Tahıl - Baklagil Ekim Nöbeti Sistemi

TAHIL-BAKLAGİL EKİM NÖBETİ SİSTEMİ
Genel olarak yağışa dayalı kuru tarım alanlarında tahıl- baklagil ekim nöbeti seçenekleri tercih sıralamasında ilk sıralarda yer almaktadır. Ekim nöbetinde yer alacak ürünlerin seçiminde bölgenin iklim, top*rak, sosyal ve ekonomik şartları göz önüne alınarak belirlenmektedir. Bu açıdan her bölge için farklı seçenekler bulmak mümkündür. Bu sistem da*ha çok Orta Anadolu Bölgesi koşullarında yaygın bir biçimde görülmekte*dir. Çiftçi etkili bir nadas uygulaması yapmıyorsa zaten nadas süresince toprağı 14 ay gibi bir süre boş bırakmasının anlamı olmayacaktır. Bu dö*nemde ilave bir ürünle ayrıca ek gelir de sağlamaktadır. Bu bölge'de da*ha çok baklagillerden nohut ve mercimek yazlık olarak ekilmektedir. Son zamanlarda geliştirilen yeni çeşitlerle kışlık mercimek yetiştiriciliği de şanslı görülmekte, nadas alanlarında geniş sahalarda ekileceği düşünül*mektedir. Doğu Anadolu Bölgesinde hayvancılığın daha yoğun olduğu düşünülürse burada nadas boyunca yemlik baklagillerin yetiştirilmesi da*ha uygun görülmektedir. Güneydoğu Anadolu Bölgesinde ise uzun yıllar*dır nadasın yerini geniş alanlarda kışlık mercimek almaktadır.
Tahıl-Baklagil ekim nöbeti kısaca aşağıda sıralanan sebeplerden dolayı tercih edilmektedir. Bu sistem;
- Toprağı su ve rüzgar erozyonuna karşı korur.
- Yabancı ot ve zararlıları kontrol altına alır.
- Boşta kalan işgücünü değerlendirir.
- Toprağın yapısını düzeltir.
Kuru tarım alanlarında nadas-tahıl sistemindeki nadas yerine baklagillerin sokulması suretiyle verimin artırılması hedeflenmektedir. Bu alan*larda nadas yerini alacak bitki sayısı sınırlıdır. Bu amaçla ilk akla gelen tek yıllık baklagil yem bitkileri (fiğ, yem bezelyesi vb), mercimek ve nohut*tur. Baklagiller derine inebilen kazık kökleri ve havadaki serbest azotu toprağa fikse etmeleri sonucu toprağı azot ve organik madde yönünden zenginleştirmektedir.
Tahıl—Baklagil ekim nöbeti sisteminde önemli bir husus nadas buğday ekim sisteminden farklı bir yetiştirme tekniği paketinin uygulanacağı*nı bilmektir. Bu sistemde toprak hazırlığından ürünün yetişme süresi bo*yunca bazı değişik uygulamalar göze çarpmaktadır.
Bölgeden bölgeye değişmekle birlikte toprak, iklim, sosyal ve ekonomik şartlar göz önüne alınarak; yağışın yetersizce toprağın fakir olduğu yerlerde yeterli ürün alınabilmesi için araya bir nadasın konulması tavsi*ye edilmektedir. Bu amaçla iki, üç ve dört yıllık ekim nöbeti sistemleri öne*rilmektedir. Bölgedeki baklagillerin önemi ve yetiştirilebilirle imkanlarına bağlı olarak değişik ekim nöbeti sistemleri uygulanabilir. Bunlar aşağıda sıralanmaktadır.
Buğday/arpa - fiğ - nadas
Buğday/arpa - mercimek -nadas
Buğday/arpa - nohut-nadas,
Buğday/arpa - nadas-buğday- mercimek
Buğday/arpa - nadas-buğday-nohut
Yıl içersinde yağışı yeterli ve toprakları verimli yerler için de nadas uygulanmadan;
Buğday/arpa - yazlık mercimek Buğday/arpa - nohut Buğday/arpa kışlık yem bezelyesi. Buğday/arpa kışlık fiğ
Buğday/arpa - kışlık mercimek ekim nöbeti sistemleri gibi seçeneklerinden birisi tercih edilebilir.
Tahıl- baklagil ekim nöbeti sisteminde tohum yatağı hazırlığı:
Baklagil için: Buğday hasadından sonra kışlık bir baklagil ekimi düşünülüyorsa hemen anızın fazla kesek çıkarmadan bozulması gerekmek*te, daha sonra ekim öncesi diskaro, kazayağı +tırmık takımı gibi aletlerle toprak iyice düzeltilmelidir. Yazlık baklagil ekilecekse anızın bozulması iyice geciktirilir. Böylece ilk yağışlarla hem tarlada dökülen buğdayların, hem de yaz boyunca gelişip tohumlarını döken otların çimlenmesi sağlanmış olup, anız bozma işlemi sırasında bunları.da yok etme imkanı ola*caktır. Sonbahardan soklu pulluk ya da goble disk gibi aletlerle tarla sü-rülü kışı geçirdikten sonra erken ilkbaharda toprak yüzlek bir şekilde sü*rülerek kazayağı aleti ile ekim yapılır.
Buğday.için: Kışlık baklagilden sonra toprak hazırlığı genelde toprağın tavlı dönemine rastladığı için kolay olmaktadır. Özellikle ot için yem bitkisi yetiştiriciliğinde yada kışlık mercimek üretiminde bu ürünün hasat zamanı mayıs-haziran aylarına rastladığı ve o dönemde de toprakta he*nüz nem mevcut olduğundan, kolayca sürüm yapılabilmektedir.
Yazlık baklagillerin hasadı daha geçe kayrmakta, temmuz-ağustos aylarını bulmaktadır. Bu dönemde toprak iyice kurumakta, dolayısıyla tarla sürümünde daha iri kesekler oluşmaktadır. Her ne şekilde baklagil yetiştirilse de ürünü tarladan kaldırır kaldırmaz gölge tavında hemen kaza*yağı ile sürmek yeterli olmaktadır. Daha sonra buğday ekim zamanı ekimden önce tekrar kazayağı+tırmık takımı geçirilerek ekim yapılmalıdır.

Ekim Zamanı
Bakiagil-buğday ekim nöbetinde her ürün için uygun zamanlarda ekime özen gösterilmelidir. Kışlık ekimler ister buğday olsun, isterse baklagil olsun ekim ayı içersinde mutlaka ekilmelidir, yani ürünün kıştan önce çıkışını sağlaması gerekmektedir. Bu zaman Güneydoğu Anadolu Bölgesinde kasım ayına kadar sarkabilir. Yazlık ürünler de tohum yatağı hazırlığı
sonbahardan yapıldığı için, erken bir tarihte tarlaya girilebileceği anda ekilmelidir. Genelde bu mart nisan ayı içerisinde olmaktadır. Bazı yerler de nohutta çiftçinin bulut vurgunu denilen hastalıktan kaçmak için ekimi geciktirdiği mayıs ayı ortalarına kadar beklediği bilinmektedir. Bu gecikmenin verimde kayıplara yol açtığı utulmamalıdır. Nohudun da diğer baklagillerde olduğu gibi, tarlaya girilebildiği erken dönemde ekilmesindebüyük yararlar sağlanmaktadır.
Tohum Miktarı
Ekim nöbetinde ekilecek buğday ile nadas buğday sisteminde ekilecek buğday arasında tohum miktarı açısından bir farklılık yoktur. Genel de ekmeklikler için 16-18, makarnalıklar için 18-20, arpalar içindi 20-22kg/da tohumluk önerilmektedir. Kışlık mercimekte Fırat-87, Kafka gibi kırmızı renkli mercimeklerde 8-10kg/da, pul-11 gibi kışlık ve yeşil taneli mercimeklerde de 14-15kg/da dolaylıda tohumluk kullanılması yazlık iri taneli mercimeklerde ise 10-12kg/da tohumluk kullanılmalıdır.
Nohutta tane iriliği çok farklı olduğundan birim alana atılacak tohum
miktarını vermek daha doğru olacaktır. Genelde 1m2 'ye 40-50 tane nohut düşecek sıklıkta ekim yapılmasıönerilmektedir. Yem bitkileri için
tohumluk kullanmada bitkinin türeve çeşidine uygun tohum miktarı ile ekilmesi gerekmektedir. Mercimek için hububat mibzeri kullanılabilir. Anca atılacak tohum miktarı için mibzerin önceden mutlaka ayarlanması gerekmektedir. Nohutta bu mibzerler tanenin iriliğine bağlı olarak kırma durumu söz konusudur. O nedenle sıra arası mesafesi de göz önüne alınarak nohudu ekebilen bir mibzer ayarlanmalıdır.
Gübre Miktarı
Tahıl- baklagil ekim nöbetinde buğdayda kullanılacak gübre miktarı nadas- buğday sisteminden farklıdır. Bu sistemde ekmeklik buğdaylarda 8-9kg/da saf azota karşılık azotlu bir gübre kullanılması gerekmektedir. Makarnalıklarda 11-12 kg/da dolayında azota gereksinim vardır. Özellikle yağışlı yörelerde bu miktar biraz daha arttırılabilir. Bu sistemde fosfor*lu gübrelemede nadas-buğday sisteminde olduğu gibi 6kg/da saf fosfor kullanılmalıdır. Baklagillere gelince genelde yazlık ekilenlerde ekimle bir*likte 12kg/da diamonyum fosfatla ekim önerilmektedir. Bu miktar gübrele*mede 2kg/da saf azot ve 5.5 kg/da saf fosfor verilmiş olur. Kışlık bakla*gillerde daha sonra ilkbaharda azotun 4kg/da tamamlanmasında yarar vardır.
Yabancı ot Kontrolü
Bu sistemde en önemli uygulamalardan biri ot mücadelesidir. Özellikle çiftçi baklagil ekili dönemde ot mücadelesini önemsememektedir. Halbuki otun hem baklagil hem de daha sonra ekilecek buğday verimin*de büyük kayıplara yol açtığı görülmüştür. Bu nedenle baklagil ekili dö*nemde mutlaka ot mücadelesi yapılmalıdır. Yazlıklar için Zirai Mücadele Enstitülerinin önerdiği kimyasallar kullanılmalıdır. Kışlıklar içinse henüz uygun bir ot öldürücü yoktur. Bu durumda mutlaka elle ot alımı yapılma*sı gerekmektedir. Baklagil ekili dönemde yabâncıot mücadelesi yapıl*mazsa, bir sonraki buğdayda verim kayıplarının ciddi boyutlarda olduğu görülmüştür. Örneğin hiç ot kontrolü
yapılmayan yazlık mercimekte verim kaybının %20 dolayında olduğu, kışlık ekilen mercimekte ise bu kaybın %50 nin üzere çıktığı, aynışekilde ertesi yıl bu alana ekilen buğdayda da ot kontrolü yapılan baklagillerden sonra ekilen buğdaya oranla daha dü*şük verim alındığı görülmüştür.
Buğday ekili yılda yabancı ot mücadelesi nadas-tahıl sisteminde olduğu gibi 2.4-d'li ilaçlarla ilkbaharda kardeşlenme döneminde yapılmalıdır.