Meyve Bahçelerinde Yıllık Bakım

Bahçe Bitkileri yetiştiriciliğinde yıllık bakım işleri olarak toprak işleme, budama, sulama, gübreleme, zararlı ve hastalıklarla mücadele gibi temel konular akla gelir. Yıllık bakım işleri temelde aynı konuları içeriyorsa da bunların uygulama şekil ve yöntemleri meyve bahçeleri ve bağlar ile sebzecilikte birbirinden önemli farklılıklar göstermektedir. Bu nedenle, yıllık bakım işleri çok yıllık meyve bahçeleri ve bağlarda ortak, sebze bahçelerinde ise ayrı olarak ele alınacaktır.

. Meyve bahçeleri ve bağlarda yıllık bakım işleri
. Toprak işleme

Meyve bahçelerinde ve bağlarda toprak işlemenin şekli ve zamanı yönünden bazı ayrıcalıklar varsa da genel amaçlar yönünden birbirinin aynıdır.

Toprak işlemesinin amaçları:

a) Yabani otlarla mücadele,

b) Toprağın havalandırılması ve ısınmasını sağlamak,

c) Toprakta bulunan bitki besin maddelerinin bitkiler tarafından
alınabilir duruma getirilmesi,

d) Sulama ve yağmurlardan sonra toprak yüzeyinde oluşan
kaymak tabakasının kırılarak su kaybının önlenmesi.

a) Yabani otlarla mücadele

Yabani otların bahçe bitkileri yetiştiriciliği yapılan yerlerde neden oldukları en önemli zarar su ve besin maddelerine ortak olarak bitkilerin gelişmesini zayıflatmaları, dolayısıyla verim ve kaliteyi azaltmalarıdır. Ayrıca yabani otlar, bahçe bitkilerine zarar veren pekçok zararlı ve hastalık etmeninin konukçusudurlar.

Son yıllarda üretilen kimyasal yabani ot öldürücüleri (herbisit) üreticilere toprağı işlemeden de yabani otlarla mücadele olanağı

sağlamıştır.

b) Toprağın havalandırılması ve ısınmasını sağlamak

Toprağın havalandırılması, hem toprak içindeki hayatsal olayların devamı ve hem de o toprak üzerinde yetişen bitkilerin gelişme ve verimleri yönünden önemlidir. Bitkiler kökleri iyi havalandırılmamış topraklarda yeterince gelişemeyeceğinden su ve besin maddesi alımı da azalacak ve bitkinin gelişmesi yavaşlayacaktır.

Meyve bahçesi ve bağ kurulurken toprağın derin işlenmesi (krizma) toprağın alt tabakalarının havalandırılması bakımından önemlidir. Çünkü alt tabakaları iyi havalandırılmamış topraklarda meyve ağaçlarının ve asmaların kökleri derinlere gidemez ve yüzlek kalır. Bu durum köklerin, kışın şiddetli donlarından ve yazın kuraklıktan zararlanmalarma neden olur.

Toprağın havalanması ve nem durumu ile toprak sıcaklığı arasında çok yakın bir ilişki vardır. İyi havalanmayan ve çok su tutan ağır topraklar genellikle soğuk, kumlu ve iyi işlenmiş tınlı topraklar ise sıcaktır. İyi bir toprak işleme ile toprağın havalanma ve nem durumu iyileştirilerek toprak sıcaklığı da düzenlenmiş olur. Toprak sıcaklığı toprak yüzeyinin sıcaklığını da etkilediğinden, özellikle meyveler için çiçeklenme, bağlar için sürme zamanında hava sıcaklığının düşmesine, dolayısıyla ilkbahar geç donlarına neden olmamak için toprak işlemesi yapılmamalıdır.

c) Toprakta bulunan bitki besin maddelerinin bitkiler tarafından
alınabilir duruma getirilmesi

Bitki besin maddelerinin bitkiler tarafından alınabilir yapı kazanmalarında önemli rol oynayan topraktaki mikroorganizmaların çalışabilmeleri için belli oranlarda havaya ihtiyaçları vardır. İşte toprak işlemesi ile toprağa gerekli hava kazandırılmış olur ve dolayısıyla mikroorganizmalar gerekli faaliyeti göstererek bitki besin maddelerini bitkiler tarafından kolayca alınacak duruma getirirler.
d) Sulama ve yağmurlardan sonra toprak yüzeyinde oluşan kaymak tabakasının kırılarak su kaybının önlenmesi

Ülkemizde bahçe bitkileri yetiştiriciliği yapılan yerlerin çoğunda yıllık yağışlar bitkilerin su ihtiyaçlarının altında kalmakta ve su açığı diğer kaynaklardan sağlanmaya çalışılmaktadır. Bu nedenle özellikle su kaynaklarının çok sınırlı olduğu yerlerde toprağa giren her damla suyun en iyi şekilde kullanımını sağlamak ve kaybını önlemek veya en az düzeyde tutmak gerekmektedir. Genellikle yağışlardan ve sulamadan sonra toprak yüzeyinde bir kaymak tabakası oluşmaktadır. Bu oluşum özellikle ağır topraklarda daha önemli bir sorundur. Bu tabaka kırılmazsa sonradan yağan yağmur sulan toprak üzerinde akıp gitmekte ve ayrıca toprakta bulunan su hızlı bir şekilde buharlaşarak büyük su kayıplarına neden olmaktadır. Bu sebepledir ki, yaz ve kış yağışlarından iyi bir şekilde yararlanmak ve buharlaşmayı önlemek için gerektiğinde sık sık toprak işlemesi yapılmalıdır.

Meyve bahçeleri ve bağlarda yapılan toprak işlemesi:

1. Sonbahar-kış işlemesi,

2. İlkbahar ve yaz işlemesi,

olmak üzere ikiye ayrılır. Sonbahar-kış toprak işlemesi ekolojik koşullara göre en geç Aralık ayında yapılır. Toprak pulluk ile 20-25 cm derinliğinde işlenir. Bu işlemede toprak kesekli olarak bırakılır. Sonraları bu kesekler yağmur ve donların etkisiyle parçalanır.

İlkbahar toprak işlemesi ise Şubat-Mart aylarında toprağın tava gelmesi için yapılır. Bu işleme sonbahar-kış toprak işlemesinden daha yüzlek olmak üzere 8-10 cm derinden yapılır. Ayrıca ilkbahar ve güz döneminde özellikle yabancı ot kontrolü için kazayağı (kültivatör) ve motorlu çapa ile yüzlek toprak işleme yapılır.

Prof.Dr.Atila GÜNAY