasına dikkat etmelidirler. Tohumlar nakliye esnasında güneş ışığı, sigara dumanı, yağmur, kokulu maddeler ve tarım ilaçlarından uzak tutulmalıdır. Beslemeye daha geç başlamak amacıyla tohumların buzdolabı vs gibi soğuk yerlere konması ipekböceklerinin zayıflamasına neden olur. En iyisi beslemeye başlayacağınız tarihten 10-12 gün önce tohumları alıp derhal inficara başlamaktır.

İnficarda istenen çevre şartları:

Sıcaklık: İnficarda en önemli unsur sıcaklıktır. İnficar boyunca sıcaklık devamlı 25-26 derece civarında olmalı ve sıcaklıkta ani değişmeler olmamalıdır.

Nem: Çıkış ve çıkan ipekböceklerinin sağlığı açısından çok önemlidir. İnficar boyunca %75-85 civarında olması istenir. Bu nemi sağlamak için inficar odasında yerler ıslatılmalı, tohum kutuları yakınına ıslak çarşaf vs. asılmalı soba üzerinde açık bir kap içinde su bulundurmalıdır.

Işık: İnficarda normal gün ışığı yeterlidir ancak güneş ışığı doğrudan tohumların üzerine gelmemelidir. Tohumların renklerinin ağarmaya başladığı devreden itibaren 18 saat aydınlıkta kalması yeknesak bir çıkış için faydalı olur.

İnficar başlangıcında tohumlar varsa inficar çerçevelerine yoksa üst bezi yırtılarak kendi kutuları içine muntazam olarak yayılır. İnficar çerçevesi kullanılırsa tohumların üzerine kanaviçe ve ince bir kağıt konarak hem çıkan larvaların dağılmaması hem de ipekböcekleri ile tohum kabuklarının karışmaması sağlanır. Bu şekilde inficara konan tohumlardan 9-10 gün içinde ipekböcekleri çıkmaya başlar. (Kışlak çıkış tarihi ile inficara konuş tarihi arasındaki farka göre bu süre daha kısa olabilir.) İyi bir inficarda çıkış üç gün içinde tamamlanmalıdır. Yeni çıkan ipekböcekleri açlığa karşı dayanıklıdır. Şayet beslemeye daha geç başlamak gerekiyor ise kılavuz dediğimiz ilk çıkan ipekböcekleri görüldüğünde tohumlar 5 derecelik sıcaklıkta ve %80 nemli bir yerde 4-5 gün bekletilebilir.

Her üreticinin birkaç kutu tohum için uygun şartları temin etmesi güç ve masraflı olur. Köydeki bütün tohumların bir odada tek elden inficara alınması hem uygun şartların hazırlanması hem de masrafların en aza indirilmesi yerinde olacaktır. Toplu inficar evi dediğimiz bu uygulama Tarım ve Köyişleri Bakanlığı İI Müdürlüklerince de desteklenmekte gerekli alet ve malzeme yardımı sağlanmaktadır.



a) Tohumların inficar çerçevelerine yayılması.
b) Tohumların üstünün kanaviçe ile örtülmesi




GENÇ İPEKBÖCEKLERİNİN BAKIM VE BESLENMESİ

1,2 ve 3. ncü yaşlardaki ipekböcekleri, genç ipekböcekleri diye adlandırılırlar. Bu dönemde ipekböcekleri 25-26 derece sıcaklık ve %80-85 nem isterler. Özellikle bu dönemde ipekböceklerine yumuşak ve kaliteli yaprak verilmeli havalandırmaya özen göstermelidir.

İnficar kısmında bahsedildiği gibi iyi bir inficarda çıkış üç gün içinde tamamlanır. Ancak beslemeye üçüncü gün başlanır. Yeni çıkan ipekböcekleri açlığa karşı dayanıklı olduğundan ilk çıkanların bir iki gün aç kalması zararlı değildir. Üçüncü gün sonunda hepsini birden beslemeye alarak yeknesak bir besleme yapılır. Ancak çıkış üç günden fazla sürerse ilk üç günde çıkanlar beslemeye alınır. Daha sonra çıkanlar ise ayrı bir yerde günde bir öğün fazla yem verilerek diğerlerine yetiştirilir. Uyku dönemine birlikte girmeleri sağlanır.

İlk üç yaşta ipekböcekleri kare şeklinde ince kıyılmış yapraklarla beslenirler. Yaprak kıymada ölçü her yaş için ipekböceği büyüklüğünün iki - üç katı kadar olmalıdır. Ancak uykuda giden ipekböceklerine tütün kıyar gibi uzunluğuna kıyılmış yaprak verilmelidir.




İpekböceklerinin üzeri örtülür mü?

Genç ipekböcekleri için en uygun besleme şekli parafinli kağıt (genellikle kasapların kullandığı kalın mumlu kağıt) altında beslemedir. Parafinli kağıt altında nem muhafaza edilerek yaprakların kuruması önlenir. Böylece ipekböceklerine verilen günlük yem miktarı ve öğün sayısı azaltılmış olur. Parafinli kağıt altında beslemede sabah öğle ve akşam olmak üzere günde üç öğün yem vermek yeterli olur. Her yemden yarım saat önce parafinli kağıt kaldırılarak besleme yatağının havalandırılması sağlanmalıdır.




Uyku döneminde ise parafinli kağıt kaldırılmalıdır. Besleme yatağına kireç tozu serpil~r ve besleme odası kuru tutulur. Uyku döneminde nemin fazla olması ipekböceklerinin deri değiştirmesini güçleştirir.

Her uyku dönemi sonunda bir kez alt değiştirme (küne alma) yapılmalıdır. Bu amaçla bu yaş ipekböceklerinin geçeceği büyüklükte (0.5 - 1 cm 2 ) delikleri olan ağlar besleme yatağı üzerine atılır ve ağ
üzerine yem verilir. İpekböcekleri taze yapraklara çıkınca ağ ile birlikte kaldırılarak alttaki kurumuş yapraklar vs. temizlenir. Alt değiştirme ile birlikte seyreltme de yapılır.

YETİŞKİN İPEKBÖCEKLERİNİN BAKIM VE BESLENMESİ

4. ve 5. yaşlardaki ipekböceklerine yetişkin ipekböcekleri diyoruz. Bu dönem ipekböcekçiliğinde yaprak tüketiminin ve işçiliğin en fazla olduğu dönemdir. İlk yaşların aksine bu yaşlarda yüksek sıcaklık ve nem istenmez. Bu dönemde en uygun sıcaklık. 23-24 derece en uygun nem ise 70-75 dir.

İlkbahar beslemesinde bu dönem Haziran ve Temmuz aylarına rastlar. Dolayısıyla hava sıcaklığı istenen sıcaklığın üzerindedir. Bu nedenle bu yaşlarda besleme yeri olarak kuzeye bakan serin yerlerin tercih edilmesi gerekir. Ayrıca güneye bakan pencerelerin kalın perdelerle kapatılması, kapıların hava cereyanı olmayacak şekilde açık tutulması yararlı olur.

Bu dönemde ipekböcekleri için yaprak kıyılmasına gerek yoktur. 4. yaşta tam yaprak ve filiz, 5. i yaşta ise filiz veya şimal verilebilir. 4. yaşta günde dört öğün 5. yaşta da günde beş öğün yemleme yapılmalıdır. Bir kutu ipekböceği için 4. yaşta 80 kilogram 5. yaşta beşyüz kilogram yaprak gerekir.

4. yaşta iki veya üç kez 5. yaşta ise günaşırı alt değiştirme ve her alt değiştirmede uygun şekilde seyreltme yapmak gerekir. Özetle yaprak temini, alt değiştirme, seyreltme vb. işler, yetişkin ipekböceklerinde yoğun bir çalışmayı gerektirmektedir.

Yetişkin ipekböcekleri tabla, kerevet ve yer beslemesi olmak üzere üç yöntemle beslenir.



Tabla beslemesi

Özel olarak yapılmış bir raf sistemi ve buna uygun tablaları gerektirir. En uygun tabla ölçüleri 60x90 cm dır. Genellikle günde 5 kez yemleme ve bir kez alt değiştirme gerektirir. Sık temizlik ve her yemlemede tablaların raflardan çekilmesi gerektiğinden fazla işçilik ister.

Kerevet beslemesi

Yetiştirici için en uygun besleme şeklidir. 3-4 katlı ayaklı veya tavandan askılı ranza şeklinde düzenlenen besleme yatakları küçük bir alanda daha fazla ipekböceğinin 'bakılmasına imkan verir. Katlar arasında en az 40 cm mesafe olmalıdır. Kerevetlerin eni 1-1.5 metre olmalı. Boyları besleme odasının boyuna uygun olarak seçilmelidir. Yemleme ve diğer işlemler için kerevetler arasında en az 1 metre yer bırakılmalıdır.




Yer beslemesi

Bu yöntemde ipekböcekleri yerde beslenir. Yalnız taban alanı kullanıldığından fazla yer gerektirir.




Kerevet ve yer beslemesinde genellikle şimal beslemesi (dut şimallerinin bütün olarak ipekböceklerine verilmesi) yapılır. Bu sistemde alt değiştirme işlemi iplerle de yapılabilir. İple alt alma işleminde beslenmeden önce besleme yatağı üzerine birbirine paralel iki ip atılır. Daha sonra şimaller bu iplere dik olarak besleme yatağına konur. İpekböcekleri üstteki yapraklar üzerine çıktığında ipler iki uçtan tutulup kaldırılarak alt değiştirme yapılır.
Uygun besleme koşullarında ipekböceklerinin uyku ve yaş süreleri :
Yaşlar Yaş Süresi
(Gün) Uyku Süresi
(Gün) Toplam
(Gün)
1 3 1 4
2 2.5 1 3.5
3 3 1.5 4.5
4 4 2 6
5 8 - 8
Toplam 20.5 5.5 26



Uygun koşullarda sekiz gün süren 5. yaş sonunda ipekböcekleri olgunlaşarak yem yemeyi keserler. Artık ipekböcekleri olgunlaşarak yem yemeyi keserler. Artık İpekböceklerinin koza örecekleri askı dönemi başlar.