Blok Seralar

Yetiştirici veya bitki istemlerine göre birden fazla tek açıklıklı tekil sera aralarında yan duvar olmaksızın saçak bölümünde oluklarla birleştirilerek blok seralar planlanmaktadır. Düşük inşa ve ısıtma maliyeti blok sera tipinin seçiminde başlıca etmen olmaktadır. Keza bu tip seralarda tekil seralara göre daha az araziye gereksinim duyulur.

Blok seraların bazı işlevleri vardır. Bunlardan ilki, sera çatısı üzerine düşen yağmur suyunun drene edilmesidir. Drene olan bu suyun özellikle sulama suyu temininin zor olduğu Akdeniz bölgesindeki ülkelerde sulamada kullanılmak üzere depo edilmesi önemli olmaktadır. Olukların ikinci işlevi, yağışlarla biriken karın eritilmesi ve bunun sonucunda oluşan suyun drene edilmesidir. Üçüncü işlevi ise, oluklar, kolon ve çatı kirişleriyle birlikte yapının stabilitesini arttırmak ve plastik seralarda örtünün gerilmesinde yapısal işlev sağlamaktır.

Yay çatılı blok seralarda sera yan duvar yüksekliği 2.5 - 4.5 m arasında değişmektedir. Standart yükseklikler; Avrupa'da 3.5-4m, Kanada'da 4.3m, ABD'de ortalama 3.İm ve İngiltere'de 2.3m dir(Beytes, 1996). Dünya genelinde, üretilen seraların yaklaşık %50'si blok seralardır. Ortalama açıklık 8m, ortalama uzunluk 60m ve ortalama işletme büyüklüğü de yaklaşık 5 da'dır. Bilgisayar kullanım oranı en fazla Hollanda seralarında, en az ise İngiliz seralanndadır. ABD'de çift katlı plastik seralar oldukça popülerdir ve seraların %60'a yalanı çift katlıdır. Bu tip seralar ülkemiz için de popüler hale gelmektedir. Bu seralar, özellikle ışıklanma sorunu olmayan ve genelde dondan koruma amaçlı ısıtma yapılan yerlerde son derece uygundur.

Rüzgarın dinamik etkisinin fazla olmadığı yerlerde yükseklik 4.5 m'den fazla olabilir. Bitki türüne göre bu yükseklik daha da arttırılabilir. Bu tip seralar iskelet elemanlarına göre farklı şekillerde planlanabilmektedir. Önceleri yalnız yan duvar yüzeylerinden örtü malzemenin yukarı doğru kıvrılarak toplaması ile sera içi havalandırması sağlanırken, bugün yan duvar ve ön duvarlara havalandırma pencereleri yerleştirilmekte, son yıllarda ise çatı yüzeyinin bir yanını kaplayacak biçimde pencereler oluşturulmaktadır. Yine Hollanda'da Venlo tipi seralarda 7 m genişliğindeki tekil seraların ikisi veya daha fazlası bir kafes kiriş üzerinde birleştirilerek blok seralar oluşturulmaktadır. Bu tip seralar bugün ABD'de yaygın olarak kullanılmaktadır. Bunlar yay çatılı plastik sera olarak oluşturuldukları gibi beşik çatılı cam seralar şeklinde de planlanmaktadırlar. Cam seraların çatı yan yüzeyleri 60x120 cm boyutundaki cam panellerle kaplanmakta bu şekilde daha az sayıda mertekler kullanılarak diğer tip seralara karşın yüksek düzeyde güneş ışığının sera içerisine girmesine olanak sağlanırken, aynı zamanda ısı kayıpları da azaltılmaktadır. ABD bu seralarda genellikle domates ve hıyar yetiştiriciliği yapmaktadır. Bugünlerde bu tip seralar süs bitkilerinin yetiştirilmesinde kullanılmaktadır.

Yararları

- Sera hacmi büyüktür, gece ve gündüz sera iklim koşullan daha elverişlidir.
- Yeterli havalandırma sağlanabilir ve otomatik havalandırma sistemleri uygulanabilir.
- Yan duvarlardaki kenar etkisi az olup yüksek bitki yoğunluğu sağlanır. Düşey yan duvarlar sera içi mekanizasyonuna olanak sağlar.
- Daha az örtüye gerek vardır (taban alanı/örtü yüzey alam oranı düşüktür).
- Sera genişliğinin 20-30 m olması durumunda bile havalandırma için yan duvar ve çatı havalandırması yeterli olabilmektedir.
- Sera içerisine taşınan malzemeler tekil seralara karşın daha kolay alınabilecektir.

Sakıncaları

Kar yağışı olan bölgelerde dere kısmında biriken karlar kolayca temizlenemez. Bu kısımlarında biriken kar yapıların çökmesine neden olabilir. Bunu önlemek için, olukların alt kısmına karın erimesini sağlayacak ek ısıtma sistemleri planlanmalıdır. Ancak oluklar nedeniyle oluşacak gölgeleme ışık yoğunluğunu azaltacak ve bitkilerde çiçeklerime gecikecektir. Havalandırma sistemleri iyi planlanmadığında çatı arası ile bitkiler üzerinde oluşabilecek küçük hacimli hava değişimi nedeniyle sera içi havası kış aylarında bitkilerin büyümesi için yeterli CO2 sağlamayabilir. Sorun, sera içi havasına çeşitli yollardan yapılacak CO2 zenginleştirmesiyle ortadan kaldırılabilir. Bu hal yılın diğer kısımlarında görülmez.

Blok seralardan eşlenik ve eşlenik olmayan fabrika tipi seralar ve kuma çatılı seralar cam, diğerleri ise plastik olarak planlanırlar. Cam örtülü seralar tip olarak sınırlandırılmıştır. Çeşitli tiplerde oluşturulan seraların bir kısmının uygulanması ekonomik olarak pratik olmayıp bugünkü kontrollü çevre koşullan ile ilgili gereksinimleri de karşılayamamaktadırlar.