Kenevir Yetiştiriciliği

KENEVİR TARIMI (Cannabis sativa)

Kenevir eskiden beri ülkemizde yetiştirilen ve çeşitli şekillerde kendisinden faydalanılan bir kültür bitkisidir .Kenevir saplarından lif elde edilen bir bitki olup, lifleri pamuk ve keten liflerine nazaran daha sağlam, fakat daha kabadır. Bu liflerden kınnap,sicim ,halat, branda bezleri,çuval, torba, çanta, kese yapılır. Kenevir tohumları %30-38 yağ, %25 kadar protein ayrıca lesitin ve K vitamini ihtiva eder. Tohumları şekerlemelerde kullanılır. Kavrularak çerezi yapılır. İyi bir kuş yemidir. Ayrıca yağı arap sabunu yapımında, vernik, yağlı boya ve cila imalında kullanılır. Yağı çıkarıldıktan sonra geriye kalan küspesi iyi bir hayvan yemidir. Sapları kağıt sanayiinin hammaddesi olup iyi cins kağıt yapılmaktadır. Saplar aynı zamanda iyi bir yakacak hammaddesidir. Kalorisi taş kömürünün yarısı kadardır. İstenmeyen yönü ise önemli bir uyuşturucu olan esrar elde edilmesidir. Devletin yasaklamasına ve kontrolüne rağmen kaçak yollarla esrar elde edilmekte ve ticareti yapılmaktadır.

Dünya ve Ülkemizde Kenevir Üretimi

Kenevir eskiden lif bitkileri arsında önemli bir yere sahipken 2. Dünya savaşından sonra ekiliş alanlarında önemli bir düşüş olmuştur. Sentetik liflerin kullanılmaya başlanmasıyla kenevir eski önemini yitirmiştir. Ayrıca esrar elde edilmeside ekimi sınırlamış ve kontrol altına almıştır. Bunun dışında jüt, manila, ve sisal kendirininde önemli rolü olmuştur.
En önemli üretici ülkeleri; Rusya, Çin, Hindistan, Romanya, Macaristan, İtalya ve İspanya’dır. Türkiye’de ise kenevir eskiden beri belirli bölgelerde ekimi yapılmaktadır.

Başlıca Üretim Bölgelerimiz:

1-Kastamonu (Taşköprü) -Zonguldak Bölgesi: Türkiye’nin en yoğun kenevir ekim bölgesidir. Bu bölgede genelde lif tipi kenevir yetiştirilir.
2-İzmir (Tire-Ödemiş), Burdur Bölgesi: Türkiye’de en çok tohum üretimi bu bölgede yapılır.
3-Samsun-Ordu-(Fatsa-Ünye) Bölgesiu bölgede hem tohum hem de lif üretimi yapılır.
4-Şanlıurfa (Suruç-Birecik), Malatya Bölgesiu bölgede hem tohum hem de lif üretimi yapılır.
5-Amasya (Merzifon-Gümüşhacıköy), Çorum ve Yozgat Bölgesiurada da hem tohum hem de lif üretimi yapılır.

KENEVİR TARIMI

İKLİM İSTEKLERİ:

Lif tipi kenevir tarımı için yüksek nispi nem, uygun bir sıcaklık ve asgari 700 mm’lik yağış gereklidir. Özellikle ekimden önce yağış gereksinimi fazladır. İlkbahar geç donlarına karşı hassas olduğundan, -5 C0 den daha düşük sıcaklıklarda zarar görür. Genelde kenevir adaptasyon kabiliyeti iyi olduğundan her türlü ekolojik koşullarda yetişebilir.
Tohum üretimi için sıfır derecenin altında olmayan asgari 5 aylık ve lif eldesi için de 4 aylık bir gelişme süresine gereksinim vardır. Kuraklık ve yüksek sıcaklık gelişmeyi hızlandırır. Toprakta devamlı ve fazla bir nem olursa yapraklarda sararmalar oluşur ve bitkiler bundan zarar görür.

TOPRAK İSTEKLERİ:

Hemen hemen bütün yetiştirme bölgelerinde derin sürülmüş, besin maddelerince zengin, nötr toprak reaksiyonundan zayıf alkali reaksiyona kadar pH= 7-7,5 arasında olan topraklar özellikle uygundur. Dere ve nehir yataklarındaki besince zengin, kireçli, gevşek ve organik maddece fakir olmayan aluviyal topraklarda iyi kenevir yetişir.

TARLA HAZIRLIĞI:

Bütün yazlık ekilecek tarla bitkilerinde olduğu gibi ilk yapılacak uygulama toprağın tavında derince işlenme işlenmesidir. Derin toprak işleme kurak bölgelerde sonbaharda yapılmalıdır. İlkbaharda ekimden önce tarla üzerinde oluşan yabancı otları temizlemek ve üstteki toprak tabakasını gevşek bir yapıya kavuşturmak için hafif sürüm yapılır. Ortaya çıkan toprak kesekleri diskaro geçirilerek parçalanır, bunu takiben toprağın tesfiyesini sağlayan ekipmanlarla tarla toprağı ekime uygun hala getirilir.

EKİM:

Kenevir tarımında ilkbahar son don tehlikesi geçtikten sonra yapılacak en erken ekimle yüksek verim alınabilmektedir. Genelde bölgelere göre ekim zamanı Mart -Nisan aylarıdır. Ekim mibzerle sıraya ekim şeklinde yapılmalıdır. Bazı üreticilerimizin uyguladığın serpme ekimin ; fazla tohumluk kullanılması , tohumlukların aynı derinliğe düşürülememesi, üniform bir çıkış sağlanamaması. Bakım işlerinden sulama, çapalama, ilaçlama gibi yetiştirme tekniklerinin uygulanamaması, tarım aletlerinin tarlaya sokulamaması gibi olumsuzlukları mevcuttur. Bu nedenle serpme ekim modern tarımda önerilmemektedir. Sıraya ekim yapıldığında uygulanan sıra aralıkları lif için üretimde 15-25 cm , tohum için üretimde 30-40 cm ‘dir. Zira sık ekim lif kalitesinin artışına, seyrek ekim ise dallanmayı teşvik edeceğinden tohum veriminin artışına olanak sağlayacaktır.
Atılacak tohumluk miktarı tohum üretiminde 4-5 kg/da, lif üretiminde ise 6-9 kg/da tavsiye edilir. Ekim derinliği 2-3 cm olup, 4 cm’den daha derine ekilmesi çimlenen sürgünlerin toprak yüzeyine çıkışını güçleştirmektedir.

BAKIM:

Ekonomik anlamda kenevir tarımı için ilk gelişme devrelerinde çapalama ve sulama gibi önemli bakım işlerine gereksinim duyar. Yabancı ot kontrolü için yapılacak ilk çapalama bitkileri 5-10 cm boylandığında, ikinci çapa ise 25-30 cm. boylanınca yapılır. Yağışı yeterli olmayan kurak bölgelerde 2-4 kez sulama yapılmalıdır. Kenevir topraktan fazla besin maddesi kaldırdığından toprak verimliliğinin muhafazası bakımından özellikle azotlu gübre başta olmak üzere ticari gübre uygulaması mutlaka yapılmalıdır. Kenevir tarımında tavsiye edilen gübrelemede ahır gübresinin sonbaharda toprağa karıştırılması, ilkbaharda ekimle birlikte azotlu ve fosforlu ticari gübrelerle desteklenmesidir. Dekara 2-4 ton ahır gübresi yeterli olmaktadır. Ticari gübre olarak dekara saf halde 8-12 kg. azot isabet edecek şekilde Amonyum sülfat veya Amonyum nitrat ve 6-8 kg/da fosfor isabet edecek miktarda süper fosfatlı gübre verilmelidir.

EKİM NÖBETİ:

Kenevir bitkisi üst üste aynı tarlaya ekilebilse de , tohum ve lif üretiminde artış sağlayabilmek, toprağın tek taraflı besin maddelerince sömürülmesini önlemek için ekim nöbeti uygulanmalıdır. Her kültür bitkisinden sonra ekilebileceği gibi, her bitki için iyi bir ön bitkidir. Baklagillerle ve tahıllarla ekim nöbetine girmektedir. Yöredeki diğer kültür bitkileriyle ekim nöbetinde iyi bir uyum göstermektedir.

HASAT: Kenevirde erkek ve dişi bitkilerin olgunluk devrelerinin farklı zamanlara isabet etmesi kenevir hasadında zorluklar doğurmaktadır. Erkek kenevirler, çiçeklenmeden kısa bir süre sonra yani ekimden 100 gün sonra hasat olgunluğuna erişirler. Dişi kenevirlerin tohum olgunlaştırmaları ise erkek bitkilerin olgunlaşmasından 4 hafta daha geç olmaktadır. Genel olarak çiçek tozlarından ibaret beyaz bir toz bulutunu andıran bir ortam oluştuktan 5-10 gün sonra erkek kenevirler hasat edilmektedir. Yaklaşık Eylül ortalarına kadar sarkan tohum olgunluğunda saplar iyice odunlaştığından lif elde edilemez. Bu nedenle sadece tohum hasatı yapılır. Hem tohum hem de lif üretimi yapan bölgelerimizde erkek ve dişi kenevirler ayrı ayrı hasat edileceğinden tarlaya 2 kez girmek suretiyle iş gücü ve masraf artmaktadır. Fakat ülkemizde kenevir tarımı çoğunlukla aile işletmeleri şeklinde yürütüldüğünden bu zor hasat şekli de bir sorun oluşturmadan uygulama alanı bulmuştur.

KASTAMONU YÖRESİNDE HASAT YÖNTEMİ:
Bu yöntem erkek bitkiler olgunlaşınca dişi bitkilerle birlikte elle sökülerek veya biçim makineleriyle saplar dipten biçilerek hasat edilir. Sapları kesilen erkek ve dişi kenevirler yanyana serilerek tarlada kurutmaya bırakılır. Güneşlenme durumuna göre 10-15 gün içerisinde kuruyan saplar demetler halinde bağlanarak lif elde etmek amacıyla havuzlama işlemine tabi tutulur. Ancak erkek ve dişi kenevir saplarını ayrı ayrı demet yapıp ayrı ayrı havuzlamaya bırakmak daha yararlı olmaktadır. Çünkü erkek kenevir saplarından elde edilen liflerin kalitesi dişi kenevirlerden elde edilenlere göre daha yüksektir. Bu yöntemde tohum elde edilemez.



Kenevir (Cannabis), Cannabaceae familyasına ait, tek yıllık bitki cinsidir.

İnsanlık tarihinin en eski bitkisel ham madde kaynağı olan, saplarında bulunan lifler iplik, dokuma ve kumaş yapımında, hamurlu kısmı ise kâğıt yapımında kullanılan bir bitki türüdür. Anavatanı Orta Asya'dır. Ilıman ve Tropik bölgelerde yetişir ve kültürü yapılır. Tür; sert, çalımsı, gövde içi boş, palmat yapraklı, dioik ve tek yıllıktır. Lifleri dayanıklı ve oldukça uzundur. Liflerde lignin maddesi biriktiğinde esneklik özelliği azalır. Cinsin lifleri, kaba dokumacılıkta (çuval, halat çanta, ağ yapımı gibi) kullanılır. Yapraklarının tıpta ve kozmetikte kullanımları vardır. Tohumu ise oldukça yağlı olması açısından yakıt ve oldukça besleyici olması açısından da gıda olarak kullanılmaktadır. Sabun yapımı ve boya yapımında da tohumlarından yararlanılır. Tohumları kuşların en sevdiği besinlerden biridir.

Cinsin yağ ve lif eldesinde kullanılan türü Cannabis sativadır. Esrar eldesinde kullanılan türü ise, Cannabis indicadır. Kenevirin esrar yapımında kullanılanı, dişi eşeyli bitkidir ve yetiştirilmesi için Tarım Bakanlığından izin alınması gerekmektedir. Erkek bitki esrar elde etmede kullanılmazken, yetiştirmek için izin gerekli olup olmadığı kanunda tam olarak belirtilmemiştir. Kenevir Türkiye'de yetiştiği yerler: Kastamonu-Samsun-Amasya-Kayseri-Sivas-İzmir-Kütahya. Mutedil iklimlerde yetiştirilen, temmuz-ağustos aylarında soluk yeşilimsi renkli çiçekler açan, kültürü yapılan ve yabani olarak da yol kenarlarında, ekilmemiş alanlarda rastlanan, 50 cm-3 m boylarında, bir senelik, iki evcikli ve otsu bir bitki. Esrar otu olarak da bilinir. Gövdeleri dik ve içi boş olup üzerleri dikenimsi tüylerden dolayı pürtüklüdür

Tarihte Kenevir bitkisi, 1930'larda ABD'de çıkarılan "Marihuana Vergi Yasası" ile yetiştirilmesine engeller getirildikten sonra adım adım tüm dünyada yasaklanmıştır. Yasaklamanın bilimsel açıdan çok, ekonomik ve siyasi çıkar gruplarınca yapıldığı düşünülmektedir. Bir dönüm kenevir 4 dönüm ağaça denk kâğıt hamuru sağlayabilecek, selüloz açısından çok zengin bir odunsu bitkidir. Lifleri ise, petrol yan sanayi ürünü olan sentetik lifler dünya çapında yagınlaşmadan önce bütün dünyada lif kaynağı olarak kullanılmıştır. Günümüzde dünyadaki tarım ilaçlarının büyük bir kısmı, lif üretiminde kullanılan pamuk yetiştiriciliğinde kullanılmaktadır. Kenevir çok güçlü bir bitkidir ve ilaç kullanımına neredeyse hiç ihtiyaç duymaz. Keneviri yasaklamada önderlik eden çıkar çevrelerinin aynı zamanda da petrol ve ilaç endüstrisiyle bağlantılı olduğu düşünülmektedir. Dişi kenevirin yasaklanması için neden olarak gösterilen döllenmemiş bitkinin goncalı üst kısımlarında yoğun olarak bulunan tetra-hidro-kanabinol (THC) maddesi insanlık var olalı beri "esrar" olarak kullanılmıştır ve tıbbi kullanımlarının olduğunu gösteren bilimsel dergilerde yayınlanmış birçok araştırma vardır. Erkek bitkiyle aynı ortamda bulunan dişi bitkide etken madde oluşmaz. Günümüzde Hollanda'da kullanımı, yetiştirilmesi serbestleştirilmiştir. Çok kullanımında bağımlılık yapabilir.


DİKKAT!
Yetiştiriciliğini yapmadan önce size en yakın il/ilçe müdürlüğünden bilgi alınız.