Fazelya Yetiştiriciliği

Fazelya Çiçeği

Çukurova Bölgesinin Arıcılıktaki Yeri:

Çukurova Bölgesi, sulama olanaklarının yanında arıcılık açısından zengin ve çok değişik bitkisel ürünlerin tarımının yapılmasına olanak tanıyan son derece elverişli ekolojik koşullara sahip bir bölgedir. Ülkemizde bütün yıl boyunca tarımsal üretimin yapılabildiği ender bölgelerden birisidir. Bu sebeplerden dolayı Çukurova Bölgesi, ekim-mayıs aylarında, göçer arıcılık yapan arıcıların konaklama yeridir. Geniş narenciye alanlarına sahip olan bölgeye ekim-nisan aylarında binlerce arı kolonisi getirilmektedir. Bal arıları kış mevsimi boyunca yetiştirilen turunçgil, kolza, çeşitli bahçe bitkileri ve baklagil yem bitkilerinin nektar ve poleninden yararlanabilmektedir. Bu bitkilerin geniş oranda monokültür şeklinde yetiştirilmesi ve dolayısıyla çiçeklenme dönemlerinin oldukça sınırlı olması açısından ancak belli bir süre arılar için nektar ve polen kaynağı olarak kullanılmaktadırlar. Bu dönemden sonra, bölgede bal arılarının yararlanabileceği uygun bir nektar ve polen kaynağı bulunmamaktadır. Bu sebepten arı yetiştiricileri kolonilerini hızla başka bölgelere, elverişli nektar ve polen kaynaklarına götürmek zorunda kalmaktadırlar.

Fazelya Bitkisinin Özellikleri:

Fazelya, Hydrophillaceae familyasına ait Kaliforniya orijinli tek yıllık bir bitkidir. Dik olarak gelişen, 60-100 cm kadar boylanan bir bitki olup sapın üzeri dikenimsi tüylerle kaplıdır. Yapraklar sap üzerinde almaşıklı olarak dizilmişlerdir. Çiçek salkımları, sapın daha çok üst boğumlarından çıkmaktadır. Bir çiçek salkımında çiçeklenme, salkımın alt kısmından başlamakta ve yaklaşık bir hafta sürmektedir. Çiçeklenme süresi, bir bitki için yaklaşık 1 ay, bir tarla için ise 1.5-2 aydır. Bu derece geniş bir çiçeklenme, çoğu bitkilerde görülmemektedir. Fazelyada çiçekler genellikle açık mor renklidir. Bir fazelya çiçeği günde iklim ve gübreleme başta olmak üzere çeşitli çevresel koşullar altında 0.80-1.62 mg nektar salgılamaktadır. Koloninin gücüne göre iyi bir sezonda koloni başına 5-9 kg fazelya balı hasat edilebilmekte, dekara bal verimi 30-100 kg arasında olmaktadır. Fazelyanın 13 türü bilinmekte olup 5-6 türü arıcılık açısından bir önem taşımaktadır.

Fazelya Tarımı :

Fazelya ekimi 20-30 cm aralıklı sıralara yapılmaktadır. Tohumluk miktarı 1-1.5 kg/da olup ekim derinliği 1-2 cm arasındadır. Dekara 5-6 kg saf azot ve fosfor gübrelemesi yapılmalıdır. Yöremizde yapılan fazelya yetiştiriciliğinde herhangi bir hastalık ve zararlıya karşı ilaçlama yapılmasına gereksinim bulunmamaktadır. Bölgemizde sonbaharda ekilen fazelya, kış ayları boyunca gelişme göstermekte ve nisan ayı başından itibaren çiçeklenmeye başlamaktadır. Fazelyanın ekim zamanı Çukurova Bölgesi ve Akdeniz sahil kuşağında rakımı 500 metreye kadar olan yerlerde sonbaharda eylül-kasım ayları arasıdır. Diğer yörelerde ise ilkbaharda ekim yapılması önerilmektedir.

Fazelya tohumunun hasat edilmesinde dikkat edilecek en önemli husus olgunlaşan tohumların araziye dökülmeden hasat edilmesidir. Bu amaca uygun olarak çiçek salkımları kahverengimsi renk aldığında bitkiler biçilerek bir yerde toplanır ve yayılarak kurumaları sağlanır. Kuruyan bitkiler tahta çubuklarla dövülerek veya üzerinde traktörle gezilerek tohumların ayrılması sağlanır. Bu işten sonra savurma yapılarak rüzgar yardımıyla tohumların bitki artıklarından ayrılması sağlanır. Dekara fazelya tohum verimi 50-60 kg’dır.

Fazelyanın Bal Arıları İçin Önemi:

Bütün bu faydalarının yanında fazelya, arılar için yarayışlı olduğundan arı merası olarak kullanımı daha yaygın olmaktadır. Fazelya, nektar ve polen kaynağı açısından dünyanın en üstün 20 bal bitkisi arasında yer almakta; pek çok ülkede bal arılarının yararlanması için özellikle arılıkların önüne ekimi yapılmaktadır. Bazı Avrupa ülkelerinde ise arı yetiştiricileri kolonilerini gezginci arıcılık sistemi içerisinde fazelya ekili alanlara özellikle taşımaktadırlar.

Yöremizde fazelyanın bal arıları için önemini saptamak amacıyla yapılan bir araştırma sonucunda fazelya bitkisinin eylül, ekim ve kasım aylarında farklı tarihlerde ekiminin yapılabilmesi ve çiçeklenmede kalma periyodunun mart, nisan ve mayıs aylarında gerçekleşmesi sebebiyle, kuluçka faaliyetlerinin erken başladığı Çukurova Bölgesinde bal arılarının nektar bulmada güçlük çektiği bu dönemlerde koloniler için önemli bir nektar kaynağı sağlayabildiği saptanmıştır. Yine bölgede sıcakların ani olarak yükselmesi ve yağışların uzun sürmesi nedeniyle değişik bitkilerin nektar salgıları kısa sürede sona ermekte, arı kolonileri erken ilkbaharda yeterli populasyon düzeyine ulaşamamakta, ana nektar akımına zayıf bir kadro ile girmektedirler. Bu sebepten göçer arıcılık izlencesinden hemen önce arı kolonilerinin ana nektar akımına güçlü bir arı populasyonu ile girebilmeleri açısından fazelya bitkisi Bölgemizde mart, nisan ve mayıs aylarında kolonilerin nektar gereksinimini karşılayabilecek ve destek olabilecek ideal bir bal bitkisi konumundadır.