Manda Irkları

YABANİ MANDA IRKLARI:

1-Bubalus Depressicornis Depressicornis: Dağ mandası ya da Selebes mandası adı da verilir. Endonezya'nın Selebes Bölgesinde yaşamaktadır.

2-Bubalus Depressicornis Quarlesi: Selebes mandasının daha küçük yapılı bir tipi (variyetesi) dir.

3-Bubalus Mindorensis: Tamarao yada Mindora mandası olarak da adlandırılmaktadır. Filipinler' in Mindora Adasında yaşamaktadır.

4-Bubalus Arnee: Hint yada Asya mandası olarak adlandırılır. Günümüz evcil mandaları, Bubalus arnee'nin evcilleştirilmesi ile elde edilmiştir.

5-Syncerus Caffer Caffer: Kara manda, Afrika mandası yada Cape mandası olarak adlandırılmaktadır. İnsanlar için en tehlikeli manda türü olduğu, buna karşılık yavrularının evcilleştirilerek çiftlik hayvanı olarak kullanılabildiği bildirilmektedir.

6-Syncerus Caffer Nanus: Kongo mandası yada Kızıl manda olarak adlandırılan bir yabani manda türüdür.

7-Syncerus Caffer Equinoctialis: Etiyopya, Çad ve Sudan savanalarında yaşamaktadır.


EVCİL MANDA IRKLARI:

Evcil manda ırkları Bataklık Mandası (Swamp Buffalo) ve Nehir Mandası (River Buffalo) olmak üzere yaşam biçimleri, vücut yapıları, fizyolojik ve verim özellikleri yönüyle iki gruba ayrılmaktadırlar. Bazı otoritelerce bataklık ve nehir mandalarının Bubalus bubalis’in varietesi oldukları kabul edildiğinden bataklık mandalarına Bubalus bubalis limneticus, nehir mandalarına ise Bubalus bubalis fluviatilis adı verilmektedir.

a-Bataklık Mandası: Çin, Filipinler, Endonezya, Vietnam v.s. Asya ülkelerinde yetiştirilmektedir. Ancak 1890 yılından itibaren başta Brezilya olmak üzere bazı Güney Amerika ülkelerine getirilmiş olup yetiştirilmeye devam edilmektedir. Aynı şekilde, Avustralya'nın kuzey bölgelerinde yetiştirilmek ve et ihtiyacını karşılamak amacıyla Endonezya'dan ithal edilmiştir.

Bataklık mandası daha çok bataklık ve çamurlu arazileri tercih etmektedirler. Et tipinde hayvan olup iş gücünden ve etinden yararlanılmaktadır. Süt verimleri çok düşük olup ancak malaklarını besleyebilecek kadardır. (Genel olarak 400 kg/laktasyon) Çin ve Filipinler gibi bataklık mandasının yoğun olduğu ülkelerde Murrah, Nili-Ravi gibi sütçü manda ırklarıyla melezlenerek süt verimlerinin artırılmasına çalışılmıştır.

Bataklık mandası genelde "Carabao" ismiyle adlandırılmaktadır. Vücudu et verimi yönüyle gelişmiştir. Boynuzları ay şeklinde,oldukça uzun ve kalındır. Deri ve kıl örtüsü gri-beyaz alaca, açık kahve, açık gri tonlarındadır. Bazen beyaz renkli albino olanlarına da rastlanılmaktadır.

b-Nehir Mandası: Daha çok sütleri için Asya, Güney Amerika, Kuzey Afrika, Güneydoğu Avrupa ve Ortadoğu ülkelerinde yetiştirilen en yaygın manda grubudur. 1890'lı yıllardan itibaren Brezilya'ya sırasıyla Mediterranean, Murrah ve Jafarabadi ırkı nehir mandaları ithal edilerek yetiştirilmeye başlanmış, zamanla manda yetiştiriciliği Trinidat-Tobago, Venezuela ve Arjantin gibi Güney Amerika ülkelerine yayılmıştır.

Nehir mandalarının süt verimlerinin bataklık mandalarına göre yüksek olması en önemli özelliğidir. Vücut renkleri genellikle siyah yada koyu kahve renklidir. Meme yapıları ıslah edilenlerde iyi gelişmiştir. Sütçü nehir manda ırklarının bir kısmı uzun yıllar süren ıslah ve seleksiyon yöntemleriyle yüksek verim kabiliyetine ulaştırılmıştır.

1-Murrah Irkı: En popüler sütçü manda ırkıdır. Hindistan'da geliştirilmiştir. Renk genellikle siyah olmakla birlikte, kahve renkli yada açık gri renkli olanlarına da rastlanmaktadır. Albino olanlarına çok seyrek rastlanmaktadır. Boynuzları genellikle kısa olup önce yanlara sonra yukarıya ve içeriye kıvrılmış şekildedir. Erginlerinin vücut ağırlığı erkeklerde 450-800 kg, dişilerde ise 350-700 kg'dır. Bazen vücut ağırlığı erkeklerde 1000 kg, dişilerde 900 kg'ı bulabilir. Cidago yükseklikleri erkeklerde 142 cm, dişilerde 133 cm civarındadır. Süt yağı ortalama olarak %7 olup süt verimi değişik kaynaklarca 300 günde 1400-2000 kg olarak bildirilmekte ise de 3000-5000 kg civarında süt verenlerinin olduğu da bildirilmektedir. Günümüzde saf ve melez olarak Hindistan, Pakistan, Brezilya, Bulgaristan, Azerbaycan, Filipinler ve Çin gibi ülkelerde yetiştirilmektedir.

2-Nili-Ravi Irkı: Pakistan'da geliştirilmiş iki manda variyetesinin ortak ismidir. Nili mandaları süt verimi yönü, Ravi mandaları ise et verimleriyle önemli olmasına rağmen aralarında büyük bir farklılık yoktur. Genellikle derileri siyahtır. Sürülerin %15'i kahve renklidir. Dışarı çıkık gözleri vardır. Boynuz yapıları ile Murrah ırkına benzer. Meme yapıları iyi gelişmiştir. Erkekleri 600 kg, dişileri ise 450 kg canlı ağırlığındadır. Süt verimleri 300 günde 2000 kg'dır. Laktasyon süresi 290-323 gün civarında olup kuruda kalma süresi 198 gün, servis periyodu 211 gün,buzağılama aralığı 530 gün civarın*dadır.

3-Kundi Irkı: Murrah ırkından köken almış olup Murrah ve Nili-Ravi ırklarına benzemektedir. İndus nehri boyunca uzanan böl*gelerde yetiştirilmektedir. Rengi genellikle siyah olup kahve renkli olanlarına da rastlanılmaktadır. Canlı ağırlıkları 320-450 kg, süt verimleri genellikle 9 kg/gün civarında olup 18 kg/gün süt verenler de rastlanıldığı bildirilmektedir. Süt verimleri 300 günde 2000 kg, 316 günde ise 2120 kg civarındadır.

4-Surti Irkı: Hindistan'da yetiştirilmektedir. Derisi ve kılları siyah yada kahverengindedir. Canlı ağırlıkları erkeklerde 640-730 kg, dişilerde ise 550-650 kg; cidago yükseklikleri erkeklerde 131 cm, dişilerde 124 cm; laktasyon süreleri 350 günü bulmaktadır. 305 gündeki süt verimlerinin ortalama 1364 kg kadar olmakla birlikte 1765-2090 kg civarında süt verenleri de bulunmaktadır. Ortalama süt yağı yüzdesi %7.9'dur. Kuruda kalma süreleri 111 gün civarındadır. Boy*nuz yapıları ve fiziksel görünümleri yönüyle Akdeniz Irkı mandalara benzemektedir.

5-Mehsana Irkı: Pakistan ve Hindistan'da yetiştirilmektedir. Deri ve kıllar siyahtır. Bazen açık gri yada kahve renkli de olmaktadır. Bu manda ırkı Surti ve Murrah ırkı mandaların melezlenmesi ile elde edilmiştir. Cidago yüksekliği erkek ve dişilerde 132 cm civarındadır. Canlı ağırlıkları erkeklerde 450-475 kg, dişilerde ise 410-450 kg civarındadır. Süt verimleri Murrah ve Surti ırklarının verimlerine benze*mektedir.

6-Jafarabadi: Renkleri siyahtır. Boynuzları oldukça uzun olup önce aşağıya sonra da yukarıya doğru kıvrılarak yönelmiş şekildedir. Erkeklerin canlı ağırlığı 590 kg, dişilerin ise 494 kg civarındadır. Ancak bu rakamın oldukça üzerinde canlı ağırlığa sahip erkek ve dişilere de rastladığı bildirilmektedir. Bu manda ırkı, "Gir" yada "Bhavanagri" adları ile adlandırılmaktadır. Cidago yüksekliği erkeklerde 142 cm, dişilerde 140 cm; süt verimleri 1800-2700 kg yada 18 kg/günü bulmaktadır. Süt yağı oranı ortalama %8.5 kadardır. Bu manda ırkı günümüzde Hindistan dışında Brezilya ve Trinidat-Tobago'da yetiştirilmektedir.

7-Akdeniz (Mediterranean) Irkı: Bu ırk, Afganistan, İran, Irak, Azerbaycan, Türkiye, Mısır, İtalya, Bulgaristan, Romanya, Eski Yugoslavya, Macaristan, Arnavutluk, Yunanistan ve Brezilya'da yetiştirilmektedir. Bazı otoriteler, Mısır ve Azebaycan mandalarının Akdeniz ırkı mandalardan ve birbirlerinden ayrı birer manda ırkları olduklarını, Türkiye'deki Anadolu Mandalarını ise Akdeniz ırkı mandalardan ayrı ya da onun küçük yapılı bir tipi olduklarının öne sürüldüğü bildirilmektedir.

Bu mandaların beden yapıları ve verim özellikleri yetiştirildikleri ülkelerdeki iklim, bakım, besleme ve ıslah edilip edilmediklerine göre değişmektedir. Örneğin Mısır mandalarında genel olarak canlı ağırlık 360-800 kg ve süt verimleri 1300-2000 kg arasında değişmekte olup laktasyon süreleri ortalama 277 gün civarındadır. İtalyan manda ineklerinde canlı ağırlık 550-650 kg ve süt verimleri genel olarak 1500-2000 kg kadardır. Bunun yanında 270 günde %9.6 yağlı 3369 kg, 307 günde %9.39 yağlı 5962 kg ve %9.57 yağlı ve 3323 kg gibi süt verebilen mandalar bulunmaktadır. Genel olarak, İtalyan mandalarından gün*lük ortalama 11-13 kg süt alınabilmektedir.

Türkiye'deki Anadolu mandalarının ergin inek canlı ağırlığı 500-520 kg kadar olup süt verimleri ortalama olarak 1.laktasyonda 760 kg, 2.laktasyonda 1041 kg, 4. ve daha fazla laktasyonlarda ise 1108 kg ve %8.07 yağlıdır. İçlerinde 1600-1700 kg süt verenlere de rastlanılmaktadır. Laktasyon süreleri ortalama 224 gündür.