Yabancı ot Mücadelesinde Yakma Yöntemi

Tarımsal faaliyetlerde zirai mücadele olmazsa olmazlardan biridir ve tarımsal zararlıların kontrolünde, kolay uygulanması, kısa sürede etki göstermesi ve diğer yöntemlere göre genellikle daha ucuz olması nedeniyle kimyasal mücadele yani tarım ilaçları tercih edilmektedir. Tüm dünyada iş gücünün giderek pahalılaşması nedeniyle de tarım ilaçları içerisinde en çok kullanılan tarım ilacı grubu herbisitlerdir. Ancak tarım ilaçlarının gerek çevre, gerekse insan sağlığı üzerine olan olumsuz etkilerinin toplum tarafından daha iyi anlaşılmaya başlaması, tarımda zehirli kimyasalları kullanmak yerine, daha çevre dostu, insan sağlığına olabildiğince zararsız yöntemlerin arayışına hız vermiştir. Bitkisel üretimin en önemli problemlerinden biri olan yabancı otların mücadelesinde de pek çok alternatif yöntem geliştirilmiştir. İşte bunlardan biri de alevlemedir. Alevleme, özellikle toprak yüzeyine yeni çıkmış yabancı otların büyüme noktalarına ısı uygulaması ile zararlandırılması esasına dayanan bir yöntemdir. Buradaki temel prensip yakmadan farklı olarak kısa süreli yüksek ısı uygulamasının, yabancı otlarda hücre özsuyunun genişleyerek hücre duvarlarını patlatması ve arkasından bitkinin solarak ölmesine dayanmaktadır. Bu amaçla daha çok propan ve benzeri yanıcı gazlar kullanılmaktadır. Bunun için özel olarak geliştirilmiş elde ya da sırtta taşınan aletler olduğu gibi geniş alanlarda uygulamaya müsait, traktöre entegre edilen modeller de bulunmaktadır. Aslında alevleme ile yabancı ot mücadelesi düşünülenin aksine çok ta yeni bir yöntem değildir. Tarımsal amaçlı kullanılan ilk alevleme makinesi 1852 yılında patent almıştır ve herbisitlerin keşfine kadar yoğun bir şekilde kullanılmıştır. Ancak 1940’lı yıllarda herbisitlerin keşfi ile birlikte önemini ve popülerliğini yitirmiştir. Pestisitlerin yan etkilerinin ortaya çıkmasıyla birlikte bugün herbisitlere önemli ve sıcak bir alternatif olarak karşımızda durmaktadır. Alevleme hem tarım hem de tarım dışı alanlarda kullanılmaktadır. Tarım dışı alanlarda özellikle yol kenarlarında, park ve rekreasyon alanlarında, kort, pist, kaldırım, bina ve benzeri yapıların kenarında çıkan yabancı otları kontrol etmek amacıyla kullanılmaktadır.

Tarım alanlarında ise ekim öncesi, çıkış öncesi ve çıkış sonrası olmak üzere üç şekilde kullanılmaktadır. Ekim öncesi uygulamada, kültür bitkisi tohumları ekilmeden önce, hazırlanan tohum yatağında erken dönemde çıkan yabancı otlar yok edilmektedir. Hatta bazen yabancı ot çıkışını teşvik etmek amacıyla sulama yapılmaktadır. Bu şekilde kültür bitkisi tohumlarından hemen önce veya eş zamanlı çimlenecek olan ve kritik periyot açısından önemli role sahip erken dönem rekabetine sebebiyet verecek yabancı otlar yok edilmektedir.

Çıkış öncesi uygulamada, kültür bitkisi tohumları çimlenerek toprak yüzeyine çıkmadan önce çıkış yapmış yabancı otlar kontrol edilmektedir. Bu şekilde fide dönemindeki genç ve hassas yabancı otlar elimine edilmekte yeni çıkacak kültür bitkisi fidesine zarar vermesi engellenmektedir. Bu yöntem özellikle tohumdan üretilen ve yavaş çimlenen havuç ve benzeri kültür bitkilerinde başarıyla uygulanmaktadır.

Avrupa’da yapılan çalışmalarda havuç ekim alanlarındaki yabancı otlar tek başına alevleme yöntemi kullanılarak % 80 oranında azaltılmıştır.

Çıkış sonrası uygulamada, kültür bitkileri çıkış yaptıktan sonra ortamdaki yabancı otlar kontrol edilmektedir. Çıkış sonrası alevleme çapraz ve paralel olmak üzere iki şekilde uygulanmaktadır. Çapraz alevlemede, kültür bitkisi sırasının her iki tarafından belirli bir açıyla yerleştirilmiş olan alev tabancaları kullanılmaktadır (Resim 1). Bu tip uygulama, yapısal özellikleri sayesinde yüksek ısıya tolerant kültür bitkisi türlerinde veya bitki gövdesinin sıcağa dayanacak kadar kuvvetli olduğu dönemde yapılmaktadır. Alev tabancası kültür bitkisinin kök boğazı çevresini hedef alacak şekilde ayarlanmalı, sıranın her iki tarafındaki tabancalar birbiriyle karşı karşıya konumda olmamalıdır. Aksi takdirde bir türbülans oluşmakta ve yukarı yükselen sıcaklık kültür bitkisine zarar verebilmektedir. Tabancadan çıkan alev hiçbir şekilde kültür bitkisine temas etmemelidir. Çapraz alevleme, mısır gibi büyüme noktası bir kınla korunan monokotil kültür bitkisi türlerinde veya gövdesi yerden bir miktar yukarıda ve yüksek ısıya dayanıklı asma ve meyve fidanları gibi kültür bitkilerinde başarıyla uygulanmaktadır. Paralel alevleme ise daha çok yüksek ısıya hassas ya da erken dönemdeki kültür bitkilerinde uygulanan bir yöntemdir. Bu yöntemde alev tabancaları, kültür bitkisi sırasına paralel yöndedir ve özellikle sıra arasındaki yabancı otlar başarıyla kontrol edilmektedir. Gerek çapraz alevleme, gerekse paralel alevleme donanımları sıra arası toprak işleme aletlerine entegre edilebilmektedir. Ortamda kültür bitkisi bulunmasına rağmen, selektif bir şekilde sıra arası ve üzerindeki yabancı otları kontrol altına alan bu yöntem, özelikle organik tarım yapan üreticiler için herbisitlere karşı son derece önemli bir alternatiftir. Alevleme aynı zamanda toprak işleme sayısını azaltmaktadır. Bu sayede kültür bitkisi kökleri zarar görmemekte ve toprak işlemeyle yüzeye çıkan yabancı ot tohumları sorun olamamaktadır.

Yeni çıkış yapmış, 3-5 cm boydaki veya 2-4 yapraklı dönemdeki yabancı otlar alevlemeye karşı daha hassastır. Geniş yapraklı yabancı otlar dar yapraklı yabancı otlara göre yine alevlemeye daha hassastır. Çünkü dar yapraklı yabancı otların büyüme noktası iyi korunmakta ve erken dönemde pek çoğunun büyüme noktası toprak altında bulunmaktadır. Bu nedenle bu tür yabancı otlara karşı başarılı bir sonuç elde edebilmek için, büyüme noktalarının açığa çıkması beklenerek ikinci bir uygulama yapmak gerekebilir. Bazı yabancı ot türleri özellikle çok yıllık olanlar alevlemeye karşı dayanıklıdır (Tablo 1). Yine yabancı otların gelişme dönemlerine göre alevlemeye verdikleri tepkiler farklıdır (Tablo 2). Alevlemede başarılı sonuç almada, yabancı otun gelişme dönemi, uygulama hızı ve uygulanan gazın basıncı yani tatbik edilen sıcaklık oldukça önemli parametrelerdir. Bu yöntemin dezavantajı kimyasal mücadeleye göre bir miktar pahalı olması ve toprak yüzeyine yakın yabancı ot tohumlarında yüksek ısı nedeniyle dormansinin (çimlenme durgunluğu) ortadan kalkmasıdır.

Tablo 1. Alevlemeye Dayanıklı Yabancı Ot Türleri





Familyası


Latince Adı


Türkçe Adı




Poaceae


Agropyron repens (L.) P.B.


Ayrık otu




Poaceae


Echinochloa crus-galli


Darıcan




Poaceae


Poa annua L.


Tavşan bıyığı




Poaceae


Setaria spp.


Kirpi darı türleri




Asteraceae


Cirsium arvense (L.) Scop.


Köygöçüren




Convolvulaceae


Convolvulus arvensis L.


Tarla sarmaşığı




Polygonaceae


Rumex obtusifolius L.


Küt yapraklı labada




Urticaceae


Urtica dioica L.


Büyük ısırgan




Boraginaceae


Myosotis arvensis (L.) Hill.


Sevda çiçeği




Portulacaceae


Portulaca oleracea L.


Semiz otu




Brassicaceae


Rorippa sylvestre(L.) Bess.


Bataklık teresi




Tablo 2. Gelişme Dönemlerine Göre Alevlemenin Başarılı Sonuç Verdiği Yabancı Ot Türleri





Kotiledon Dönemi


2 Yaprak Dönemi


4 Yaprak Dönemi




Sarmaşık Çoban Değneği(Polygonum convolvulus)


Papatya

(Matricaria chamomilla)


Sirken

(Chenopodium album)




Çoban Değneği

(Polygonum aviculare)


Yabani Krizantem

(Chrysanthemum segetum)


Serçe Dili

(Stellaria media)




Yabani Hardal

(Sinapis arvensis)


Boğumlu Çoban Değneği

(Polygonum lapathifolium)


Yapışkan Ot / Dil Kanatan

(Galium aparine)

Kolza

(Brassica napus)

Kadın Tırnağı

(Polygonum persicaria)

Isırgan

(Urtica urens)

Yabani Hercai Menekşe

(Viola arvensis)

Çoban Çantası

(Capsella bursa-pastoris)

Şahtere

(Fumaria officinalis)

Ballıbaba

(Lamium purpureum)

Köpek Üzümü

(Solanum nigrum)

Turna Gagası Türleri

(Geranium spp.)

Kızıl Bacak / Horozibiği

(Amaranthus lividus)

Adi Kanarya Otu

(Senecio vulgaris)

Yavşan Otu Türleri

(Veronica spp.)