Çayır Köpek Kuyruğu - Phleum pratense

Çayır Kelp Kuyruğu Tarımı

Botanik Özellikleri
Az çok sık bir demet halinde gelişir. Dik ve yarı yatık formları vardır. Sapların boyu iklim ve toprak koşullarına Gore büyük değişiklikler
gösterir. 40 cm'den 1.5 metreye kadar yükselebilir. Sapın dibindeki 1-2 boğum genellikle çok kısa, şişkin veya yumru şeklinde olur.

Çiçek Durumu
Sık silindir şeklinde başağa benzer görünüşte başağımsı salkımdır.
Kök sistemi oldukça yüzlek ve saçak şeklindedir. Bitki kökleri
bir çim kapağı oluşturacak durumda değildir.
Yapraklar, tüysüz ve bol miktardadır.

Tarihçesi
Avrupa'nın birçok yerlerinde, Birleşik Devletlerde ve Avrasya'da Sibirya, Kafkasya ve Cezayir de doğu ve Orta Asya'da yerli
olarak bulunur. Memleketimizde Doğunun yüksek yaylalarında örneğin, Kars'ın Göle yaylasında doğal olarak yetişen çeşitli formları
vardır. Bunlar arasında melezleme için anaç materyali oluşturacak tipler bulunmaktadır.
Bitkinin ilk önce bir çoban tarafından Amerika'da üretildiği literatürde belirtilmektedir. 1747'de Amerikanın bazı bölgelerinde elverişli
bir bitki olduğu ve önerildiği bildiriliyor. Çok yıllık çim (Lolium perenne L.) dışındaki diğer bütün buğdaygillerden önce kültüre alınmıştır.
İngiltere'ye Amerika'dan 1760'da gönderildiği bildirilmektedir.

İklim ve Toprak istekleri
Köpek kuyruğu, serin ve rutubetli iklime uyar. Kopek kuyruğuna çiçeklenme devresinden olgunluk devresine kadar çeşitli koşullar
etki eder. Hopkins'in Bioklimatik kanununa göre, herhangi bir türden bir bitkinin çiçeklenme mevsimi Kuzey yarım küresinde
Güneyden kuzeye doğru uniform bir oranda ve bir gün için dörtte bir enlem derecesi olmak üzere ilerler. Köpek kuyruğunun, başak
verme, çiçeklenme ve olgunlaşması tam anlamı ile gün uzunluğunun etkisi altındadır. Bu yüzden erken gelişen, orta durumda ve geç
gelişen köpek kuyruğu seleksiyonları belli bir yörede yetiştirildiği zaman yörenin bulunduğu enlem derecesi bitkilerin çiçek açma
devrelerine etki eder. Bunun pratikte büyük önemi vardır. Genel olarak, köpek kuyruğunda çiçeklenmeğe başlama ile çiçeklenmenin
sona ermesi arasındaki zaman bir hafta kadardır. Yabancı çiçek tozları ile tozlanır. Kuru topraklarda Domuz ayrığı ile ve nemli
topraklarda çayır yumağı ile iyi bir karışım oluşturur.
Oldukça ağır, derin topraklarda daha iyi gelişir. Hafifçe, fakat rutubetli topraklarda da iyi yetişir. Kuru hafif topraklarda ve kumlu
topraklarda ise verim düşer

Tarımsal önemi
Köpek kuyruğu başlıca ot için yetiştirilir. Norveç, İsveç, Finlandiya, Kanada ve Birleşik Devletlerde özellikle bu amaçla kullanılır.
Bununla birlikte, mera olarak otlatılmak üzere yapılan ekimlerde köpek kuyruğu karışımlarda kullanılır. Üçgül ve yonca ile iyi karışımlar
oluşturur. Bu gibi karışımların ilk gelişmelerinden elde edilen ürün ot için biçilir, bundan sonra oluşan gelişmeden otlatılarak faydalanılır.
Bazı araştırmalar köpek kuyruğunun, domuz ayrığı, çayır yumağı ve çok yıllık çimden dönüme daha fazla ot verdiğini göstermiştir. Ameri
üçgüller ile karışımları geniş oranda yayılmış bulunmakla beraber yalnız köpek kuyruğu atlar ve katırlar için elverişli bir ot verir.
Amerika'da bu hayvanların sayılarındaki azalma bitkinin yetişmesine de etki etmiş ve ekim alanı bir hayli azalmıştır. Bununla
birlikte, bu azalmada diğer faktörlerin de rolü olabilir. Köpek kuyruğu, çok lezzetli bir bitkidir. Erken ilkbaharda gelişmeğe başlar, eğer
toprakta elverişli rutubet var ise, bütün yaz gelişmesine devam eder. Soğuğa dayanıklıdır. Kuzey yarım küresinde kuzey kutup
çizgisine kadar yetişebilir. Kökleri çok derinlere gitmez ve kurağa dayanıklı değildir.

Kültürü
Bugün köpek kuyruğu çok sıklıkla yonca veya üçgül ile karışımlar halinde yetiştirilmektedir. Karışım genel olarak, tahıllar ile birlikte ekilir.
Eğer, yazlık bir tahıl örneğin, yulaf veya yazlık arpa ile birlikte ekilecekse, o zaman köpek kuyruğunun karışımı da ilkbaharda ekilir.
Karışımın güzlük buğday veya çavdar ile ekilmesi gerekiyor ise, bu durumda tahılın ekimi sonbaharda yapılır. O zaman, karışımda
bulunacak baklagilin ekimi ilkbaharda ve toprak yüzüne serpmek şeklinde olur. Bu ekimde biraz köpek kuyruğu karışıma konulur.
Eger köpek kuyruğu çayır üçgülü ile karıştırılarak ekilirse, en çok ürün bu karışımdan alınır. Sonbaharda dönüme 350 ile 600 gram köpe
güzlük tahil ile ekilir. Bundan sonra 1250 gr çayır üçgülü ekilir. Köpek kuyruğunun baklagillerle karışımından alınan ürün yalnız ekildiğinde
alınandan daha fazladır.

Biçim zamanı
Biçim zamani köpek kuyruğunun bütün mevsim boyunca verimine etki eder. Bu bakımdan biçimde dikkatli olmalıdır. Araştırmalar
göstermiştir ki, ilk oluşan başaklar saman rengini aldığı zaman biçim yapılırsa gübreli ve gübresiz parseller en yüksek verimi bu biçimde
verirler.
Köpek kuyruğunun yalniz ve çayır üçgülü ile olan karışımları üzerinde yapılan araştırmalardan alınan sonuçlar şöyledir. Köpek kuyruğu
çiçeklenme devresinin başlangıcında ve hatta bundan biraz daha erken biçildiğinde, yüzde protein ve otun kalitesi göz önünde
tutulursa daha geç biçimler yapmaya yönelmelidir.
Bitki erken biçildiğinde en üstün kalitede ot elde edilir. Daha geç devrelerde biçim yapıldığında ise, otun kalitesi düşer.

Tohum Üretimi
Tohum elde etmek arzu edilir ise, genellikle, yalnız köpek kuyruğunun yetiştirildiği çayırın bir kısmı bu amaç için ayrılır. Donüme tohum
ürününün 20 ile 50 kg arasında olacağı düşünülür. ilkbaharda erken bir azotlu gübre uygulaması tohum ürününü oldukça fazla miktarda art
Tohum için hasat yapılırken ya biçim yapılır, sonra saplar parsellerde kurutulur ve harman makinesinde tohum ayrılır veyahut ta
biçer döver ile hasat ve harman yapılır. Köpek kuyruğunun harman makinesi ile harmanı yapılırken silindirin hizi azaltılır.
Konkavları 6 mm'ye ayarlanmalıdır. Dogal olarak, biçer döver ile elde edilen tohumun kalitesi, biçilip yığınlar halinde
kurutulduktan sonra harmanı yapılan köpek kuyruğu tohumundan daha düşük olur.

Ot Üretimi
Kopek kuyrugu ile üçgüllerin karışımı iyi kalitede ot verir. İyi ot Üretimi bu karışımın zamanında biçilmesi ve kurutulması ile elde
edilebilir. Böyle otun dogal yeşil rengi de dikkati çeker. Otun içinde diger yabancı materyal bulunmamalıdır. Arzu edilmeyen ot
karışımları, çürüme ve kokular daima önlenmelidir. Birçok kopek kuyrugu ve üçgiil karışımlarının otu, zamanmda biçilmediği ve dikkatli bi
şekilde kurutulmadığı için ayni zamanda depolama ve diger işlerin titizlikle yapılmaması yüzünden değerini kaybetmiştir.
Köpek kuyruğunun karışımında dominant olarak bulunduğu otların kalitesine etki eden faktörler renk, yabanci materyal ve otun
durumudur. Otta yeşil renk alıcının sigortasıdır. Otun rengi, onun besleme değeri hakkında aşağı yukarı fikir verecek bir ölçüdür. Yeşil
renk ile karotin miktarı arasında sıkı bir ilgi vardır. Geç biçilmiş ve iyi kurutulmamış köpek kuyrugu otu ile 6 ay yahut daha fazla
beslenen sığırlardan erken, zayıf veyaölü buzağılar elde edilmiştir.
Tereyağındaki rengin, verilen otun yeşil rengi ve içinde bulunan karotin ile değiştiği
belirlenmiştir. Kopek kuyrugu tam başaklandıktan sonra ot için biçilmelidir. Biçme bitkinin tam çiçeklenme devresinden evvel
yapılmış olmalıdır. Kopek kuyrugunun tam başaklanma devresinden tam çiçeklenme devresine kadar geçirdiği zaman içinde
olgunluk dolayısıyla yeşil renginden dikkate değer bir kaybı olmadığı bildirilir. Bitki tam çiçeklenme devresinden sonra da biçilmezse
yeşil rengin hızla soldugu görülür. Köpek kuyruğu ile iri çayır üçgülünün karışımı her iki bitki aşağı yukarı aynı zamanda biçme olgunluğu
iyi bir karışımdır.
Fakat, diger bazı çayır üçgülleri kopek kuyruğundan 10 gun ile 2 hafta sonra tam biçme zamanına ulaştıklarından yukarıdaki karışım
kadar elverişli sayılmazlar

Islahı
Kopek kuyrugu ıslahı için memleketimizde birçok doğal materyal bulunmaktadır. Bu materyalden doğrudan doğruya kültüre alınacak
tipler bulup ortaya koymak, yani bir seleksiyon islahi ile işi bitirmek belki başarılı olmayabilir. Fakat, melezleme yolu ile
yapılacak ıslahta kullaılabilecek materyal memleketimizde florada çok kere bulunabilir. Sentetik varyeteler elde etmek için
A.B.D.'de Minnesota'da verimli çalışmalar yapılmıştır. Akrabalar arasında yapılan yetiştirme (Inbreeding)'den sonra seleksiyon
yolu ile elde edilen buğdaygil yem bitkisi sentetik varyetesi için kopek kuyrugu iyi bir ornek oluşturur. Bu materyal birisi bir
ticari örnek olmak üzere 4 çeşitli kaynaktan elde edilen akrabalar arasında kendilenmek ve seçilmek yolu ile yetiştirilen yeni
soylar (inbred lines)'dan oluşan bir sentetik varyetedir.
Yapilan araştırmalar sonunda onun ticarette bulunan soydan daha verimli olduğu ve yem bitkisinde aranan daha iyi özellikleri
içerdiği anlaşılmıştır.
Kopek kuyrugu üzerinde yapilan vejetatif üretme (Klon) ile elde edilen iki seçme anaç alternatif sıralar halinde ve diğer köpek
kuyruğu soylarından izole edilmiş bir şekilde yetiştirilerek Ohio'da üretilmiştir.