Çavdar Yetiştiriciliği - Secale cereale

Türkiye'de çavdar, diğer ürünlerin verimli olmadığı fakir topraklarda yetiştirilir En çok, Orta Anadolu ve Doğu Anadolu bölgelerinde ziraatı yapılır. Çavdar, daha çok yayla ikliminde yetişir. Kuvvetli kök sistemi olduğu için kuraklığa ve soğuğa dayanma gücü yüksektir. Çavdar unundan yapılan ekmek de buğday ekmeği gibi hafif olur. Buğday ve çavdar ununda bulunan protein karışımları hamurun kabararak esnek ve yumuşak olmasını sağlar. Bu yüzden, başka tahılların unundan ekmek yapılırken hamura buğday ya da çavdar unu katılması gerekir. Besin değeri yüksek olan çavdar başka tahıllarla karıştırılarak hayvanlara da yedirilir. Sapları ambalaj ve el işlerinde kullanılır.

İklim İstekleri

Soğuğa en dayanıklı tahıl olan çavdar kışları çok sert geçen yörelerde bile yetiştirilir ve sonbaharda ekilip ertesi yıl yaz başlarında biçilir. Nem isteği azdır, kök gelişmesi fazla olduğundan yeterli suyu kolaylıkla bulabilir.

Toprak İsteği

En iyi kumlu-tınlı ve killi topraklarda yetişir.Alkai ve asitik topraklarda yetişebilen tipleri vardır. Yüksek tuz konsantrasyona dayanıklı olduğundan çoraklaşmış topraklarda yetişebilir. Süzek kumlu topraklardan hoşlanır,ağır topraklardan hoşlanmaz. Topraktaki su, toprak su kapasitesinin %30 una bile düşse çavdar dayanabilir,halbuki %40 oranı öteki genusların solma noktasıdır.

Nem isteği azdır, kök gelişmesi fazla olduğundan yeterli suyu kolaylıkla bulabilir. -30 C ve daha düşük sıcaklıklara kar örtüsü olmaksızın dayanabilen çeşitleri vardır.

Ekim Nöbeti

Çavdar ekim nöbetinde öteki serin iklim tahıllarını izleyebilir. Bununla birlikte, iki tahıl arasına bir çapa bitki yada baklagil getirilmesi uygundur. Ancak baklagilden sonra çavdarın yerine başka bitki ekilmesi tavsiye edilir. Kurak bölgelerimizde buğdaya uygulanan ekim-nadas sistemi çavdar içinde geçerlidir. Çavdar yeşil yem yada yeşil gübre olarak, fiğ ya da üçgülle karışık olarakda ekilebilir.

Toprak Hazırlığı

Normal ziraat bölgelerinde buğday ve arpa gibidir. Çorağı fazla olan yerlerde toprak işlenmesi derin (25-30 cm) yapılır. Toprak yüzünde birikmiş olan tuzlar alt üst edilir. Çavdar havadan toprak istediğinden ekimi kısmen yüzülerek yapılır. Şayet çorak topraklarda üstteki tuzlar derin işleme ile alta verilmezse tuz yoğunluğu fazla olan çim yatağında çimlenmez.

Ekim

Ekim aletleri ile sıraya ekim en iyisidir. Çavdarın 100 dane ağırlığı düşük olduğundan (15-25 gr) 4 cm den pek fazla derine ekilmemelidir. Aksi halde hem çimlenme hemde toprak yüzüne çıkabilmek tehlikeye girer. Fazla verim sağlanması bakımından gerek güzlük ve gerekse yazlık ekimleri erken yapmak en iyisidir. Dönüme atılacak tohum miktarı m2 ye 350-380 dane isabet edecek şekilde hesaplanır.

Gübreleme

Çavdarın gübre isteği fazla değildir. Gerçi dekardan 200 kg dane ve 450 kg sap alınan bir çavdar tarlasından, yaklaşık 5 kg azot , 3 kg fosfat ve 6 kg potasyum kaldırılmış demektir. Ançak çavdar, topraktaki artık besin maddelerinden çok iyi yararlanabilir. Asıl besin maddeleri alımı sapa kalkma sırasında hızlanır. Çiftlik gübresi, kumlu toprakların fizik ve biyolojik özelliklerini düzeltirsede, çiftçi gübreyi başka ürünler için kullanır.Serin iklim tahıllar içerisinde azot ihtiyacı en az olan çavdardır. İlkbaharda fazla azotlu gübrelerden kaçınmalıdır. Çünkü fazla azot çavdarda yatmaya yol açar. Fosforlu gübreler çavdarda belirgin verim artışı sağlar.Ön bitkinin gübrelendiği tarlalarda çavdar, gübrelenmeksizin de verim sağlar.

Hasat ve Harman

Tane dökümü fazla olmadığından fizyolojik ermenin sonunda hasadına girmelidir. Biçerdöverle hasat en iyisidir, hasat orakla yapılacak ise sarı etme sonunda hasadına yapıp birkaç gün kurutulduktan sonra harmanı yapılmalıdır.

Hastalığı

Çavdarın en önemli hastalığı Clavicepa purpurea mantarının sebeb olduğu gavdar mahmuzu hastalığıdır.