Bitki Bakım Alet ve Makineleri

Tohumun toprağa ekilmesinden hasat edilmesine kadar bütün gelişme sürecinde uygulanan sulama, gübreleme, çapalama ve bitki sağlığını ilgilendiren tüm işleri “BİTKİ BAKIM ve KORUMA” adı altında inceliyoruz.
Bakım işleri olarak bilinen birçok işlemler, hastalık ve zararlılar için daima iyi bir ortam teşkil eden yabancı otlar ile mücadele amacıyla yapılır.

YABANCI OT MÜCADELESİ NİÇİN GEREKLİDİR?

Yabancı otlar yaşamlarını sürdürebilmeleri için ihtiyaçları olan suyu, ışığı ve besin maddelerini; üretimlerini yapmak istediğimiz kültür bitkilerinin zararlarına olacak şekilde kullanırlar. Yabancı otlar bundan dolayı ürün kayıplarına, kalite düşmesine ve hasat zorluklarına neden olurlar.
Yabancı otlarla mücadelenin birçok değişik yolu olmakla birlikte uygulanan en etkili yöntemlerden birisi de çapa alet ve makineleri ile yapılan mücadele yöntemidir.
Yabani otlar sıra bitkilerinin besin ve sularını çalarlar ve çeşitli bitki hastalıklarına sebebiyet veren mikroorganizmalara ve zararlı böceklere yataklık ederler; ayrıca, bazı bitkilerin hasadında rastlandığı gibi, makineler için de çeşitli sorunlar ortaya çıkarırlar. Makineli bakım ve toprak işleme, yabani ot kontrolünde en önemli ve kullanılabildiği yerlerde en ekonomik yöntemdir. Otların kökleri sökülür, kapatılır veya kesilir.

ÇAPALAMA NEDİR?

Ülkemizde oldukça geniş bir şekilde üretimi yapılan, ekonomik değerleri yüksek kültür bitkilerinin en sağlıklı gelişebileceği şartları sağlamak için, bitki sıra araları ve sıra üzerlerinde uygun alet ve makinelerle yapılan; toprağı yarmak, parçalamak ve kabartmak için yabancı ot mücadelesi amacıyla yapılan yüzeysel toprak işleme metoduna “ÇAPALAMA” diyoruz.

ÇAPA ALET VE MAKİNELERİNDEN SAĞLANAN FAYDALAR

Bakım işlerinin en önemlilerinden olan çapalama işlemlerinin uygun alet ve makineler kullanılarak yapılmasının sağlayacağı faydaları şöyle özetleyebiliriz.

1. Tarlanın yabancı otlardan temizlenmesinde çok büyük rol oynarlar.
2. Çapalama işçiliğinden yüzde 70-80 tasarruf sağlanarak işletme gelirlerini artırırlar.
3. Bitkilerin su ihtiyacını geciktirerek sulamadan büyük ölçüde tasarruf sağlarlar.
4. Toprağın yapısını incelterek tavın uzun süre muhafaza edilmesini sağlar ve gelişmesine yardımcı olarak verimi artırırlar.
5. Toprağın havalanmasını, güneşle temasını sağlayarak bitki köklerinin gelişmesine yardımcı olarak verimi artırırlar.

ÇAPA ALET VE MAKİNELERİNDE ARANILAN ÖZELLİKLER

Genel olarak bakım işlerinde kullanılacak traktörlerin lastikleri dar olmalıdır. Geniş lastiklerin çiğneme yüzeyi de geniş olduğundan toprak sıkışabilir ve bitkiler bundan büyük zararlar görebilir.
Çapalamanın en uygun koşullarda yapılabilmesi için alet ve makinelerde şu özellikler aranmalıdır:

1. Traktöre bağlanıp sökülmesi ve işleyici organların değiştiril-mesi gayet kolay olmalıdır.
2. Çapalama esnasında derinlik ayar ve kumanda düzenlerine sahip olmalıdır.
3. Her ürünün değişik sıra aralarına uyabilmeleri için sıra arası ayarlanabilir makineler olmalıdır.
4. Çalışma esnasında alet veya makinenin gövdesinin ve çatısının, yerden yüksekliğinin, bitkilere zarar vermeyecek şekilde ayarlanması gerekir.
5. Çapalama esnasında, çapalama organları 1 cm. den 6 cm. ye kadar değişik derinliklerde toprağı kabartarak yabancı otları sökebilmelidir.
6. Alet ve makinenin işleyici kısımları bitkilere zarar vermeden 3 cm ye kadar kök boğaz bölgesine yanaşabilmelidir.
7. İşleme derinliği her yerde aynı olmalıdır.

ÇAPA ALETLERİ

Ülkemizde, pratikte en yaygın kullanılan çapalar üç nokta askı düzeni ile traktör arkasına bağlanan çapalardır. Çapaları tanımaya başladığımızda en önemli kısmının çapalama görevi yapan ayakları olduğunu görürüz. Çapalar ayakların özelliklerine göre;

1. Sabit ayaklı çapalar
2. Döner çapalar olmak üzere iki türlüdür.

1. SABİT AYAKLI ÇAPALAR:

Bu çapalar üç nokta askı düzeni ile traktörün arkasına bağlanan bir çatı ile bu çatıya bağlanan ve keskin kenarları ile toprağı, yabancı ot köklerini düzeyden kesmeye ve parçalamaya yarayan sabit, yarı yaylı ve yaylı çapa ayaklarından ibarettir.
Modern çapa aletlerinde çapa ayaklarının her türlü engebede yere dik olması ve ayağın iş genişliğine bağlı olmadan toprağı aynı açıda kesebilmesi için “paralel konum” bağlama düzeni kullanılır. Bu tip çapalar için hidrolik kumanda kolunun “YÜZÜCÜ POZİSYON” da olması gerekir.
İyi bir çapalama yapabilmek için aletlerin çatılarının istenilen yüksekliklerde olmasının yanı sıra paralellik ayarı, derinlik ayarı ve sıra arası ayarlarının da yapılması gerekir.

SABİT AYAKLI ÇAPA ALETLERİNİN AYARI

Paralellik Ayarı:Çapa aletlerinin önde, arkada ve yanlarda tarla yüzeyine paralel olması için yapılan ayarlardır.

Derinlik Ayarı:Çapa aletlerinde derinlik, her ünitede eşit olarak ayarlanmalıdır. İlk önce çapa ayaklarının uzunluğu istenilen boyda ayarlanır ve her ünitede bulunan derinlik ayar tekerleği ile istenilen çapalama derinliği tespit edilebilir. Ayrıca değişik toprak yapılarına göre ünitelerde bulunan derinlik ayarına mahsus yaylar uygun pozisyonlara getirilerek derinlik devamlı korunmuş olur.

Sıra Ayarı: Bu ayardan amaç, çapa ayaklarının en uygun şekilde sıra aralarına yerleştirilmeleridir. Bunun için aletin bağlandığı traktör tekerleklerinin iz genişliğinin, bitkilerin sıra aralarına uyması gerekir.
Pamuk, ayçiçeği, mısır ve patates gibi bitkilerde sıra arası elde mevcut traktörün iz genişliğinin yarısı kadar; şeker pancarı, soya gibi bitkilerde sıra arası traktörün iz genişliğinin üçte biri kadar seçilirse iyi bir çapalama yapılabilir. Uygun iz genişliği tespit edildikten sonra çapa ayaklarını ihtiva eden ünitelerin çatı üzerine bağlanmasında genellikle imalatçıların kullanma kitaplarında tavsiye ettiği; farklı traktör iz genişliklerinde farklı çatı uzunluklarında, istenilen sıra arasına uygun gerekli ünite sayısını ve bağlama şekil özellikleri ile ilgili notlara ve çizelgelere uymak yeterlidir.

Hız Ayarıöner çapa üniteleri ile çalışmada tavsiye edilen çalışma hızı saatte 5-7 km arasında olmalıdır.

2. DÖNER ÇAPALAR

Döner çapa üniteleri ya toprak üzerinde, çekilirken hareketini topraktan alarak çalışan çapa aletleri veya traktörün kuyruk milinden hareket alarak çalışan çapa makineleri olmak üzere iki türlü olabilir.
Döner Çapa Aletleri:Bu çapa aletlerinde çapa üniteleri sivri parmaklı veya parçalı dişlilerin uygun aralıklarla bir mil üzerinde dönecek şekilde dizilmeleri ile meydana gelir. Döner çapa ünitelerinin bağlantı noktasından sağa ve sola iş genişliği ayarlamasının yanı sıra, gidiş yönüne göre açısını değiştirerek çapalama, kaymak kırma ve dip bastırma görevi de yapabilir. Bu aletlerle yabancı ot kontrolü için çalışma hızı en az 6 km/saat olmalıdır.

FREZELİ ARA ÇAPA MAKİNELERİ:Traktöre bağlı olarak, gidiş yönünde traktörün kuyruk milinden alınan hareketin bir dişli kutusu üzerinde çapalama organlarına iletimi ile çalışan bu çapa makineleri fazla otlu ve ağır topraklarda diğer çapalara göre çok daha başarılı olduğu için halk arasında çokça yayılmış bir çapa makinesidir.
Bu makinelere frezeli ara çapa denilmektedir.

ROTVİDER (OT TOPLAYICI): Yabancı ot mücadelesi için, traktöre bağlı olarak kullanılır. Çekili tip tarım aleti olup, traktörün çeki okuna bağlanır. Milin hareketi traktörün ilerleme yönüne ters olarak kendi ekseni etrafında dönmesi şeklindedir. Bu dönme hareketi ile yabancı ot mile sarılır ve kökünden koparılır.