Orak Makinesi ve Sapdöver Harman Makineleri

Anadolu’da hasatta yaygın olarak kullanılan, çekilir tip hasat makinesidir. İki tipi mevcuttur.
I) Kanatlı orak makinesi
II) Biçerbağlar orak makinesi





I. KANATLI ORAK MAKİNESİ
Traktörle çekildiği gibi, traktörün hidrolik bağlantı kollarına bağlanmak suretiyle de kullanılan tipleri mevcuttur.
Tablanın üzerinde biriken ürün istenilen miktarda olduğundan otomatik mekanizmanın ipi çekilerek kanatlı tırmıklardan birisi tablada biriken sapları tarlaya öbek halinde bırakır.
Makinenin Ayarları:
Biçme Yükseklik Ayarı: Küçük tekerleğin yanında bulunan ve tekerleği aşağı indirip yukarı kaldıran ayar vidası ve ana tekerlek yanında bulunan ayar vidası vasıtasıyla tabla aşağı ve yukarı alınarak ayarlanır.
Ayrıca traktör hidrolik sistemi vasıtasıyla da makinenin ön kısmı aşağı ve yukarı hareket ettirilerek biçme yüksekliği ayarlanabilir.
Kanatlı Tırmıkların Ayarı: Kanatlı tırmıklar sapların boyunun üstten 1/3 ü mesafeden çarpacak şekilde ayarlanmalıdır. Ayrıca kanatlı tırmıklar bıçak uçlarından 5-6 cm. ileride olacak şekilde ayarlanmalıdır. Kanatların dakikada 12-14 devir yapması verimli bir hasat için gereklidir.
Emniyet Kavraması Ayarı: Biçme düzeninde, bıçağın ağzına sert bir maddenin gelmesi veya herhangi bir nedenle kesememesi halinde, bıçakların ve hareketli kısımların kırılmasını engellemek için yaylı bir kavrama sistemi mevcuttur.
Kavrama üzerinde bulunan yayın ayar cıvatası ile sıkılık ayarı yapılır. Yayın çok sıkı olması istenmez. Tahılın cinsine göre tıkanmayı engellemek için traktörün hızının 6-7 km/ saat olması gerekir

Arızalar ve Giderilmesi



II. SAPDÖVER HARMAN MAKİNELERİ

Bunlar sabit çalışan harmanlama makineleridir. Başaklı veya daneli saplar hasat edilip makinenin yanına getirilerek harman edilir.
Çalışma Prensibi
Besleme ağzından dirgenle yedirilen başaklı sap veya daneli baklagiller, batör-kontrbatör arasında dövülerek parçalanır. Dönen bir mil üzerine yerleştirilmiş olan metal parmaklara batör denir. Çarpma suretiyle daneyi saptan ayırır ve sapı da saman haline getirir. Kontrbatör delikli bir saç parçası olup batörü 2/3 oranında saran silindir şeklinde bir parçadır. Parçalanan sap ve daneler bu deliklerden geçerek, altta bulunan eğik düzlem üzerine dökülür. Saman dane karışımı eğik düzlem veya birinci elek üzerinde kayarken, makinenin özelliğine göre vantilatör veya aspiratörün etkisinde kalır (Vantilatör havayı üfler, aspiratör ise havayı emer). Samanın büyük bir kısmı havanın emişi veya üfleyişi suretiyle hava ile birlikte dışarıya atılır veya saman sevk borusu vasıtasıyla dışarıya alınır.
Eğik düzlem üzerinden 1. eleğe düşen dane, iri saman, kesmik ve yabancı maddelerden sadece dane ve dane büyüklüğünde olan diğer maddeler 1. eleğin altına geçer. Diğerleri ise elek yüzeyinden dışarıya alınır.
2. eleğe düşen daneler havanın etkisiyle yine bir ayrıştırmaya tabi tutulur. Daneler eleğin üzerinden dışarıya alınır. Daneden küçük olan yabancı maddeler ise 2. eleğin altına geçeceğinden 2. eleğin altından dışarıya alınır.
Batör miline iletilen dönü hareketi diğer birimlere de "V” kayışı ile iletilir
Sapdöverlerin Ayarı
Sapdöverlerde ayarlar genel olmakla birlikte bazı farklılıklar gösterebilir. Bunun için o sapdöverin bakım ve kullanma kitabının incelenmesi gerekir.
Sapdöver işe hazırlanırken yapılması gereken ön ayarlar vardır. Bunlar;
a) Sapdöverlerin Paralellik Ayarı: Kuzey-Güney, Doğu-Batı istikametinde, yere paralel hale getirilir. Lastik tekerleklere de yük verilerek oturma ayarları ile bu ayar yapılır. Ayrıca yerleşim sırasında konum itibariyle sapdöverin savurma yönünün rüzgarla aynı yönde olmasına dikkat edilmelidir.
b) Kayış Ayarı: Kasnaklar aynı doğrultu üzerinde ve birbirine paralel durumda olmalıdır.
c) Dövme Düzeni (Batör-Kontrbatör) Ayarı: Sapdöverler bakım ve kullanma kitaplarında belirtilen devir sayılarında çalıştırılmalıdır. Randımanlı bir çalışma için traktör kasnak devrini etkileyen motor devrinin, batör devrine uygun olması gerekir. Batör uygun devre ulaştıktan sonra sap verilmeye başlanır. Sap verme belli aralıklarla olmazsa kırık dane miktarı artar.

Batör Devri Fazla Olursa;

1. Dane kırılması olur.
2. Samana dane karışır.
3. Makine sarsıntılı çalışır.

Batör Devri Düşük Olursa ;

1. Sapdöverin iş verimi düşer
2. Elek istenilen strokta bulunmadığı için iyi bir eleme olmaz.
3. Aspiratör emişi veya vantilatör hızı azalır.
4. Daneler kirli, kesmikli, samanlı çıkar ve içindeki yabancı miktarı artar.
5. Elek üzerinde saman yığılması olur.
Genellikle Batör-Kontrbatör arasındaki açıklık 3-4 cm olmalıdır. Dövme düzeninde, ayrıca samanın incelik ayarı da yapılabilmektedir.
d) Eleme Düzeni Ayarları: Uygun Batör devrinde çalışmada elek üzerinde herhangi bir tıkanma olmaz.
Elek eğimi arttıkça üzerindeki malamanın hızı artacağından daneler kirli çıkar, elek eğimi azaldıkça samana dane kaçmasına sebep olur.
e) Aspiratör Ayarı: İyi bir emişin sağlanabilmesi için;
1. Aspiratör devir ayarının uygun olması gerekir. Aspiratöre hareket veren "V" kayışının gerginliği kontrol edilmelidir. Kayış gevşek olursa devir düşer ve elek üzerine yığılmalar olur. Kayış fazla gergin olursa devir artar ve samana dane karışır. Gerginlik ayarı gerginlik makarası ile yapılır.
2. Dane saman karışımı temizlenirken aspiratörün ön ve arka taraflarındaki perdelerin elekle aralarında olan açıklıklarının ayarının yapılması gerekir. Bunun için aspiratör içinde bulunan saç plaka ayar perdesi aşağı yukarı ayarlanır.
Normalde bu aralık 1,5 cm civarındadır. Aralık fazla olunca aspiratör tam emiş yapamayacağından danenin içine saman ve kesmik kaçar.
Aspiratörün arkasındaki perde danelerin geçişine engel olmayacak şekilde ayarlanmalıdır
3. Hava emiş ayarı:Her iki perde ayarının tam olmasına rağmen uygun sonuç elde edilemiyorsa, aspiratörün her iki yanında bulunan hava pencerelerinden hava emiş ayarı yapılmalıdır. Normal durumda bu pencereler kapalıdır. Samana dane karıştığında, bu pencereler bir miktar açılarak aspiratörün emiş gücünün azaltılması sağlanır.

SAPDÖVERLERİN TAM RANDIMANLI ÇALIŞMASININ SAĞLANMASI İÇİN ÖNERİLER

A) İlk çalışma anında makine sallanıyorsa:
1-Makinenin tekerlekleri takozlanmamış olabilir, tekerlekler ön ve arkalarından takozlanmalıdır.
2- Vidalı tespit ayakları yere çakılmamış olabilir, gerekli çakılma işlemi yapılmalıdır.
3- Denge terazisi kollarının paralel olmasına dikkat edilmelidir.
B) Samanda dane çıkıyorsa;
1- Makinenin devri yüksek olabilir; traktörün hız devri düşürülmelidir.
2- Aspiratör ayar sacı eleğe çok yaklaşmış olabilir. Ayar sacı yukarı kaldırılmalıdır.
3- Makineyi normal devrinden düşürülmeyecek şekilde, devamlı beslemek gerekir.
C) Dane samanlı geliyorsa;
1- Aspiratör kayışları gevşemiş olabilir, kayışlar gerdirilmeli veya değiştirilmelidir.
2- Toz eleği dolmuş olabilir, toz eleği temizlenmelidir.
D) Makine başak ve uzun sap atıyorsa;
Motorun devri düşük olabilir. Motor devri artırılmalı ve makinenin besleme haznesine uygun sap atılmalıdır.
E) Makinenin kullanılması sırasında dikkat edilecek hususlar;

1- Dane ayar vidası ile ayar yapıldıktan sonra kontra somunları sıkılmalıdır.
2- Çalışma esnasında makinenin lastik havaları uygun basınçta olmalıdır.
3- Gresörlükler, makine çalıştığı sürece her gün yağlanmalıdır.
4- Makine; rutubetli ve yaş sap atılarak çalıştırılmamalıdır.
5- Makine ile traktör kasnakları merkezleri arasındaki uzaklık 8-10 m olmalıdır.