Organik Patates Yetiştiriciliği

Özet

Bu yazı tatlı patatesin çoğaltılması, toprağın verimliliği ve gübrelenme düzeyi ve gübreleme, toprağın sürülmesi ve yabani otlarla başa çıkılması, zararlı böceklerle ve haslalıklarla başa çıkılması, tedavi edilmesi ve korunması konu başlıklar dahilinde organik tatlı patates üretimindeki gelişemeleri anlatmaktadır, aynı zamanda mevcut bulunan ve gelecekte oluşabilecek pazarların geniş bir değerlendirmesini de içermektedir. North Carolina Üniversitesi bünyesinde halen yürütülmekte olan araştırma projeleri, Web siteleri ve yayınlar da kaynak olarak kullanılmıştır.
İçindekiler

* Giriş
* Pazarlar
* Tatlı-patates Üretimi
* Referanslar
* Desteklenen Projeler
* Yayınlar

Açıklama

Mevcut Çevrede Çiftçilik Yöntemleri Merkezi’nde organik tatlı patates yetişiriciliği ile ilgili yönetim stratejileri konusunda edinmiş olduğu tecrubelerden yola çıkarak hazırladığım bu çalışmada, North Carolina Üniversitesi Bahçecilik Bölümü’nde araştırma görevlisi olan Danielle Treadwell’e göstermiş olduğu profesyonel anlayış için derinden minnettarlığımı belirtmek isterim.

Özellikle Prof.Nancy Creamer yöntiminde yürütülen çeşitli ürünlerin organik üretimi konulu araştırmanın bir parçası olan ve USDA Sürdürebilir Tarım Araştırmaları ve Eğitimi Programı tarafından desteklenen 3 yıllık bir projenin ilk sonuçlarını da benimle paylaştığı için minnettarım.
Giriş

Tatlı patates özellikle ucuz bir kalori kaynağı olarak kıtlık dönemlerinde açlığı önleyen bir ürün olarak oldukça uzun bir geçmişe sahiptir. Günümüzde dünya tatlı patates üretiminin %90’ı Çin tarafından gerçekleştirilmektedir.Çin’de 16.yüzyılın sonlarından bu yana tatlı patates üretilmektedir ve bu üretimin %40’ı artan hayvansal protein talebini desteklemek amacıyla hayvan yemi olarak kullanılmaktatır. Peru-Lima’daki Uluslarası Patates Merkezi, yabani, geleneksel ve gelişmiş türlere ait binlerce çeşit bulunduran, dünyanın en büyük tatlı patates gen bankasıdır. Çin’in akine Güney Amerika’da (ve Afrika’da) üretimin %90’ı insanlar tarafından tüketilmektedir.

20. yüzyılın başlarında Tuskegee Enstitüsü tarafından yürütülen bir araştırma tatlı patatesten 100’ün üzerinde endüstriyel mamül üretilebildiğini göstermiştir. Amerika Birleşik Devletleri Çokuluslu Konsorsiyumu (bunlardan biri Cargill,&Dow, Toyota’dır) dahilinde pazarlanmış olmasına rağmen pek azı Ameraika dışında neredeyse hammadde olarak değerlendirilen laktik asit veya biyolojik olarak parçalanabilen plastik üretiminde kullanılan polilaktik asit üretimi gibi tatlı patates araştırmalarının endüstriyel uygulamaları olarak planlama safhasındadır.

Amerika Birleşik Devletleri’nde tatlı patates organik tarımı konulu araştırmalar başlıca Mississipi Devlet Üniversitesi ve Louisiana Devlet Üniversitesi Tarım Merkezleri’nde yürütülmektedir. Federal olarak desteklenen organik araştırma ise North Carolina Devlet Üniversitesi’nde ürütülmektedir. İlgili linkler ve detaylar için Referanslar bölümünü inceleyiniz.
Tatlı Patates Nedir?

Tatlı patates (Ipomoeabatatas L.), Convolvulaceae ailesinin batı yarımküre kökenli bir üyesidir. Botanik olarak toprak altında kalan kısmı yumru kök olan beyaz (“Irish”)patates’ten (Solanum tuberosum) ziyade depo kök olarak sınıflandırılır.Amerika pazarlarında en sık rastlanan tatlı patates türü dışı kırmızı kabuklu, içi koyu portakal rengi olan yaş patatestir. İçi kuru ve sarı, fildişi veya beyaz olan I. Batatas türü ise özellikle Amerika’nın doğu kıyılarında bulunan Karayipli ve Asya’lı alıcılar arasında yaygındır ve bazen aynı zamanda Kübalı özel bir CULTIVAR bir isim olan boniato adıyla satılmaktadır.

Bazı tüketiciler tatlı patatese “yemiş”(yams) de derler.Yemiş (yams) bir Yaruba sözcüğü olan iyama [yemek]’ten gelen içi yaş ve portakal rengi olan tatlı patates türü için günlük olarar kullanılan bir tabirdir. Botanik farklılıkların daha detaylı açıklamaları için lütfen aşağıdaki linki inceleyiniz. Amerika anakarasında ticari olarak yetirştirilmeyen gerçek yemiş (Dioscorea spp.) Güney Amerika’nın üst kesimlerinde (çoğunlukla D. japonica) yetiştirilmektedir.Yemiş ndüstriyel bir ürün değildir.

Amerika’daki önde gelen üretim sahaları

Amerika’nın birçok eyaletinde tatlı patatesin bir çok türünü yetiştirmek mümkündür ancak ticari amaçlı üretim sadece birkaç eyaletle sınırlandırılmıştır.Tatlı patates üretimi için genellikle en az 110 ila 150 günlük don olmadan geçen bir döneme ihtiyaç vardır. ‘Georgiga Jet’ Kanada sınırının tamamında yetiştirilebilen 90 günlük bir türdür.

Geçmiş yıllarda, Kuzey Amerika kıtasında, büyük ölçekli tatlı patates üretimi güneydoğuda gelenekselve California’da ise neredeyse tamamı organik olacak şekilde sınırlanmıştır. 1989’dan beri Kuzey Carolina’daki geleneksel tatlı patates üretimi Amerika’nın toplam üretiminin yaklaşık %40’ını oluşturmaktadır. Kuzey Carolina’nın ardından Louisiana ve Mississipi gelir. Küçük Ölçekli Çiftçiler Dağıtım Ağı vasıtasyla Georgia, Alabama ve Mississipi’deki okullara öğlen yemekleri çözümleri sunan Kuzey Florida Kooperatifi dört eyaletlik bir bölgenin ihtiyacını Mississipi’de yetiştirilen tatlı patateslerle karşılar. California üretimi ise 2003 yılında 36500 hektarlık alanın yaklaşık 4000 hektarlık kısmına tekabül eder. Üç güney eyaletinde ekili alanları bulunan bir nakliyatçı bu endüstride hızla artan ürünlerin birleştirilmesi trendi doğrultusunda toplamın %3’ünü oluşturur. Florida ve Jersey Grubu tarafından üretilen kuru içli bir tip olan ‘Boniato’ genellikle Kuzeydoğu ve Atlantik kıyısındaki pazarlarda tercih edilmektedir. Tatlı patates Birleşik Devletler hakimiyetindeki Melanesia ve Micronesia’da üretildiği gibi Hawaii ve Puerto Rico Halk Cumhuriyetinde de üretilmektedir.

Ulusal Tarım İstatistikleri Servisi, 2002 ve 2003 yılllarında dokuz eyalette tatlı patates ekilen alanların Virginia’daki 200 hektardan Kuzey Carolina’da 16000 hektara varan büyüklüklerde olduğunu iletmiştir. Mississpi ve Califonia’da da kayda değer büyüklüklerde alanların bulunduğu bildirilmiştir. Önemli miktarda ticari üretim rakamları bildiren eyalet de Atlantik kıyısının en kuzeyindeki eyalet olan New Jersey’dir. ‘Georgia Jet’ gibi türler kuzey bölgelerde evlerin bahçelerinde bile yetirtirilebilir. Birleşik Devletler nüfusunun üçte bir oranında artmasına rağmen üretim rakamları 1980’den bugüne yıldan yıla çok az değişiklik göstermiştir. Artan ihracat ve USDA tarafından gerçekleştrilen yurtiçi gıda destek programları çerçevesindeki teşvik alımlarını saymaz isek, bu rakamlar Birleşik Devletlerde kişi başına tüketimin çok daha büyük bir hızla azaldığını istatistiksel olarak göstermektedir. Organik üretim ile ilgili istatistikler henüz NASS tarafından açıklanmamıştır.

Kanada ve İngiltere Amerika’nın belli başlı ticari ortaklarıdır. Kuzey Carolina Tatlı Patates komisyonu ihracatları küçük fakat tutarlı ve yaşanabilecek bir Pazar olarak değerlendirmektedir. Bu alanda Çin en büyük rakiptir ve aynı zamanda Amerika iç pazarı için de bir tehdit oluşturmaktadır. Maliyet rekabeti oluşturan nakliye sorunları halen çözülmeyi beklemektedir.Örneğin 2004 yılında yakıt harcamaları ve fırtına hasarları Georgia nakliyatçılarına zarar vermiştir.
Piyasalar
İşleme

Arkansan Fayetville’deki Ozark Doğal Besinler (ONF) Bakkaliye Müdürüne göre, konserve organik patatesler üretim tesislerinin Güney California’ya göre daha uygun bir şekilde yerleştiği Oregon’da kutulanmakta ve buradan sevkedilmektedir. ONF şimdilik herhangi bir dondurulmuş organik tatlı patates ürünü stoklamamaktadır. Bebekler için organik patates gıdaları California’daki organik patates tarlalarına çok yakın olan Tucson Doğal Besinler Ambarı tarafından desteklenen “Internet Alışveriş Hizmetleri” üzerinden satışa sunulmaktadır.

Katma değerli diğer tatlı patates ürünleri de “Bruce Gıda” tarafından sunulan un ve pankek çeşitleri ve Terra tarafından sunulan tatlı patates cipsidir. Günümüzde özellikle New York ve Florida’daki birçok doğu kıyısı restoranında büyük olasılıkla ev yapımı boniato veya Jersey tipi patateslerden yapılan tatlı patates kızartmaları sunulmaktadır. NASA’da da tatlı patatesin kahvltılık tahıl olabilmesi üzerine araştırmalarını sürdürmektedir.

Louisiana’nın doğusunda geleneksel olarak üretilmiş tatlı patatesleri işleyen birçok konserve fabrikası vardır. 1995 yılında, Mississipi Tatlı Patates Yetiştiricileri Birliği Chicago piyasasını karşılamak için Ohio’daki Glory Foods of Colombus ile 400 hektarlık bir üretim anlaşması imzalamıştır. Ürünler kızarmış tatlı patatesi de kapsamaktadır. Son zamanlardaki azalan talep karşısında arz fazlası oluşturan beyaz patates (Solanum tuberosum) üreticileri artık tatlı patates üretimine yönelmektedir.

Ocak 2004’te son tüketiciy sunulmadan önce kısmen veya tamen işleme tutulmuş gıdalara yönelik ilgiyi göz önüne alan Mississipi Toprak Su ve Kereste Kurulu maliyetleri beşte iki oranında azaltmak için taze ve dondurululmuş tatlı patates ürünlerinin üretimini sağlamak üzere yöredeki geleneksel üretim yapan üreticilerle anlaşma imzalayarak Mississipi Vardaman’da 5 milyon dolarlık bir fabrika kurmaya karar vermiştir. Mississipi’de ticari amaçlı tatlı patates üretimi yapılan yerlerin (2003’te 1400 hektar) %90’ı Vardaman’ın etrafındaki 50 kilometre çaplı bir alanın içinde yer almakatadır. (İki yörede tatlı patates üreticilerine 3 milyon dolarlık bir desteğin de verilmesi beklenmektedir.) Nisan 2004’te Arkansas Kırsal Teşebbüs Merkezi yılda yaklaşık 500 hektarlık bir alanın tatlı patates üretimine ayrıldığı ve işsizliğin kronik olarak yüksek olduğu Arkansas Deltası yöresinde bir tatlı patates işleme merkezi kurulmasını planladıklarını açıklamıştır.
Geleneksel olsun organik olsun küçük miktarlardaki taze-içli (fresh-dug) tatlı patates özellikle çiftçi marketlerinde olmak üzere bütün güney yöresinde yerel alıcılar bulmaktadır. Bu noktada Oklahoma Büyüme Kooperatifi pazarlama stratijisi olarak “kendiniz alın” felsefesini önermektedir. Internette yapılacak bir aramada özellikle organik olmayan taze tatlı patates konusunda yüzlerce satıcının on-line hizmet verdiği görülebilir. Taze Ürün

Amerika’da 1 ve 2 numaralar taze ürün piyasalarına yönelik olan tatlı patates sınıflardır. Jumbo, kesik(cuts), kraker(cracks) ve ayrıklar(splits) seçmeler (culls)olarak değerlendirilir. Kök uzunlukları ve çapları Amerika 1. veya 2. sınıfları ile uyumlu olmakla beraber, kökler ya toprağı sıkıştıran böcek yemleri nedeniyle yada kabuğunun soyulmasına neden olabilen itinasız sınıflandırma ve hasat çalışmaları nedeniyle zarar görmeleri yüzünden sıklıkla birinci sınıf olarak değerlendirilmezler. Bu türden zararlar görünüşlerini etkiler ve delikler ve kabuklarının zedelenmiş olması depolama sırasında farklı enfeksiyonlara yol açabilirler. Aşırı gübreleme, ince ve standart olmayan kaplar veya doğru zamanda hasat edilmesi hususunda yetersizlikler Jumboların oluşmasına neden olur. Tatlı patatesin kabuklarının beyaz patateslerde olduğu kadar iç kısma yapışık olmaması nedeiyle kabuklarda soyulmalar da meydana gelebilir. Louisiana’daki yetiştiriciler muhtemelen topraklarının daha (silty) olmasından dolayı kabukların soyulmasından daha az müzdarip görünmektedirler.
Uygun Yerler

Asya mutfağında ve gurme marketlerinde yıl boyu kızartma gıdası olarak talep gören kuru-içli tatlı patates için hala girilmemiş pazarlar mevcut olabilir.Mineraller ve A vitamini bakımından zengin olan tatlı patates bir sağlıklı yaşam besini olarak pazarlanabilir. Haşlanmış tatlı patates vejeteryan bir menü için lezzetli bir giriş yemeği olabilir. Doğru bir şekilde yetiştirilmesi ve işlenmesi koşuluyla tatlı patates dondurulmaksızın 6 ila 9 ay gibi uzun bir raf ömrüne sahiptir. (Organik işleme/bakım tesisleri Ulusal Organik Standartları’nı karşılamak durumundadır ve üretim çiftlikleri için bile ayrı bir işleme sertifikasına da ihtiyaç duyabilirler.Bunun için sertifika merkezinize danışınız) Zaman tüketimi ve raf ömrünü uzatmaya yönelik geleneksel bakım metodlarının uygulanmasından taze, dondurulmuş veya You Dig tipleri lehine olacak şekilde gitgide uzaklaşılmaktadır.

Daha ziyade Amerika dışında olmak üzere tatlı patates hayvan yemi olarak da kullanılabilir.Yine de Carolina’dan bildirildiği kadarıyla avcılar yasal geyik yemi olarak kullanmak üzere kamyonlarca çürük veya talep fazlası tatlı patates satın almaktadırlar.

Tatlı patatesin yaprakları ve sapları da yenilebilir. Asya piyasalarından temin edilen bu kısımlar Amerika’nın metropolitanlarında satışa sunulmaktadır. Güney ve güneydoğu Asya’da Ipomea aquatica (aynı zamanda Ipomoea reptans ) türlerinin genç yaprak ve filizleri bir tür turşu olacak şekilde işlemden geçirilen ve kangkong (su ıspanağı, ong choy, veya engtsai) adıyla satılan en popüler taze yeşilliklerdir. Her ne kadar bu türler yumru kök oluşturmaya müsait olsalar da bu aşamaya gelmeden saplar halinde piyasaya sürülürler. Kankong Florida’da özel izin ile yetiştirilmektedir.

Son zamanlarda fidanlıklarda piyasaya sürülen dekoratif amaçlı mor, yeşil veya çeşitli renklerdeki tatlı patates sapları bahçecilik marketlerinde de satışa sunulmuştur. İşlenmemiş tatlı patatesin herhangi bir parçasının eyaletler arası herhangi bir transferi hastalık veya salgın tehlikesine karşı Amerika’da son derece sıkı bir şekilde düzenlenmiştir.

Beyaz patates gibi tatlı patates ürünleri de yüksek miktarda karbonhidrat içerdiği düşünülmesi nedeniyle kamuoyunda itibar kaybetmiştir. Bir çok araştırma tatlı patatesin içerdiği vitaminler ve mineraller açısından beyaz patatese oranla çok daha zengin olduğunu göstermiştir.USDA okullardaki öğlen yemekleri ve diğer beslenme programlarında değerlendirmek üzere ürün satın alan büyük ölçekli bir alıcıdır. The Pecker’e göre konserve olsun taze olsun geleneksel olarak yemiş olarak da bilinen yaş-içli tatlı patatesin satışları tatillerden hemen önce yükselmektedir.

Günümüzde, USDA düzenlemeleri işlenmemiş, canlı tatlı patates bitkisi materyallerinin ithalini yasaklamıştır. Şartlar farklı olsaydı, Kuzey ve Güney Amerika’nın tropikal bölgelerindeki sertifikalı organik tarım çiftliklerinin ve halihazırda verilen USDA sertifikalarının sayısı Birleşik Devletler organik tatlı patates yetiştiricileri açısından ciddi biri rekabete yol açabilirdi. İşlenmiş organik tatlı patates ürünleri makul bir şekilde Çin’den gelebilirdi.

Iowa’da, 1930, 1940 ve 1950’lerdeki bölgesel pazar paylarına bakarak, taze tatlı patatesler tarihi bir besin kaynağı olarak savunulmaktadır. Günümüzde insanlar ileri düzeyde işlenmiş ayaküstü gıdaları tercih etselerde bir ürünü bir eyalete, bölgeye veya döneme ilişkilendirme amaçlı bu ve benzeri girişimlerin pazar potansiyeli bulunmaktadır.

Gündeme gelen kritik bir soru da tabi ki gelecekteki bir benzin sıkıntısında nakliye maliyetlerinin nasıl etkileneceğidir.zirai ilaçlar gibi diğer petrol türevli ürünlerin varlığı da sorgulanmalıdır. Ayrıca bunun zamanı ne olacaktır? Diyelim ki Iowa’daki çok sayıda tüketicinin yerel gida sistemleri üzerinde zoraki bir güven tesisi oluşacak talebin, Büyük Bunalım boyunca olduğu gibi, çiftçileri yerel seviyede büük ölçekli organik tatlı patates üretimini yeniden arttırmaya sevketme ihtimali senaryolardan biridir.


Patates Resimleri