Herbaryum Hakkında Bilgiler

Herbaryum nedir

Herbaryumlar floristik-sistematik çalışmaların temelini oluşturan, bilimsel bir şekilde toplanmış, kurutulmuş ve düzenlenmiş bitki kolleksiyonlarıdır. Herbaryumlar öğretim ve bilimsel amaçlar için kullanılmak üzere kurulurlar.


Herbaryuma Alınacak Bitki Nasıl Toplanır?

Toplanacak bitki örneği, odunsu bitkiler için pres büyüklüğünde; otsu bitkiler için bitkinin kök de dahil tamamı olmalıdır. Bitkiler mümkün olduğunca meyve ve çiçekli olarak toplanmalıdır. Ayrıca, bitkinin numarası, nereden toplandığı (il, ilçe, habitatı, bakı, yükselti, yetişme yeri, bulunma şekli vb.), çiçeğin rengi, bitkinin formu, dik veya sarkık oluşu vb. özellikleri, toplandığı tarih ile toplayan kişi veya kişilerin adlarının da yazılması gerekmektedir. Bütün bu özelliklerin yazılması için arazi defteri kullanılmalı, bitkilerin numaralarının karşılarına ilgili özellikler yazılmalıdır. Bitkinin numarasının yazıldığı küçük bir karton ise iple bitkiye bağlanmalıdır.


Herbaryuma Alınacak Bitki Nasıl Kurutulur?

Toplanan bitkilerin kurutulması için özel kurutma kağıtları (örneğin papye kağıdı), bunlar bulunamadığı durumlarda ise gazete kağıtları kullanılır. Bu kağıtlar içine bitkinin organları birbiri üzerine gelmeyecek şekilde özenle konulan bitkiler, presler arasına konur. Bez kayışlar yardımıyla sıkıştırılarak bağlanan preslerdeki bitkiler, rüzgara veya güneşe ya da ısıtıcı yakınına konularak kurutulabilir. Kurutma kağıtları ilk birkaç gün boyunca her gün, daha sonra gün aşırı değiştirilmelidir. Kuruyan bitkilerin kayışları gevşetilebilir.


Kurutulan Bitki Herbaryuma Nasıl Alınır?

Herbaryumda araziden toplanmış olan bitkiler şu işlemlerden geçmektedir: Herbaryum örneği olmaya uygun (iyi kurutulmuş, çiçekli, meyveli veya kozalaklı) bir bitki ilaçlandıktan veya -25°C'de derin dondurucuda şoklandıktan sonra, kartona yapıştırılmakta, Herbaryum kaşesi basılarak kayıt defterinden numara verilmekte, teşhis edilip etiketi yazılarak, dolaptaki yerine yerleştirilmektedir.


ISTO Herbaryumunun Tarihçesi

Orman Fakültesi Herbaryumu 1950 yılında Türkiye'nin doğal orman ağaç, çalı ve toprak florasını saptamak ve yayılışlarına ait ayrıntılı bilgileri ortaya çıkarmak amacıyla "Harbarium Turcicum" adı ile kurulmuştur. Daha sonra 1960 yılında bu isim "Herbaryum Bahçeköy" olarak değiştirilmiştir. 1 Ocak 1956 tarihinde de Uluslararası Herbaryumlar arasına girmiş ve Index Herbariorum (Herbaryumlar Indeksi)'da ISTO adını almıştır. O yıllarda Orman Botaniği Kürsüsü'nde büyük bir salonda, ahşap dolaplarda korunan örnekler, daha sonra Cumhuriyetimizin kuruluşunun 50.yılında, yeni yapılan binasına taşınmış ve Uluslararası bir sempozyumla açılmıştır.


ISTO Herbaryumunun Bünyesinde Barındırdıkları

Kurulduğu yıldan bugüne kadar, yeni binasının açılmasından başka, ISTO Herbaryumu örnek sayısı açısından da bir gelişme göstermiştir. Kurutulmuş bitki sayısının 30.000'i aşmasında anabilim dalımız elemanları, Fakültemizin konu ile ilgili araştırıcıları ve staja giden öğrencilerimizin katkıları olmuştur.
Herbaryumumuzun önemli bir özelliği de yabancı toplayıcıların Türkiye'den topladıkları bitkilerden 6000 adedinin eş örneklerini Herbaryumumuza bırakmış olmalarıdır. Bu kişiler arasında Türkiye Florası gibi 10 ciltlik büyük eserin editörü olan P.H.Davis de bulunmaktadır.


Herbaryum Kütüphanesi

Herbaryum örnekleri Wettstein sistemine göre 96 çelik dolapta yer almaktadır. Herbaryum 3'ü bitkilerin bulunduğu, 2'si çalışma, 1'i ilaçlama odası olmak üzere 6 bölümden oluşur. Familyalar Wettstein Sistemine göre; cins, tür, alt tür, varyete gibi taksonlar ise alfabetik sıraya göre yerleştirilmişlerdir.

Herbaryumda çalışanlara kolaylık sağlamak amacıyla 4 kartotek vardır. Bunlar:
· Yabancı toplayıcıların ISTO'ya armağan ettikleri örnekleri,
· Belgrad ormanı florasını,
· Türkiye florasından çıkarılarak illere göre hazırlanmış hangi ilde hangi bitkinin bulunduğunu gösteren floristik bir kartotek, sistematik çalışmaları belirten kartoteklerdir.
Herbaryuma alınan örnekler 3 grupta toplanabilir: Bunlardan birincisi yeşil kılıflar içinde Türkiye'nin doğal ağaç, çalı ve otsu bitkileri, ikincisi sarı kılıflar içinde egzotik örnekler (diğer ülkelerden karşılaştırma materyali olarak sağlanan örnekler), üçüncüsü de turuncu renkli kılıflar içindeki Typus (ilk örnek: Türün ilk adının tanıtılması yapılırken incelenmiş olan bitki örneğidir ki ISTO Herbaryumunda 58 adet Type örnek bulunmaktadır) örneklerdir.
Özel bir kütüphanesi ile anfisi de bulunan Herbaryumumuzun, öğrenci uygulamalar ve konferanslarda yararlanılan bir slayt koleksiyonu da bulunmaktadır.


ISTO Herbaryumunun Type Örnekleri

1. Salix caucasica Anders subsp. yaltırıkiana A. K. Skv. var. nova

2. Alnus glutinosa (L.) Gaertn. subsp. antitaurica Yalt.

3. Hypericum capitatum Choisy var. luteum Robson

4. Hypericum ternatum Poulter

5. Alchemilla erzincanensis B.Pawl.

6. Amelanchier parviflora Boiss. var. dentata Browicz

7. Amygdalus carduchorum Bornm. subsp. serrata Browicz

8. Amygdalus trichamygdalus (Hand. - Mazz.) Woronow subsp. elongata Browicz

9. Crataegus aronia (L.) Bosc. ex DC. var. minuta Browicz

10. Crataegus aronia (L.) Bosc. ex DC. var. dentata Browicz

11. Crataegus davisii Browicz

12. Crataegus orientalis Pallas ex. Bieb. var. obtusata Browicz

13. Potentilla savvalensis B. Pawl.

14. Pyrus hakkiarica Browicz

15. Pyrus yaltırıkii Browicz

16. Rosa dumalis Bechst. subsp. boissieri (Crepin) Ö. Nillson var. antalyensis (Manden) Ö. Nillson

17. Astragalus comosoides Chamb. and Matthews

18. Astragalus coodei Chamb. and Matthews

19. Astragalus davisii Chamb. and Matthews

20. Astragalus eriocephalus Willd. subsp. elongatus Chamb. and Matthews

21. Astragalus latistipulatus Chamb. and Matthews

22. Astragalus roseocalycinus Matthews

23. Lathyrus cyaneus (Stev.) Koch. var. pinnatus P. H. Davis

24. Lathyrus satdaghensis P. H. Davis

25. Trigonella mesopotamica Hub. - Mor.

26. Vicia splendens P. H. Davis

27. Acer cappadocicum Gleditsch

28. Acer divergens Pax. var. trilobum Yalt.

29. Acer hyrcanum Fisch. and Mey. subsp. sphaerocaryum Yalt.

30. Acer monspessulanum L. subsp. oksalianum Yalt.

31. Euonymus latifolius (L.) Miller subsp. cauconis Coode and Cullen

32. Ferula huber-morathii Peşmen

33. Marsdenia erecta R. Br. var. flava Yalt.

34. Galium zabense Ehrend.

35. Omphalodes ripleyana Davis

36. Onosma araraticum H. Riedl.

37. Onosma davisii H. Riedl.

38. Onosma subulifolium H. Riedl.

39. Paracaryum cristatum (Schreber) Boiss. subsp. carduchorum R. Mill.

40. Solenanthus formosus R. Mill.

41. Ajuga chamaepitys (L.) Schreber subsp. mardinensis P. H. Davis

42. Rhynchocorys odontophylla Burbidge and Richardson

43. Scrophularia bitlisica Lall.

44. Scrophularia libanotica Boiss. subsp. libanotica var. cappadocica R. Mill.

45. Scrophularia libanotica Boiss. subsp. libanotica var. nevshehirensis R. Mill.

46. Scrophularia libanotica Boiss. subsp. libanotica var. urartuensis R. Mill.

47. Plantago anatolica Tutel and R. Mill.

48. Anthemis davisii Yavin

49. Centaurea cheirolepidoides Wagenitz

50. Centaurea davisii Wagenitz

51. Centaurea hakkariensis Wagenitz

52. Centaurea longifimbriata Wagenitz

53. Centaurea vanensis Wagenitz

54. Cirsium alatum (Gmelin) Bobrov subsp. pseudocreticum Davis and Parris

55. Cousinia hakkiarica Hub. - Mor.

56. Inula helenium L. subsp. pseudohelenium Grierson

57. Senecio davisii Matthews

58. Tanacetum chiliophyllum (Fisch. and Mey.) Schultz Bip. var. monocephalum Grierson




KAYNAK

süs bitkilerinde herbaryum yapılırken sukkulent (sulu) bitkilerde esas kendi halinde kurutma yapılır. sizin de belirttiğiniz gibi meyve ve kökleri ile birlikte toplanır ise bitki hakkında dönemsel olarak bitkinin dış görünüşü hakkında da bilgi almış oluruz,mesela bazı bitkiler sonbahar döneminde kırmızı olabilir , bazıları meyve veya yaprak dökmüş olabilir; bu yüzdendir ki ne zaman alındığı ve nereden alındığı önemlidir.