Kooperatiflerin Yönetimi ve Denetimi - Kooperatiflerin Dağılması

KOOPERATİFLERDE YÖNETİM VE DENETİM ORGANLARININ ÇALIŞMA ŞEKLİ VE ESASLARI

Kooperatiflerde yönetim nedir? Kooperatiflerde yönetim faaliyetleri yönetim kurulunca yerine getirilir.
Yönetim kurulu, kanun ve anasözleşme hükümleri içinde kooperatifin faaliyetini yöneten ve onu temsil eden icra organıdır.

Kooperatiflerde yönetim kurulu kaç kişiden ve nasıl oluşturulur? En yetkili karar organı olan genel kurulda yapılacak seçimle kooperatif yönetim kurulu oluşturulur.
Seçimlerde (anasözleşmeye göre) açık veya gizli oylama yapılır.
Yönetim kurulu asil ve yedek üyelerden oluşur. Kanuna göre yönetim kurulu en az üç üyeden oluşur. Bunların ve yedeklerinin kooperatif ortağı olmaları zorunludur.

Yönetim kuruluna seçilmenin bir şartı var mıdır? Kooperatifler Kanununa göre yönetim kuruluna seçileceklerde;
1 . Türk vatandaşı olmak
2. Aynı türde başka bir kooperatifin yönetim kurulu üyesi olmamak
3. Türk Ceza Kanununun zimmet, ihtilas, irtikap, rüşvet görevi suistimal, sahtekârlık, hırsızlık, dolandırıcılık, hileli iflas, emniyeti suistimal ve Devletin şahsiyetine karşı işlenen suçlara ilişkin hükümlerine veya bu kanuna göre mahkum olmamak.
4. Kooperatif ortağı olmak,
şartları aranacaktır.

Yönetim kurulu nasıl çalışır? Kooperatif anasözleşmesine göre, seçimlerden sonra yönetim kurulu üyeleri kendi aralarında gizli oyla görev bölümü yapar. Bir başkan, bir başkan vekili ve diğer üyeleri tespit eder. Yönetim kurulunun ayda en az bir defa toplanması gerekmektedir.
Yönetim kurulu kararları çoğunlukla alınır. Yönetim kurulu toplantı nisabını kaybederse boşalan yönetim kurulu üyeliklerine denetçiler tarafından yeteri kadar yedek üye çağrılır.
Yönetim kurulu üyeleri ve temsile yetkili şahıslar genel kurulun devredemeyeceği yetkileri kullanamaz.
Yönetim kurulu, kanun, anasözleşme ve genel kurulun kendilerine verdiği yetkileri kullanarak aldığı kararları, sahifeleri noterce tasdik edilmiş olan "Yönetim Kurulu Karar Defteri" ne tarih ve sıra numarası ile yazmak mecburiyetindedir. Yazılan kararların altı toplantıda hazır bulunan üyeler tarafından toplantı yeri terkedilmeden imzalanır.

Yönetim kurulu üyelerinin sorumlulukları nelerdir? Kooperatifler Kanununa göre;
Yönetim kurulu, kooperatif işlerinin yönetimi için gereken titizliği gösterir ve kooperatifin başarısı ve gelişmesi yolunda bütün gayretini sarf eder.
Yönetim kurulu, kendi tutanakları ile genel kurul tutanaklarının, gerekli defterlerin ve ortak listelerinin muntazam hazırlanıp, tutulup, saklanmasından ve işletme hesabıyla yıllık bilançonun kanuni hükümlerine uygun olarak hazırlanıp tetkik olunmak üzere denetleme kuruluna verilmesinden sorumludur.

KOOPERATİFLERDE DENETİM ORGANI NEDİR?

Kooperatiflerde denetim işleri, genel kurulda seçilen denetçiler tarafından yapılır.
Denetçiler, genel kurul namına kooperatifin bütün işlem ve hesaplarını tetkik eden bir organdır.
Genel kurul, denetleme organı olarak en az bir yıl için bir veya daha çok denetçi seçer. Genel kurul yedek denetçiler de seçebilir.

DENETÇİ SEÇİLEBİLMENİN ŞARTLARI NELERDİR?

Kooperatifler Kanununa göre denetçilerin:
1 . Türk vatandaşı olmaları
2. Türk Ceza Kanunundaki zimmet, ihtilas, irtikap, rüşvet, görevi suistimal, sahtekârlık, hırsızlık, dolandırıcılık, hileli iflas, emniyeti suistimal ve Devletin şahsiyetine karşı işlenen suçlardan ve 1163 ve 3476 Sayılı Kanunlara göre mahkum olmamaları şarttır.
Bu şartların yanında anasözleşmede belirtilmek kaydı ile özel şartlar aranabilir.
Denetçiliğe seçileceklerde ve yedeklerinde kooperatif ortağı olma şartı aranmaz.

DENETÇİLER NASIL ÇALIŞIR?
Denetçiler, denetim işlemini kooperatifin defter, belge ve kayıtlarına bakarak gerçekleştirirler. Yöneticiler bu maksatla denetçilere defterleri ve belgeleri vermek, istenilen her konuda bilgi vermek zorundadır.
Denetçiler, yönetim ve genel kurul toplantılarına katılırlar. Ancak yönetim kurulunda oy kullanamazlar.
Denetçiler, görevleri çerçevesinde işlerin yürütülmesinde gördükleri noksanlıkları, kanun ve anasözleşmeye aykırı hareketleri bundan sorumlu olanların bağlı bulundukları organa ve gerekli hallerde, aynı zamanda genel kurula bildirmek zorundadır.

DENETÇİLERİN SORUMLULUKLARI NELERDİR?

Denetçiler, görevleri sırasında öğrendikleri ve açıklanmasında kooperatifin veya ortakların şahısları için zarar umulan hususları kooperatif ortaklarına ve üçüncü şahıslara açıklayamazlar.
Denetçiler görevlerini hiç veya gereği gibi yapmalarından doğan zararlardan dolayı kusursuz olduklarını ispat etmedikçe ortaklaşa sorumlu olurlar.

TARIMSAL AMAÇLI KOOPERATİFLERİN DAĞILMASINDA TAKİP EDİLECEK USUL VE ESASLAR

Bu bölümde ortaklarına hizmet veremeyen, fiilen bir fonksiyonu kalmayan bir kooperatifin hukuki varlığının dağıtılması için yapılacak işlemler anlatılacaktır.

KOOPERATİFLER HANGİ SEBEPLE DAĞILIRLAR?

Kooperatifler;

1. Anasözleşme gereğince
2. Genel kurul kararıyla
3. İflasın açılması,
4. Kanunlarda öngörülen diğer hallerde, ilgili Bakanlığın Mahkemeden alacağı karar üzerine,
5. Diğer bir kooperatifle birleşmesi veya devralınması suretiyle,
6. Üç yıl olağan genel kurulunu yapmaması halinde,
7. Amacına ulaşma imkanının bulunmadığının ilgili Bakanlıkça tespiti halinde mahkemeden alacağı kararla dağılırlar.

DAĞILMA (FESİH) KARARINI HANGİ ORGAN VEYA MERCİ VERİR?

Kooperatifin kendi kendini feshetmesine ancak genel kurulda karar verilebilir. Ayrıca, dağılma sebeplerinin yeterli gören Mahkemeler de kooperatifin feshine karar verebilir.
Fesih kararı, ister genel kurulda isterse mahkeme tarafından verilmiş olsun fesih işlemlerini (tasfiye) yürütmek üzere "tasfiye kurulu" seçilir. Tasfiye kurulu, fesih kararını veren merci tarafından seçilir. Bu görev yönetim kuruluna da verilebilir.

TASFİYE KURULU, TASFİYE İŞLEMLERİNİ NASIL YAPAR?

1163 Sayılı Kooperatifler Kanununun 82. maddesinde "iflastan gayri hallerde kooperatifin dağılması yetkili organlar tarafından Ticaret Siciline tescil ve ilân ettirilir" hükmü yer almaktadır.
Tasfiye işlemlerinin nasıl yapılacağı hakkında 1163 Sayılı kanunda hüküm bulunmamaktadır. Ancak, kanunun 98. maddesiyle Türk Ticaret Kanununa yollama yapıldığından tasfiye işlemlerini daha ziyade T.T.K. nun Anonim Şirketlerin tasfiyesi gibi yapmak zorunluluğu vardır.
Tasfiye işlemini yapmakla görevlendirilenler genellikle şu işlemleri yapacaktır.
Fesih kararının, Ticaret Siciline tescil ve birer hafta ara ile 3 defa ilan ettirilmesi (Alacaklıların yapılacak bu ilan ile 1 yıl içinde müracaatları zorunludur. Bir yıllık sürenin başlama tarihi üçüncü ilan tarihidir).
Tasfiye memurlarınca, göreve başlarken kooperatifin durum ve değerlerini gösteren bir envanter çıkarılır. Tasfiye açılış bilançosu tanzim edilir.
Genel kurul aksine karar vermedikçe tasfiye memurları kooperatifin aktiflerini pazarlık suretiyle de satılabilir. Aktiflerin toptan satılabilmesi için genel kurul kararı lazımdır.
Kooperatif mamelekinin dağıtılmasında ilk önce ödenmiş paylar geri verilir.
Tasfiye memurları tarafından, tasfiyenin gerektirdiği bütün işlemler yapıldıktan sonra tasfiye sonucunu gösteren son ve kat'i bilanço tanzim ederek genel kurulun onayına sunar.
Tasfiyenin sona ermesinden sonra kooperatife ait ticaret sicilinden çıkarılması (terkin) talep edilir. Bu terkin talebi tescil ve ilan olunur.