Mercimek Yetiştiriciliği - Lens culinaris

Mercimek (Lens culinaris), baklagiller (Fabaceae) familyasında yer alan Lens cinsine dahil dört türden biridir. Aslında Lens cinsi içinde bulunan tüm türlerin az çok mercek şekilli ve yenilebilir tohumları topluca "mercimekler" olarak anılsa da Lens culinaris, "mercimek" denildiğinde en çok akla gelen ve en sık tüketilendir.

Kahverengi mercimek (mignon mercimek)
Çok küçük taneleri olan bu kahverengi mercimeğin tatlımsı bir aroması vardır. Pişerken çok fazla yumuşamaz ve aromaları içine çekme özelliğine sahiptir. Salatalar için 35 dakika, çorbalar için ise 50 dakika pişirmek gerekir.

Kırmızı mercimek
Kabuksuz olan bu mercimeğin, nişasta oranı fazladır. Natural tada sahip olan kırmızı mercimeği salatalar için 8 dakika, püreler ve çorbalar için 10 dakika pişirmelisiniz.

Sarı mercimek
Kabuksuz olan bu mercimeğin nişastalı, hafif fındığımsı bir tadı vardır. 8 dakikadan fazla pişirildiğinde dağılır. Püre yapmak için çok uygundur.

Yeşil mini mercimek (puy mercimeği)
Çok pişirilse bile formu bozulmaz. Yoğun fındığımsı tadı var ve aromaları çok iyi emer. Salatalar için 30 dakika, yemekler için 40 dakika pişirebilirsiniz. Yeşil mercimek, ülkemizde normal mercimek olarak tanınır. Pişirirken kabukları çabuk patlar. Yemek ve püre yapmak için uygundur.

MERCİMEK TARIMI TOPRAK HAZIRLIĞI
Gerek kışlık gerekse yazlık yetiştirilecek mercimekte toprak hazırlığı, hububat hasadından sonra sonbaharda sokulu pullukla 15-20 cm derinliğinde ilk sürümün yapılmasıyla başlar. Kışlık ekimde, sonbaharda ekim*den önce kazayağı tırmık takımı ile ikinci sürüm yapılarak tohum yatağı hazırlanır. Bilhassa kışlık ekimlerde hububat sapları ekimde problem ya*rattığından, hububat hasadında anız yüksekliğinin fazla bırakılmaması gerekmektedir.
Yazlık ekimlerde ise sonbahar sürümünden sonra tarlaya ilkbahara kadar hiçbir işlem yapılmadan beklenir. Ekimden önce kazayağı tırmık takımı ile ikinci sürüm yapılarak toprak ekime hazır hale getirilir.
GÜBRELEME
Mercimek, köklerinde yer alan ve Rhizobium ad, verilen bakterilerin oluşturduğu yumrucuklar ile havanın serbest azotunu toprağa bağlar. Bu sebeple çok fazla azot ihtiyacı bulunmamaktadır. Bitkinin ilk gelişme devresinde ihtiyaç duyduğu en uygun gübre dozları saf madde olarak 3-4 kg / da azot ve 5-6 kg / da fosfor'dur. Bu miktarlar 10-12 kg / da DAP gübresine karşılık gelmektedir.
Gübre toprağa ekim sırasında mibzerle verilmeli, eğer ekim serpme yapılacak ise toprak yüzeyine serpilerek kazayağı veya diskaro ile topra*ğa karıştırılmalıdır.
ÇEŞİT VE TOHUMLUK
Kırmızı mercimek Güneydoğu Anadolu Bölgesinde kışlık, yeşil mercimek ise Orta Anadolu, Doğu Anadolu ve Batı Geçit Bölgelerinde yazlık olarak yetiştirilmektedir.
İyi bir tohumluk, çimlenme güoü yüksek, dolgun taneli ayrıca hastalıksız ve herhangi bir sebeple zarar görmemiş olmalıdır. Tarım ve Köyişleri Bakanlığına bağlıçeşitli araştırma enstitülerinde yüksek verimli, kali*teli, hastalık ve zararlılara dayanıklı, farklı bölgelere uygun kışlık ve yaz*lık, yeşil ve kırmızı mercimek çeşitleri geliştirilmiştir.
EKİM
Güneydoğu Anadolu Bölgesinde kışlık mercimek ekimi Kasım, Orta Anadolu ve Geçit Bölgelerinde ise Ekim ayında yapılmaktadır. Yazlık mercimek ekimleri erken ilkbaharda Şubat sonu Mart başında yapılmalıdır. Eğer yazlık çeşitler kışlık olarak ekilir ise soğuktan zarar görecekle*rinden verim alınamaz. Kışlık çeşitlerin kıştan ve soğuktan etkilenmesi söz konusu değildir. Ekimdeki gecikme verim kaybına yol açmaktadır. Mercimek ekimi genellikle buğday için kullanılan mibzerle yapılır.
Gerek kışlık gerekse yazlık mercimekte dekara atılacak tohum miktarı ekilecek tohumun iriliğine göre değişir. Tohumluk temiz ve çimlenme, gücü yüksek ise, kışlık mercimek için m2lye 250-300 tane, yazlık merci*mek için ise m2 ye 175-225 tane atılmalıdır. Dekara atılacak tohum mik*tarı iri taneli pul mercimek için kışlıkta 14-15 kg, yazlıkta 10-12 kg arasın*da değişir. Küçük taneli mercimekte ise bu miktar kışlıkta 8-10 kg, yazlık*ta 7-8 kg civarındadır.

BAKIM
Kışlık mercimek ekimini sınırlandıran en önemli faktör yabancı otlardır. Mevcut yabancı ot öldürücüler ile etkili kontrol yapılamamakta buda verimin düşmesine neden olmaktadır.
Yabancı ot mücadelesinin iyi yapıldığı, durumlarda kışlık mercimeğin verimi yazlık mercimeğe göre % 50 daha fazla ol maktadır. Orta Anadolu Bölgesinde yazlık olarak yetiştirilen mercimekte bir defa ot alımıçok faydalı olmaktadır. Güneydoğu Anadolu Bölgesinde tarlalar genellikle bü*yük olduğundan elle ot alımı ekonomik değildir bu nedenle ilk sürümün pullukla derin, ikinci sürümün ise yağmurdan sonra yabancı otlar çimle*nirken yapılması yabancı otlarla mücadele açısından önemlidir.
HASAT VE HARMAN
Orta Anadolu ve Geçit Bölgelerinde mercimekler limon sarısı rengini aldığında ve taneler iki parmak arasına alındığına ezilmiyorsa hasat zamanı gelmiş demektir. Hasat elle yolunarak veya tırpanla biçilerek yapılmaktadır. Hasat edilen bitkiler 5-6 gün yığınlar halinde tarlada kuruması için bekletilir ve daha sonra harman makinesinde harmanlanır.
Güneydoğu Anadolu Bölgesinde ise mercimek tırpan, traktörün kuyruk milinde hareket eden biçme makinesi ile veya biçerdöver ile hasat edilir. Biçerdöverle hasat yapılacaksa mercimeklerin tamamen kuruması beklenmelidir. Fakat gereğinden fazla beklenirse tane dökülmeğe başlar. Hasat için en uygun zaman sabahın erken saatleridir.
DEPOLAMA
Harman sonunda elde edilen taneler selektörleme işlemine tabi tutularak içindeki yabancı maddeler (taş, toprak, kırık tane v.s.) temizlenir. İlaçlanan depolara ürün konularak, ayrıca zararlılara karşı fümüge edilmelidir.