Meyve Ağaçlarının Çeşitli Organları ve İşlevleri

MEYVE AĞAÇLARININ ÇEŞİTLİ ORGANLARI VE BUNLARIN İŞLEVLERİ

Meyve ağaçlarının tür ve çeşidine göre, köklerde depolanan besin maddeleri, bu bitkilerin toplu gelişmelerine fizyolojik dengelerinin oluşmasına, meyvelerin kaliteleri ile ağaçların yaşamları üzerine olumlu ya da olumsuz etki yaparlar. Köklerde, depo maddeleri az ise, meyve ağaçlarının fizyolojik etkinlikleri ile morfolojik (organografik) yapıları yetiştiricinin arzu ettiği şekilde oluşamaz. Öte yandan, bu depo maddelerinin yeterli olması halinde meyve ağaçlarına uygulanacak teknik ve özellikle budama işlemleri, istenen şekilde uygulanır ve fizyolojik denge de kısa zamanda oluşur. Meyve ağaçlarının fizyolojik ve ekonomik ömrü uzun olur. Bunun sonucu, yetiştirici planladığı amacına biraz geç olmakla birlikte, güvenli ve rahat ulaşır (Wright ve Titchmarsh, 1981).
Diğer bitkilerde olduğu gibi, meyve ağaçlarında, dallar, gözler ve köklerde üretilen zıt etkili uyartıcı ve engelleyici olmak üzere iki grup büyümeyi düzenleyici maddeler vardır. Bunlardan uyartıcı olanları rneyve ağaçlarında, çiçeklerin açılması, meyve. tutumu. sürgünlerin gelişmesi, meyve dökümleri. çeliklerin köklenmesi. çekirdeksiz meyve (partenokarp) oluşumu, ağaçların kış dinlenmelerine girmeleri vb. gibi fizyolojik faaliyetleri düzenlerler. Öte yandan, engelleyici denilen bir grup hormon ise, yukarıda sayılan fizyolojik faaliyetleri kısıtlar ya da tamamen önlerler. Bunların meyve ağaçlarında oluşmaları, miktarlarının artması, eksilmesi ya da etkileşimleri aylara göre değiştiği gibi, uyartıcılarla engelleyicilerin üretilmeleri do. farklı yamanlarda oluşmaktadır. Örneğin, meyve ağaçlarının bünyelerinde, uvartıcıların veva engelleyicilerden birinin bol miktarda bulunduğu zaman azalır (Şekil 1)




Bu büyümeyi düzenleyicilerin bitki bünyelerinde bulunmalarından, ilk kez Boysen Jensen söz etmiş, ilerleyen zaman içerisinde de gelişen teknoloji ve laboratuvar teknikleri sonucu bu maddelerin neler olduğu ve nerelerde üretildikleri bulunmuştur. Bu buluşlardan sonra bitkilerde bulunan doğal hormonların benzeri etkilerini yapan kimyasal maddeler, yapay olarak laboratuarlarda üretilmeğe başlamıştır. Meyve ağaçlanndaki
fizyolojik çabalar üzerinde oksin-gibberellin, sitokinin, absizik asit ve etilen gibi Büyümeyi düzenleyicilerin çok büyük etkileri vardır (Küden ve Kaşka. 1990; Kaşka ve Küden, 1990).
Oksinler. bitkilerin büyüme noktalarında oluşur ve karbonhidratlarla birlikte kök ucuna taşınırlar. Bunlar meyve ağaçlarında daha çok büyümeyi düzenlerler. köklerde üretilir. Ayrıca meristematik ve genç dokularda üretilen gibberellinler de köklere taşınır, buradan da sürgünlere nakledilir. Bunlar da büyümeyi düzenlerler.
Sitokininler, meyve ağaçlarında köklerde oluşur. Tomurcuklarda ve kambiyumda hücre bölünmesini hızlandırırlar, yan tomurcukların sürmelerini ve gelişmelerini olumlu yönde etkilerler. Sitokininler ayrıca, oksinlerin neden olduğu apical dominansı (tepe tomurcuğu baskınlığı) ortadan kaldırırlar (Küden ve Kaşka, 1990).
Absizik Asit, kloroplastlarda üretilmekte ve köklerin su ve besin maddesi alımı üzerine hücre geçirgenliğini artırarak etkili olmaktadır. Absizik asit hücre bölünmesini ve büyümesini yavaşlatır ve ayrıca mevve ağaçlarının kış dinlenmesine girip çıkmalarında rol oynar.
Etilen bir gazdır ve bitki hücreleri tarafından üretilir. Etilen üretimi, oksin ve öteki buyümeyi düzenleyicilerin dokulara uygulanmasından sonra büyük Ölçüde artmaktadır.
Yukarıda yapılan açıklamalardan anlaşılıyor ki, meyve ağaçlarının çeşitli organları, meyve ağaçlarının fizyolojik faaliyetlerinde önemli rol oynamaktadır. Yukarıda Özel belirtilen nedenlerle, kısa da olsa, meyve ağaçlarının çeşitli organları ve bunların gelişmeleri üzerine etkili olan faktörler üzerinde durmayı, meyve ağaçlarının budanması ve bundan beklenen sonuçlar bakımından yararlı bulmaktayız.
Kaynak: Prof.Dr. Muhsin YILMAZ