Buğday Rastık Hastalığı

Buğday Rastık Hastalığı (Ustilago tritici)

Hastalık, buğday ve arpa bitkilerinde çiçeklenme devresinde görülür. Bütün başak siyah bir toz yığını haline dönüşür. Bu siyah tozlar 5-8 mikron çapında olup etmenin sporlarıdır. Önce ince bir zarla örtülü olan başaklardan, sonradan bu zarın yırtılması ile serbest kalan sporlar, rüzgar, yağmur v.s. ile çevreye dağılarak, buğday ve arpa başaklan çiçekleri üzerine gelirler. Yumurtalığın üst tabakalarında bulunan sporlar uygun koşullarda (Buğdayda: 5-37 C, "Optimum 20-26 C", Arpada: 5-30 C, "Optimum 18-20 C" sıcaklık derecelerinde ve % 60-90 orantılı nemde) çimlenerek misel oluştururlar. Bu miseller tohum taslağını deler ve embriyoya kadar ilerleyerek yerleşir. Bu nedenle enfeksiyon çiçek veya embriyo enfeksiyonu olarak isimlendirilir. Embriyoları enfekteli taneler dış görünüşleri ile sağlamlardan ayırtedilemezler. Bu hastalıklı taneler ekildiğinde tohumlar çimlenirken, embriyo içindeki misellerde gelişmeye başlar ve bitkinin sapı içinde onunla birlikte büyüyerek başağa ulaşır. Sağlam bitki başaklan çiçeklenme devresine geldiği zaman, rastık hastalığına yakalanan başaklar siyah toz yığını halinde görülürler. Hastalık etmenleri bu şekilde hayat devrelerini tamamlamış olurlar.



Çiçeklenme devresinde buğday ve arpa ekili alanlarına gidildiğinde rastık hastalığına yakalanmış başaklar siyah toz yığını halinde kolayca görülebilir. Sağlam bitki başakları çiçek devresinden sonra olgunluğa giderken, rastıklı başaklardaki sporlar da çevreye dağılır ve geride sadece çıplak başak ekseni kalır. Genelde böyle olmakla birlikte, bazen bir başaktaki tüm başakçıkların hastalığa yakalanmadığı görülebilir. Yine rastıkla enfekteli bir taneden oluşan kardeşlerin hepsi hastalanmayabilir. Rastık hastalığı etmenleri uygun çevre koşullarına, konukçuların duyarlılığına, rastık ırklarına bağlı olarak değişik oranlarda ürün kaybına neden olurlar. Ülkemizde buğday rastığından oluşan zararın bazı buğday çeşitlerinde % 19.6' a kadar çıktığı, buna karşın dış ülkelerde bazı senelerde % 50'ye kadar zarara neden olduğu tesbit edilmiştir. Hastalık etmenleri gerek yurdumuzda gerekse diğer memleketlerin buğday ve arpa üretimi yapılan bütün bölgelerinde yayılmıştır. Fakat esas zararlı olduğu alanlar orantılı nemin yüksek olduğu kıyı ve geçit bölgeleridir
Buğday rastığının konukçuları buğday çeşitleri, arpa açık rastığınınki ise arpa çeşitleridir. İki tür arasında yapılan enfeksiyon çalışmalarında arpadan buğdaya enfeksiyon % 50 sonuç verirken, buğdaydan arpaya olumlu sonuç alınmamıştır.
KÜLTÜREL ÖNLEMLER:Bölgesel veya yöresel olarak buğday veya arpa ekilirlerinde yapılacak inceleme sonucuna göre hastalığın hiç görülmediği veya eseri olarak saptandığı (% 0,1) tarlalardan alınan ürün tohumluk olarak kullanılırsa, hastalığın zarar oranı asgari düzeyde tutulabilir. Hastalığın belirtilen orandan daha yüksek olduğu tarlalardan alınan ürün tohumluk olarak kullanılmamalıdır. Tohum alınan tarlada olduğu gibi çevre tarlalarda da en az 100 metre uzaklığa kadar rastıklı bitki olmamasına özen gösterilmelidir. Dayanıklı buğday ve arpa çeşitleri ekilmelidir. Olanaklar ölçüsünde kışlık buğdayların ekimi geç, yazlık buğdayların ise erken yapılmalıdır.
KİMYASAL MÜCADELE:Olanaklar ölçüsünde kışlık buğdayların ekimi geç, yazlık buğdayların ise erken yapılmalıdır. 4.2. Kimyasal Mücadele Tohum ilaçlaması uygulanır. Ülkemizde bugün adı geçen her iki rastık hastalığına karşı önerilen Carboxin 75 ile buğday rastığına karşı önerilen Triadimenol 7.5 ve Tebuconazole 2 etkili maddeli ilaçlardan biri ile buğdaylarda yapılacak ilaçlama sürme hastalığını; aynı ilaçlarla arpada yapılacak ilaçlama ise arpa kapalı ve yarıaçık rastıklarını da önlemektedir. Bu nedenle sözkonusu hastalıklara karşı ikinci bir ilaçlama yapılmasına gerek kalmaz. İlaçlama Zamanının Tesbiti Ekimden önce tohum ilaçlaması yapılır. Kullanılacak Alet ve Makinalar Selektör ve ilaçlama bidonları İlaçlama Tekniği Buğday ve arpa açık rastığına karşı yapılacak tohum ilaçlaması cihazı çalışan selektör veya ilaçlama bidonlarında yapılmalıdır. İlaç tohum miktarına göre önerilen dozda kullanılmalıdır. Aksi halde düşük dozda etkisizlik ortaya çıkmakta, yüksek doz ise bazen tohum çimlenmesine olumsuz etki yapabilmektedir. İlaçlanmış tohumluk, ilaçlanmadan ekime kadar geçen süre içinde kuru yerlerde saklanmalı, polietilen vb. gibi hava geçirmeyen maddelerden yapılmış ambalajlarda asla saklanmamalıdır. Harhangi bir nedenle o yılın ekim mevsiminde ekilemeyen ilaçlanmış tohumluk bir sonraki yılın ekim mevsimine kadar normal depolama koşullarında, çuvallarda, bez torbalarda, temiz ve kuru yerlerde yığılı olarak muhafaza edilmelidir.

CARBOXIN % 75
FLUTRIAFOL % 2.5
TEBUCONAZOLE % 2
TRIADIMENOL % 7.5
TRITICONAZOLE % 2
TRITICONAZOLE 25 g/I
CARBOXIN 205.9+ THIRAM 205.9 g/l