Tilki Kuyruğu Yetiştiriciliği

Tilki kuyruğu cinsi içerisinde, Asya ve Avrupa'nın serin ve nemli bölgelerinden kökenini alan yaklaşık 25 kadar tür yeralmaktadır. Bunlar içerisinde tarımsal açıdan önemli olan tek tür, çayır tilki kuyruğudur. Çayır tilki kuyruğunun 1750 yılından beri Avrupa'da tarımı yapılmaktadır.

Çayır Tilki Kuyruğu - Alopecurus pratensis L.


Bitkinin Tanımı

Çok yıllık, 30-120 cm arasında boylanan, kısa kök-saplar ve yumak oluşturan bir serin iklim buğdaygil yembitkisidir. Erken ilkbaharda gelişmeye başlayan bitki, özellikle alt kısımlarında bolca yaprak oluşturmaktadır. Yaprak ayaları uzun ve yaprak kını açıktır. Yaprak ayası tabanında kısa, fakat belirgin bir yakacık vardır. Kulakçıklar pek belirgin değildir. Çiçek topluluğu silindir şeklinde, yaklaşık 10 cm uzunluk ve l cm genişliğinde bir başağımsı salkım oluşturur. Başağımsı salkımın orta kısmı kalın, iki yana doğru incelmiş yapıdadır. İç kavuzun sırt kısmında dirsekli bir kılçık vardır. Tohumların üzeri tüylü, açık renkli ve kaba görünümlüdür.

Tohumların mibzerle ekilebilmesi için, tüylerin ve kılçıkların temizlenmesi gerekir. Ancak, bu işlem çok zordur. Tohumların bin tane ağırlığı 0.7 gram kadardır. Tohumların içinde çimlenme gücünde olmayan ve temizlenemeyen çok sayıda kör tane bulunur. Bu nedenle, çayır tilki kuyruğu tohumlarında safiyet ancak % 60-75 kadar olabilmektedir. Tohumlar, normal koşullarda, çimlenme gücünü 3 yıl kadar koruyabilirler.

İklim ve Toprak İstekleri

Çayır tilki kuyruğu serin ve nemli bölgelerin bitkisidir. Düşük sıcaklıklara toleranslı olmasına karşın, yüksek sıcaklıklar yetişmesi için uygun değildir. Gölgeye orta derecede toleranslıdır. Nemli, killi ve tınlı topraklar çayır tilki kuyruğu tarımı için çok uygundur. Alkaliliğe tolerans göstermesine karşın, toprak asilliğine toleransı yoktur. Çok uzun süreli olmamak koşuluyla, su baskınlarından fazla zarar görmemektedir. Kurak topraklar yetişmesi için uygun değildir. Uyum sağladığı iklim ve toprak koşullarında uzun ömürlüdür.

Önemi ve Kullanılması

Çayır tilki kuyruğu yüksek taban suyu ve alkaliliğe (pH=8-8.5) çok toleranslıdır. Taban suyu yüksek ve ıslak arazilerde kullanılabilecek önemli bir bitkidir. Asıl kullanım yeri taban meralar ve ıslak çayırlardır. Otlatmaya toleranslıdır. Uygun koşullarda yılda 3-4 biçim alınabilir. Ülkemizde taban suyu yüksek veya sulanan yerlerde, doğal olarak yetişen bitkilerden genellikle 2 biçim alınmaktadır. Bu bitkinin baskın olduğu nemli çayırlarda, çoğunlukla ilk gelişme ota biçilmekte, geri kalan dönemde ise hayvan otlatılmaktadır.

Ot üretimi için en uygun hasat zamanı salkım gösterme devresidir. Bu devreden sonra verim bir miktar artmasına karşın, otun besleme değeri, özellikle ham protein oranı, hızla azalmaktadır. Dekardan 600-900 kg kadar kuru ot verimi alınabilir. Baklagillerle karışık ekimde, hasat zamanı baklagillere göre ayarlanmalıdır.

Tarımı

Tohumlarında, kavuzlar tüylü ve kılçıklı olduğundan makine ile ekim zordur. Çayır tilki kuyruğu soğuklara toleranslı olduğu için, ekimi erken sonbahar veya erken ilkbaharda yapılabilir. Ülkemizde tarımı yaygın değildir. Tarımı yaygın olan ülkelerde iri gazal boynuzu, melez üçgül, çayir köpek kuyruğu, çayır yumağı gibi nemli ortamları seven bitkilerle birlikte yetiştirilmektedir. Ekim genellikle serpme yapılmaktadır. Tohumun safiyeti ve çimlenme gücü düşük olduğundan, dekara 3-4 kg kadar tohum atılmaktadır.

Eğer taban suyu yüksek, nemli taban arazilerde yetiştirilmiyorsa, yeterli verim alabilmek için mutlaka sulama yapılmalıdır. Ayrıca, çayır tilki kuyruğu baklagillerle birlikte yetiştirilmiyorsa, dekara 8-10 kg kadar azot düşecek şekilde, birkaç parça halinde azotlu gübreleme yapılmalıdır.