Gazal Boynuzu Yetiştiriciliği

Bu cins içerisinde anavatanı Akdeniz Bölgesi olan yaklaşık 100 kadar tür yeralır. Türlerin en çok değişkenlik gösterdikleri Akdeniz çevresi gazal boynuzunun anavatanı kabul edilmektedir. Günümüzde Avrupa ülkeleri, Amerika, Avustralya, Yeni Zelanda ve bazı Asya ve Kuzey Afrika ülkelerinde gazal boynuzu yetiştiriciliği yoktur. Ülkemizde gazal boynuzu tarımı yapılmamaktadır. En çok bilinen ve tarımı yapılan tür san çiçekli gazal boynuzu (Lotus corniculatus L.)'dur. Bu cins içerisinde yeralan önemli türler aşağıdadır.

San Çiçekli Gazalboynuzu- L. corniculatus L

Özellikle Batı ve Kuzey Avrupa ile ABD'de tarımı yaygındır. Otunun lezzetliliği ve besleme değeri yüksektir. Kök boğazından dallanması ve yatık gelişmesi nedeniyle ağır otlatmalara dayanıklıdır. Bitki, eğimli araziler ve yüzlek topraklarda yetişebildiğinden, toprak koruma ve ıslahı açısından önemlidir. Özellikle çayır salkım otu, köpek kuyruğu ve domuz ayrığı gibi buğdaygillerle birlikte ot üretimi amacıyla yetiştirilmektedir.

Bitkinin Tanımı


Olgun bir gazal boynuzu bitkisi, bir taçtan yükselen birçok iyi dallanmış gövdeye sahiptir. Bir taçtan çıkan gövde sayısı 100'e kadar ulaşabilmektedir. Uygun koşullar altında yetişen gazal boynuzu bitkisinin, ana gövdesi 60-90 cm boylanır. Gövdeler genellikle yoncaya göre daha ince ve yumuşaktır. Kazık kök yoncada olduğu kadar derine inmez. Toprağın 0-30 cm'lik derinliğinde fazla miktarda dallanır. Kök tacının altındaki kısım yeni kök ve sürgün oluşturma özelliğindedir. Bu özellik, aşın soğuk ve kuraklarda bitkinin hayatta kalmasını sağlamaktadır.

Bileşik yapraklar gövde üzerinde almaşıklı olarak dizilmişlerdir. Yaprakçıklar 5 tane olup, 3'ü yaprak sapının ucunda, 2'si de tabandadır.

Tabandaki yaprakçıklar diğerlerinden küçüktür. Karanlıkta yaprakçıklar yaprak sapının üzerine doğru kapanırlar. Gazal boynuzu kuru ot için hasat edilip kurutulduğunda, yaprakçıklar kıvrılıp kapandığından, çok yaprak kaybı olmuş gibi bir izlenim uyandırır. 4-8 adet çiçek bir eksen sonunda birleşerek, tipik bir şemsiye çiçek topluluğu oluşturur. Çiçek rengi açık sandan koyu sarıya kadar değişik tonlarda olup, üzerinde açık portakal veya kırmızı çizgiler bulunur. Tozlaşma özellikle bal arıları ile olur ve tohum verimi an populasyonuna bağlıdır. Çiçekler erkek ve dişi organları kapsayan tam çiçek olmasına karşın, döllenme daha çok yabancı çiçek tozlarıyla olmaktadır. Kendine döllenme olsa bile, kendine uyuşmazlık nedeniyle tohum bağlama sınırlı kalır. Olgunlaşınca kahverengi veya kırmızı renk alan uzun silindir şeklindeki meyve içerisinde 10-15 tohum bulunur. 2.5-4 cm uzunluğunda 5-6 meyve çiçek sapının ucunda birleşerek, kuş ayağını andıran bir görüntü verirler. Meyveler tozlaşmadan 25-30 gün sonra olgunlaşırlar. Olgunlaşan baklalar her iki tarafindan da açılarak tohumlarını dökerler ve yay şeklinde kıvrılırlar. Tohumlan çok küçüktür. Bin tane ağırlığı 1-1.3 g'dir. Tohum rengi zeytini yeşilden kahverengine ve hemen hemen siyaha kadar değişir. Tohum kabuklan siyah noktalıdır. Sert tohum oranı % 20-40 kadardır.

İklim ve Toprak İstekleri


Bitki kurak ve soğuklara toleranslı olmasına karşın, en iyi gelişmesini nemli ılıman iklimlerde yapmaktadır. Soğuklara tolerans özelliği yoncaya çok benzemektedir. Toprak istekleri yönünden fazla seçici değildir. Ancak, verimli topraklar gelişmesini olumlu yönde teşvik etmektedir. Zayıf drenajlı, düşük verimli ve asit reaksiyonlu topraklarda çoğu baklagillerden daha iyi gelişmektedir.

Gazal Boynuzu Tarımı

Ekim işlemi kışı çok sert geçen bölgelerde erken ilkbahar, diğer bölgelerde ise sonbaharda yapılmalıdır. Gazal boynuzu tohumlan çok küçüktür. Fide gelişimi ve bu dönemdeki rekabet gücü zayıftır. Bu nedenle, tohum yatağı özenle hazırlanmalı, yabancı otlar ve diğer bitkiler yönünden temiz olmalıdır. Ekim derinliği 1-1.5 cm olmalıdır. Dekara 0.5-0.6 kg kadar tohum yeterlidir. Ekim serpme olarak veya özel olarak geliştirilmiş mibzerlerle yapılabilir. Mibzerle ekimde sıra aralığı 20-40 cm arasında olmaktadır. Gazal boynuzu ilk yıl kök sistemini geliştirdiğinden, toprak üstü kısmının gelişimi yavaş olur. Bu nedenle fide devresinde yabancı otlarla çok iyi mücadele edilmelidir.

Ot için hasat çiçeklerime başladıktan sonra yapılmalıdır. Kuru ot verimi kullanılan çeşit, çevre koşullan ve uygulanan bakım işlemlerine bağlı olarak 400-1000 kg/da arasında olabilmektedir. Hasat edilen otlar yeşil veya kuru ot, ya da silaj olarak değerlendirilebilmektedir. ABD ve Avrupa ülkelerinde ıslah edilen Empire, Viking gibi varyeteler yılda 2-3 biçim vermektedir