Gübre Uygulama Zamanı

Gübrenin ürün artışına olan etkisini çoğaltmak için gübre uygulama zamanının bölgenin iklim ve toprak karakterlerine, gübrelenecek bitkiye veya uygulanacak edilecek gübrenin çeşidine göre ayarlanması gerekir. Bütün mesele bitkinin ihtiyacı olduğu zaman ona gerekli besin maddesini sağlamaktır. Bu nedenle bazı bölgelerde yetiştirilen belli bitkiler için verilmesi gerekli olan gübrenin tamamı bir defada ve genellikle ekimden verilirken bazı hallerde bu miktar bitki gelişmesinin çeşitli dönemlerinde olmak üzere birkaç defada verilmektedir. Gübrelerin çok erken veya çok geç verilmesi halinde yararlılıkları da büyük ölçüde azalır. Gübre verme zamanı konusunda üzerinde durulması gereken en önemli konulardan birisi tohumun çimlenmesi sırasında toprakta yeteri kadar bitkiye yarayışlı besin maddesi bulunduracak şekilde gübreleme zamanını ayarlamaktır. Aksi halde gübrelemeden beklenen başarı çok yüksek olmayabilir.

Gübrenin toprağa uygulama zamanı toprağa, iklime ve yetiştirilen bitkiye bağlı olarak değişir. Toprak sahip olduğu fiziksel, kimyasal ve biyolojik özellikleriyle gübrenin uygulama zamanını önemli ölçüde etkiler.

İklim, gübreleme zamanının belirlenmesinde göz önüne alınacak en önemli etmenlerden biridir. Gübrenin tarlaya uygulama zamanı ile bitkiler tarafından yararlanma zamanı arasındaki yağış miktarı, gübreden yararlanılmasını etkileyen en önemli etmendir. Sıcaklık da çoğu kez bitki besin maddelerinin yarayışlılığını etkiler. Örneğin organik maddenin parçalanması sonucu azot, fosfor ve kükürdün bitkilere yararlı şekle dönüşmesi sıcaklık ile yakından ilgilidir. Ayrıca sıcaklık nitrifikasyonu artırır, fosfor ve potasyumun alımını olumlu yönde etkiler.

Bitkilerin özelliği de gübre uygulama zamanı üzerine önemli etki yapar. Çok yıllık yem bitkilerine uygulanacak azotlu gübreler bir kez değil iki ya da dört kez ayrı ayrı zamanlarda uygulanmalıdır. Öte yandan kırmızı turp gibi gelişmesini kısa sürede tamamlayan bitkilere uygulanacak gübrelerin tümünün bir defada uygulanması yeğlenmelidir.

Kuramsal olarak fosfor, ekimden çok önce uygulanmamalıdır. Çünkü çözünebilir fosfor daha az, yarayışlı şekle dönüşebilmekledir. Bu olayın boyutları toprakların fiksasyon güçlerine göre büyük değişiklik gösterir. Ayrıca gübre uygulama zamanı, diğer tarla işleri ve işçi sağlama durumuna göre de ayarlanmakladır.

Fosforlu gübrelerin aksine azotlu gübrelerin toprağa uygulama zamanının saptanmasında gözönüne alınacak en önemli hususlardan biri azot yitmesidir. Kuramsal olarak azotlu gübrelerin toprağa en uygun uygulama zamanı, bitkilerin azota en fazla gereksinim gösterdikleri zamandır. Azotun her koşulda önemli ölçüde yitmesi nedeniyle azotlu gübrelerin az miktarlarda ve değişik zaman aralıklarıyla toprağa uygulanması en doğru yoldur.

Çeşitli bölgelerde ekilecek çeşitli bitki için gübre verme zamanı konusunda tek bir reçete vermek mümkün görülmemektedir. Bununla beraber gübre verme zamanı ile ilgili olarak aşağıdaki genel kurallara uymakta yarar vardır.

1)Ülkemiz toprakları çoğunlukla kireçli ve bir kısmı da asit karakterli topraklar oldukları için bu topraklara verilen fosforlu gübreler zamanla bitkilerin kolaylıkla yararlanmayacağı şekilde toprakta bağlanırlar. Bu nedenle fosforlu gübreler ekimden veya dikimden hemen önce veya ekim sırasında verilmeli ve toprağa mutlaka gömülmelidir. Çok erken verilmesi halinde toprakta zamanla bitkinin hemen yararlanamayacağı şekle dönüşeceğinden; bitki büyüdükten sonra verilmesi halinde ise toprak yüzeyinde kalacağı için bitkiye yararlı olmayacaktır. Şu halde fosforlu gübrenin tamamını güzlük ve yazlık ekimlerde ekimden hemen önce veya ekim esnasında toprağa tohum derinliğine gömmek gerekir. Yazlık ekim yapılacak yere sonbahardan fosforlu gübreyi gömmek onun etkisini büyük ölçüde azaltacağı için yazlık ekim yapılacak bitkilere, ekime en yakın olan uygun bir zamanda fosforlu gübre verilmelidir.

2)Potasyum, topraklarımızda genellikle yeteri kadar bulunmamakla beraber bazı alanlarda potasyum eksikliği tespit edilmiştir. Toprak analizleri yapılarak potasyum eksikliği görülen yerlere potasyumlu gübre verilmesi gerekir. Bu gübrede fosforlu gübreler gibi ekim veya dikim zamanında verilmelidir. Verilen gübrelerin yıkanma ihtimali olan yağışlı alanlarda, yüksek dozda kullanıldığında potasyumlu gübrenin bir kısım bitki gelişmesinin belli bir döneminde verilebilir.

3)Azotlu gübrelere gelince bunlar toprakta çok hareketli gübreler oldukları için fazla yağışlarla ve sulama suyu ile yıkanarak; veya gaz halinde uçmak suretiyle kayıplara uğrayabilirler. Bu gibi kayıpları önlemek ve bitkinin bu besin maddesine en fazla ihtiyacı olduğu zamanda onu toprakta hazır bulundurmak için bazen gerekli azot miktarının hepsi bir defada ekim veya dikimde verilmeyip çeşitli büyüme devrelerinde olmak üzere birkaç kısma bölünerek verilmektedir. Azotlu gübrenin bölünerek uygulanmasına karar verildiği zaman ekim veya dikimde mutlaka yarısına yakın bir kısmının verilmesi çok faydalıdır. Gübrenin geri kalan kısmı bitki gelişmesinin hızlı olduğu dönemlerde ve çok geç kalmadan uygulanmalıdır.

Güzlük ekimler için yapılacak azotlu gübre uygulamasında genellikle amonyum veya amid ( üre ) formundaki gübrelerin; ilkbahar veya yazın yapılacak uygulamalarda ise nitratlı gübrelerin kullanılması tercih edilmelidir. Buna rağmen azotlu gübre çeşitleri arasında ürünü arttırma yönünde büyük bir fark olmaması nedeniyle herhangi bir azotlu gübrenin piyasada bulunmaması halinde onun yerine diğer bir azotlu gübrenin kullanılması uygun olur.