Sel Kontrolü ve Orman Mühendisliği

Sel Kontrolü ve Orman Mühendisliği

Salı, 18 Eylül 2007

Bilindiği üzere geçtiğimiz haftalarda DSİ (Devlet Su İşleri) Çevre ve Orman Bakanlığı bünyesine katıldı. Ormancılığın ve Ormancıların ilgi ve alanlarına giren Taşkın ve Sel Kontrolü, Erozyon ve Rusubat Kontrolü,…vb. konular bu birim tarafından her ne kadar bünyesinde yeterli Orman Mühendisi’ni içermese de ele alınmaktadır. Bu bağlamda istihdamda Orman Mühendisleri’nin artık daha öncelikli düşünülmesi gerektiği çağrısında bulunarak bu konuda birkaç hatırlatmada bulunmak ve Orman Mühendislerimizi bu konuda daha hassas ve baskıcı davranmaya davet ediyorum.




Bilindiği üzere geçtiğimiz haftalarda DSİ (Devlet Su İşleri) Çevre ve Orman Bakanlığı bünyesine katıldı. Ormancılığın ve Ormancıların ilgi ve alanlarına giren Taşkın ve Sel Kontrolü, Erozyon ve Rusubat Kontrolü,...vb. konular bu birim tarafından her ne kadar bünyesinde yeterli Orman Mühendisi'ni içermese de ele alınmaktadır. Bu bağlamda istihdamda Orman Mühendisleri'nin artık daha öncelikli düşünülmesi gerektiği çağrısında bulunarak bu konuda birkaç hatırlatmada bulunmak ve Orman Mühendislerimizi bu konuda daha hassas ve baskıcı davranmaya davet ediyorum.

Bu konuda özet ve öz birkaç bilgi de yararlı olacaktır zannediyorum. Sel: Şiddetli yağışların ardından yanderelerden ani olarak gelen ve fazla miktarda katı materyal - ki bu yük hem asılı halde hem de yatak yükü halinde (taş, kaya...vb) - içeren büyük su kitlesine denir.

Taşkın: Yanderelerden gelen sellerin kısa sürede ana akarsuya ulaşmasıyla vadi boyunca yatakta akan suyun yükselmesi ve normal yatağına sığmayıp taşkın yatağına ve çevresindeki taşkın düzlüğüne yayılması olayıdır.

Bu iki kavram kesinlikle birbirine karıştırılmamalıdır. Zira işleyiş mekanizmaları ve mekanik etkileri birbirinden oldukça farklıdır. Farklar kısaca şu üç madde de özetlenebilir:

1 - ) Sellerde su ile birlikte fazla miktarda iri materyal taşınırken; taşkınlarda iri materyal taşınımı çok azdır.

2 - ) Seller çoğunlukla yüksek ve fazla eğimli arazilerdeki nispeten küçük havzalarda meydana gelirken; taşkınlar çoğunlukla akarsuların nispeten az eğimli vadi tabanlarında ve daha büyükçe akarsuların aşağı kesimlerinde meydana gelir.

3 - ) Sellerin yatak dışına taşmasının bir su ve iri boyutlu materyal baskını yarattığı, suların çekilmesinden sonra arazinin - toprağın verimliliğini yok eden - steril bir taşıntı tabakası (hiçbir organik içeriği olmayan) ile örtülü kalması söz konusu olurken; taşkınlarda bir miktar asılı sediment de taşıyan bir su baskını niteliği olmaktadır ve sular geri çekildikten sonra - toprağın verimliliğini arttıran - ince bir sediment tabakası ile alanın örtülmesi söz konusu olmaktadır.

Bu farklar ışığında gelen rusubatın niteliğine göre tesis edilecek koruma yapılarıda şekil ve model değiştirmektedir.

Sel Kontrolünde gerek Teknik gerekse Biyoteknik yapılar bizlere yardımcı olmaktadır. Özellikle mecrası bozulmuş ve taban stabilitesi harap olmuş derelerin ıslahı için;

- Taşıntı Barajları

- Toprak Bentler

- Geçirgen Barajlar

- Çamur Depoları

- Taban Kuşakları

- Yatak Kaplamaları

gibi önlemler alınmaktadır.



Yine dere kıyılarının oyulmalara karşı korunması için;

- Yatak doğrultma ve modifikasyonu

- Kıyı Duvarları

- Kıyı Kaplamaları

- Mahmuz

- Barikat

gibi tesis ve yapılar inşa edilmektedir.

Özellikle havzalarda ve hele ki çıplak havza yamaçlarında seller ve aşırı yağışlar dolaysıyla meydana gelebilecek taşınma ve rusubatın kontrolü için;

- Drenaj Kanalları (Toplama, Akıtma, Rögar,...vb tesisi)

- Biyoteknik Drenaj (Bitkisel Kombinasyon)

- İstinat Yapıları

- Kazıklar

- Ankraj

- Heyelan Kitlesinin Biçimlendirilmesi

gibi önlemler alınmaktadır. Oluşabilecek toprak hareketlerinin stabilizasyonu için;

Mekanik olarak; Örme Çitler, Teraslar, Islah Sekileri,...vb inşa edilirken; Kültürel olarak da; Çayırlandırma, Ağaçlandırma, Yüzeysel akışı geciktirici bitkisel önlemler,... vb uygulamalar gerek arazi eğimi, gerek alan kullanım amacı ve şekli, gerek sosyo-kültürel dispozisyon ve daha birçok parametre değerlendirilerek kullanılmaktadır.

Sonuç olarak kentsel ortamlar yanında kırsal alanlar ve özellikle sellerin başladığı, doğduğu yukarı havzalarda;

1 - ) Suların yağış havzasından dere yataklarına geçişinin düzenlenmesi (yukarıda sayılan önlemler ve yapılar vasıtasıyla)

2 - ) Sularla, havza yamaçlarından dere yataklarına taşınan katı materyalin nicelik ve nitelik bakımından normal ölçülere düşürülmesi

3 - ) Yukarıdaki iki koşul sağlandıktan sonra da sulu materyali yatak boyunca zararsız bir biçimde akıtmak, uygun yerlerde depolamak ve tespit etmek

Hep bir Orman Mühendisi'nin bilmesi gereken konulardır. Çünkü özellikle bahsedilen alanlarda (kırsal, dağlık alanlar ve yukarı havzalar...vb) Ormancıdan başka alanı tanıyan, analiz edebilen ve yöneten başka uygulayıcı yoktur.

Yalnızca özellikle 3. madde İnşaat Mühendisleri'nin de yardımı ile organize edilecek projelere konu olmaktadır.