Örtüaltında Organik Sebze Yetiştiriciliği

ÖRTÜALTI TARIMINDA ORGANİK SEBZE YETİŞTİRİCİLİĞİ

GİRİŞ

Ülkemizde örtü altı yetiştiriciliği tarımsal üretimin önemli bir koludur. Toplam sera alanımız 22.000 ha olup, bunun %94’ü sebzedir. Sebze alanlarının da %48’i domates, %20’i hıyar, %17’si biber, %12’si patlıcan ve %1’i fasulyedir. Kuzey iklim kuşağındaki ülkelerde iklim kontrollü seralarda üretim yapılırken, ülkemizin de içinde bulunduğu iklim kuşağındaki ülkelerde soğuk seracılık olarak isimlendirilen ısıtmasız seracılık yapılmakta bu da ürün kayıplarına neden olmaktadır. Bunu azaltmak amacıyla yoğun olarak sentetik kimyasal maddeler kullanılmaktadır. Bu kimyasal maddelerde çevre kirliliği yaratmakta doğal dengeyi bozmakta ve insan sağlığı açısından birçok tehdit oluşturmaktadır.

Ekolojik tarım gerek ülkemizde gerekse Avrupa ülkeleri, A.B.D. ve Japonya başta olmak üzere, tüm dünyada giderek artan ilgi görmektedir. Bu ilginin artması çevreye olan duyarlılığa, insan sağlığı açısından özellikle tarımda kullanılan sentetik girdilerin alerjik reaksiyonlara ve kanser gibi bazı olumsuz etkilere yol açmasına bağlanmakta ve bu ilgi insanları ekolojik ürünler doğada yıllardır varolan ürünleri kültüre alarak ekolojik yetiştiricilik yapmaya tüketmeye sevk etmektedir. Böylece sentetik girdi kullanım kendiliğinden azalmaktadır. Ekolojik tarımda suda kolay çözülebilen ve sentetik olarak imal edilen kimyasal maddelerin kullanılmasından kaçınılmalıdır. Kimyasal maddeler doğada bulunduğu şekliyle ve doğanın dengesini bozmayacak şekilde kullanılmaktadır. Dolayısıyla yoğun kimyasal kullanım söz konusu olan seralarda, ekolojik tarım bir ihtiyaç halini almaktadır.

Avrupa orijinli firmaların ekolojik ürün talep etmesi üzerine, ülkemizde bu faaliyet 1984-1985’li yıllarda başlamıştır. Ekolojik üretim kuru incir, kayısı ve fındık gibi ürünlerle başlanmıştır. Ekolojik yetiştiricilik 1990 yılına kadar sekiz üründe devam etmiş, 1999 yılında ürün yelpazesi gıda ve gıda dışı olmak üzere 92’ye çıkmıştır. Bazı sebzelerde de miktarı az olmakla birlikte üretim yapılıp bir kısmı da ihraç edilmektedir.

Organik yetiştiricilik yapılacak seraların özellikleri ne olmalı.

1. Organik yetiştirilecek seraların yeni yapılması ya da daha önceden yetiştiricilik yapılmış ise ürünün organik sertifikası olabilmesi için kontrol veya sertifikasyon kuruluşunun o sera için önereceği geçiş süresini tamamladıktan sonra ürünü organik olabilir.

2. Giriş çift kapılı olmalıdır.

3. Kolay açılıp kapanabilen yan ve tepe havalandırma Seralarda çatı havalandırmasına ayrılan payın sera taban alanının %15.20’si yan havalandırmaların ise bunun yarısı kadar olması gerekir. Örneğin 1000 m2’lik bir serada çatı havalandırma alanı 200 m2, yan havalandırma alanı da 100 m2 olmalıdır. Bu havalandırmalarında her türlü böceği geçirmeyecek bir örtü malzemesi ile içten kaplanması

4. Sera içinin kolay havalandırılabilmesi için fanlarla içeride hava sirkülâsyonunun sağlanması (Seralarda oransal nem bitkiye göre değişmekle birlikte %50–60 olması gerekir).

5. Sera içerisinde mutlaka bir ısıtıcının olması gerekir. Yetiştirilen bitki türüne göre ısıtma yapılır.

Üretim Planlaması

Organik tarımda serada yetiştiricilikte dönemin kısa olması istendiğinden (gübrelemenin zorluğu ve ısıtma masrafları nedeniyle) sonbahar ve ilkbahar yetiştiriciliğinin tercih edilmesi gerekir.

Açıkta yetiştiricilikte olduğu gibi serada organik yetiştiricilikte de münavebe yapılması gerekir. Seçilen bitkilerin toprakta gelişmesi ve toprağa etkileri farklıdır.

Serada yetiştiricilik yapıldığına göre çapa bitkileri ve baklagil bitkileri münavebeye girebilir.

Örneğin ön bitki olarak fasulye gelirse arkasından domates gelebilir. Biber veya kabak yapılıp arkasına marul getirilebilir.

Toprak Yapısı

Organik tarım ticari gübre kullanımına müsaade etmediğinden, dikim öncesinde temel gübreleme amacı ile sera toprağına yanmış ahır gübresi veya kompost verilir (örneğin domateste 5 ton/da). Toprak işlemede, pulluk gibi toprağı devirerek işleyen aletler yerine kültivatör gibi toprağı devirmeden işleyen aletler tercih edilmelidir.

Solarizasyon

Serada yaz aylarında uygulanması gereken bir işlemdir. Güneş enerjisinin kullanıldığı bir dezenfeksiyon şekli olup, Polietilen (PE) örtü altındaki nemli toprakta güneş radyasyonunun oluşturduğu ısısal, kimyasal ve biyolojik değişim olarak tanımlanabilir. Solarizasyon tarımda özellikle önemlidir. Çünkü birçok toprak patojenine ve nematodlara karşı kullanılabilecek tek yöntemdir.

- Solarizasyon sera içi ve dışı sıcaklıkların en yüksek olduğu aylarda yapılmalıdır.

- Toprak üstüne serilen PE örtü güneş radyasyonunu çok iyi geçirmelidir. Örtü ile toprak arasında boşluğun olmaması gerekir.

- Toprak yüzeyi düzeltilmiş ve toprak su ile iyice doyurulmuş olmalıdır.

- Uygulama süresi 4–6 haftadır.

Fide Yetiştirme

Organik üretimde kullanılacak tohum ve fidelerin organik tarım kurallarına uygun olarak yetiştirilmiş olması gerekir. Fideler ya fide üreten firmadan temin edilir ya da üretici kendisi bunları üretebilir.

Üretimde dikkat edilmesi gereken hususlar

- Fide harcı olarak besin madde katkısız torf kullanılmalıdır. Torf materyalinin içine, ticari olarak satılan, organik tarımda kullanımına izin verilen sıvı gübrelerden, kullanım kılavuzuna uygun olarak ve harca çok iyi karıştırılarak kullanılması gerekir.

- Fide yetiştirme kabı olarak çok gözlü plastik saksılar tercih edilmelidir. Her bir göze tek tohum konur ve şaşırta yapılmaz.

- Fide kapları 1 m yüksekliğindeki bir tezgah üzerine konmalıdır. Bu mümkün değilse yere temiz bir polietilen örtü serilip onun üzerine konması gerekir.

- Fide gelişim devresinde aşırı sulamadan kaçınmalı, kök bölgesinde fazla suyun birikimi önlenmelidir.

- Fide yetiştirilen serada da beyaz sinek zararına karşı fideliğinde havalandırma açıklıklarının tülbentle kapatılması gerekir.

Dikim ve Bakım İşleri

Bitkilerin kolay havalanabilmeleri için normal dikim sıklığından daha geniş tutularak dikilmeleri gerekir. Dikimden sonra çıkan yabancı otlar elle köklenerek çıkartılır. Çapa yapılır. Bitkiler büyümeden ot çıkışını önlemek için siyah malç plastiği ile malçlama yapılır. Yâda buğday samanı ile malçlanması gerekir.

Yetiştirilen bitki türüne göre bitkiler ipe alınır ve dolamalar yapılır. Yine yetiştirilen bitki türüne göre sürgün budamaları ve yaprak alma yapılır. Meyve tutumu için kesinlikle hormon kesinlikle kullanılmaz. Elle veya vibratörle tozlama yapılır (vibratör haftada 2 veya 3 kez saat 10.00–15.00 arasında kullanılır. Domates yetiştiriciliğinde bombus arıları da kullanılabilir)

Üretim sırasında bitkilerin durumuna göre toprak veya yaprak örnekleri alınarak analiz yapılır. Analiz sonucuna göre organik tarımda müsaade edilen preperatlarda veya yanmış ahır gübrelerinden şerbet yapılarak fertigasyon şeklinde gübreleme yapılır.

Organik üretimde sulama sularındaki kayıplar en aza indirilmelidir. Kontrolsüz ve aşırı sulamadan kaçınmak gerekir. Damla sulama yöntemi tercih edilmelidir. Damlatıcıların tıkanması için serada kullanılacak sürgün kalitesinin mutlaka bilinmesi gerekir. Sulamalar ya tansiyometrelerle yada buharlaşma kapları yardımıyla yapılır.

TEŞEKKÜR EDERİM

Organik Memo

ÇOK TEŞEKÜRLER.