Organik Tarımda Kompostun önemi

KOMPOST
Kompost yapımı AB’nin atıklarla ilgili kararnamesinin 5. fıkrası ile teşvik edilmektedir.

İngiltere’de katı atıkların faydalı kullanımının 2005 yılında %66’ya, 2010 yılında ise %70’e çıkarılması planlanmıştır. ABD’de, her yıl 574.000 ton katı atığın Kompost ve toprak örtü materyali olarak geri dönüşümü sağlanmaktadır. Kanada da ise 1999 yılında 1.650.000 ton atık işleyen 300’den fazla işletme olduğu bilinmektedir.

Kompostlaştırma, oksijenin elverişli olduğu kontrollü şartlarda organik atıkların bakteri, mantar, solucan ve diğer organizmalar tarafından biyolojik olarak parçalanmasıdır.

Kompostlaştırma işlemi her birinde farklı organizmaların rol aldığı üç ayrı devrede gerçekleşmektedir.

Başlangıç devresinde organik madde mezofilik aerobik bakteriler tarafından parçalanmaktadır. Bu devrede yığında önemli sıcaklık artışı olmaktadır. Sıcaklık 40 derecenin üzerine çıktığında mezofilik bakterilerin sayısı azalmaya başlamakta, sıcaklık 50 dereceye ulaştığında ise termofilik bakteriler devreye girmektedir.

Bu devredeki yüksek sıcaklık karbonhidrat, yağ ve proteinlerin parçalanmasını hızlandırır.

Kompost’ un olgunlaşma devresi olan son devrede ise elverişli organik madde miktarı azaldığı için sıcaklık azalır ve mezofilik organizmalar gelişir.

KOMPOST MATERYALLERİ

Bitkisel atıklar azot(N) ve karbon(C) içermektedir.

Bu materyalleri “yeşil” ve “kahverengi” şeklinde iki guruba ayırmak mümkündür.
İyi bir azot kaynağı olan materyal ”yeşil” diye adlandırılır ve düşük karbon/azot oranına sahiptir.

Hayvan gübresi, inorganik azotlu gübreler, mutfaktaki sebze atıkları, yeşil yapraklar ve çim atıkları bu gruba girmektedir.

Azota nazaran daha fazla karbon içeren materyaller “kahverengi” olarak adlandırılır. Genellikle kurudur ve yavaş parçalanır.

Saman, kuru yaprak, budama atığı, kâğıt, hızar talaşı bu guruba örnek olarak verilebilir.

Bahçe, şehir ve tarımsal budama atıkları yanında kereste endüstrisi atığı da kompostlaştırılabilir.

Hayvan gübresi çok sayıda ve farklı mikroorganizma popülâsyonuna sahip olması nedeniyle kompost yapımında hammadde olarak özel bir yere sahiptir.
Bazı materyaller kolayca parçalanabildiği halde bazılarıyla birtakım sorunlarla karşılaşılmaktadır. Bunlar:

Çim atığı: Yeni biçilmiş oldukça yüksek nem ve azot içerir. Nem yığının keçeleşmesine ve oksijensiz ortamın oluşmasına neden olmaktadır ki bu da kötü kokuya yol açmaktadır. Bu sorunu ortadan kaldırmak için yeni biçilmiş çim atığı kahverengi bir materyal ile dengelenmelidir. Odun parçaları, kuru yaprak, kesilmiş tahta parçaları bu amaçla kullanılabilir.

Hastalıklı bitkiler: Hastalıklı bitkilerin yığına ilave edilmesinden duyulan endişe kompostlaşma esnasında hastalığa neden olan etmenin canlılığını muhafaza etmesi ve üzerinde yetiştirilen bitkiyi enfekte etmesidir.

Herbisit ve pestisitler: Organik materyale herbisit ve pertisit uygulanmışsa yeterli süre geçtikten sonra kompostlaştırma işlemine başlanmalıdır.

KOMPOST OLUŞUMUNA ETKİ EDEN FAKTÖRLER

NEM: Organik maddelerin parçalanmasını sağlayan mikroorganizmalar çoğalmak için neme ihtiyaç duyar.

HAVALANDIRMA: Havalandırmanın amacı kompost yığınına mikroorganizmanın ihtiyaç duyduğu oksijeni sağlamaktır.

YIĞININ SICAKLIĞI: Kompost yığınının sıcaklığı biyolojik aktivitenin bir fonksiyonudur. Mikroorganizma sayısı çoğaldıkça yığının sıcaklığı artmaktadır.

ORGANİK MATERYALİN PARÇA İRİLİĞİ: Parça iriliğini azaltmak kompostlaştırma işleminin hızını artıracaktır. İdeal irilik 5–7,5 cm civarıdır.

KARBON/AZOT ORANI: En ideal karbon/azot oranı 30/1 dir. Bu oran mikroorganizmaya dengeli besin sağlama açısından önemlidir.
.
KOMPOST YAPIM KOŞULLARI

Kompostlaşma işlemi belli koşullara ve materyallere bağlı olarak değişik sürelerde gerçekleşir; gerekli olan süre materyale göre 6–24 arasında değişmektedir.

Kompost, silo, döner silindir veya çoğunlukla da katı yığın şeklinde yapılmakta, çevreye açık veya kapalı olabilen bu yığınlarda yüksekliğin 1–1,5m yi geçmemesi istenir.

Kompost yaygın olarak INDORE yöntemiyle materyal+gübre+toprak şeklinde tekrarlanan katlarla yığınlar yapılmakta ve yığının nemli kalması sağlanmaktadır.
Kompostlaştırılacak parça iriliği mekanize sistemlerde 10 mm, büyük yığın ve doğal havalandırma halinde 50 mm, karbon/azot oranının 25/1–30/1, yığın sıcaklığının ilk üç günde 55–60 derece, nemin %50–60, yığın yüksekliğinin 1,5 m, eninin 2,5 m olması istenir.

Yığının yılda 2–3 kez açılıp havalandırılması, elenerek olgunlaşmış materyalin ayrılması gerekir.

TEŞEKKÜR EDERİM
Organik Memo