Ziraatciyiz.Biz 15 Yaşında

31.12.2009, 23:41

Tüm çiçekli bitkilerde olduğu gibi, bahçe bitkilerinde de tür ve çeşitlerin devam ettirilebilmeleri için çoğaltılmaları gerekir. Ayrıca bu türlerde ticari anlamda üretim yapabilmek için bağ ve bahçelerin kurulması gereklidir. Bu amaçla yetiştiriciliği yapılacak tür ve çeşitlerin üreme mekanizmasının bilinmesi ve buna göre de çoğaltım yöntemlerinin geliştirilmesi zorunludur.

Bahçe bitkileri başlıca 2 yöntemle çoğaltılır.

1. Generatif (eşeyli = tohumla) çoğaltma

2. Vegetatif (eşeysiz) çoğaltma __

Generatif (eşeyli) çoğaltma

Eşeyli çoğaltımda üretim materyali tohumdur. Tohum, iki ayrı bireyde veya aynı bireyin farklı organlarında oluşan (çiçek) erkek ve dişi gametlerin birleşerek döllenmiş yumurtayı (zigot) oluşturması ile meydana gelen ve ait olduğu bitkinin yeni bir bitki oluşturabilecek en küçük parçasıdır. Canlı bir tohumun meydana gelebilmesi için çiçek organlarının oluşması, daha sonra da tozlanma ve döllenmenin olması gerekir. Tozlanma ve döllenme konularında (çiçek ve döllenme biyolojisi hakkında) üçüncü bölümde gerekli bilgiler verilmiştir. Buna göre döllenme olayında (n) kromozomlu çiçek tozunun dişicik tepesi üzerinde çimlenmesi, yumurtalığa girmesi ve yine (n) kromozomlu yumurta hücresini döllemesi ile, erkek ve dişi eşey hücrelerinden eşit sayıda kromozomu taşıyan 2n kromozomlu embriyoya sahip tohum meydana gelir. Böylece oluşan tohum, ya anaya ya babaya ya da bunların her ikisine benzeyebileceği gibi, bunların ikisine de benzemeyebilir.

Bir bitkinin dış görünüşü ve karakterleri, kromozomlar üzerinde bulunan genlerle kontrol edilir. Belli bir karakter, ya bir gen ya da birçok genin etkileşmesi sonucu ortaya çıkar. Ayrıca çevre koşulları da gen etkilerinin ortaya çıkışında rol oynar. Buna göre herhangi bir karakter, diğeri üzerinde baskın (Dominant) veya çekinik (Ressesif)

etkiye sahip olabilir. Bu durumda eğer bir kromozom üzerinde bulunan genlerin % olarak büyük bir kısmı, bu kromozom çiftinin öteki eşinin üzerindekilerin aym ise (Homolog kromozomlar) bitki homozigottur. Homozigot iki ebeveynin birleşmesi ile birbirinin aym veya benzer özellikte bitkiler elde edilir. Buna karşılık, eğer bir kromozom üzerindeki genlerin büyük bir kısmı kromozom çiftinin öteki eşinin üzerindekilerden farklı ise, o zaman bitki heterozigot yapıdadır. Bu durumda ana ve babanın önemli karakterleri döllere geçmeyebilir. Bu nedenle çok yıllık bahçe bitkilerinin büyük bir çoğunluğunda tohumla çoğaltım yapıldığında, ana ve babadan bitki büyüklüğü, gelişme kuvveti, büyüme şekli, verim ve kalite ile çevre koşullarına ve hastalıklara dayanıklılık yönünden farklı bitkiler elde edilir.

Tohumla çoğaltma; yumrular, soğanlar ve çelik gibi vegetatif organları ile üretilen patates, sarmısak, enginar, nane gibi bazı sebze türlerinin dışında tüm sebze türlerinin üretimi ile bazı meyve türlerinde (vişne, kiraz, kaysı, şeftali, badem, Antep fıstığı, elma, armut) anaç üretiminde kullanılmaktadır. Tohumla çoğaltılan bu anaçlar üzerine kültür çeşitleri aşılanır.

Çok yıllık bahçe bitkilerinde aşağıdaki nedenlerle generatif yolla çoğaltım tercih edilmez:

1. Üretimde kullanılan çeşitler heterozigot kalıtsal yapıları
nedeniyle tohumla çoğaltıldıklarında genetik yapı olarak açılım
gösterirler. Yani genellikle ana bitkilere benzer bitkiler meydana
getirmezler.

2. Bazı meyve tür ve çeşitlerinde çekirdeksizlik sözkonusudur.
Yani tohum oluşmaz. Bunlara muz, bazı portakal, mandarin ve
altıntop çeşitleri ile çekirdeksiz üzüm çeşitleri örnek olarak verilebilir.

3. Bazı meyve türlerinde tohumlar oluşur. Ancak tohumların
çimlenme gücü ya çok düşüktür ya da hiç çimlenme gücü yoktur. Bu
durumda tohumla ticari anlamda üretim yapılamaz.

Bununla birlikte ileride açıklanacağı gibi, çöğür ve yoz anaçların Embriyonun şekli ve büyüklüğü türlere göre farklılık gösterir (Şekil 6.1). Bazı türlerde embriyo tohumun tümünü kaplarken (baklagiller, marul), bazılarında küçük kalmıştır (domates).

Endosperm

Endosperm, besin deposu olarak görev yapar. Bazı türlerde tohumun büyük bir kısmını oluştururken, bazılarında embriyonun içine sıkışmış ve gelişmemiş durumdadır. Bazı durumlarda endosperm embriyoyu besleyemez ve embriyo gelişmenin başında dumura uğrar. Bu olaya somatoplastik denir. Bu durum türler arası melezlemelerde ortaya çıkar ve embriyolar meyveden erken dönemde çıkarılıp özel besi yerlerine dikildiğinde yaşatılabilir.

Tohum kabuğu

Tohumun dışını saran tohum kabuklan (testa), çekirdek ve endosperm kalıntıları ve bazı durumlarda da meyvenin bir kısmından ibarettir. Tohum kabuğu çoğunlukla tek veya iki adettir. Nadiren üç kabuk bulunur. Dış kabuk sertleşir, kalınlaşır ve kahverengimsi bir renk alır. Buna karşılık iç tohum kabuğu çoğunlukla ince ve zar gibidir. Bazı bitkilerde meyvenin kısımları tohuma yapışık kalır. Bu durumda meyve ve tohumun ikisi de tohum olarak değerlendirilir. Örneğin cevizimsi meyveler, havuç ve ıspanakta meyve ve tohum tabakaları birbirine yapışmıştır. Bazı durumlarda da (sert çekirdekli meyve türlerinde olduğu gibi), tohum kabuğu üzerinde sert kabuklar bulunur. Yumuşak çekirdekli meyve türleri ile tüm sebze türlerinde tohum kabuğunun üzerinde başka kabuk bulunmaz. Bazı türlerde ise tohum kabuğunun üzerinde tüy veya dikenler bulunabilir (domates, havuç).

Tohum kabukları, embriyoyu dış koşullardan korur. Bu nedenle tohumlara dışsal bazı uygulamalar yapılabilir ve embriyo zararlanmadan uzak yerlere taşınabilir veya uzun yıllar saklanabilir.

KAYNAK: Genel Bahçe Bitkileri
Prof.Dr.Atila GÜNAY

Benzer Konular
Konu	Konuyu Başlatan	Forum	Cevaplar	Son Mesaj
Bahçe Bitkilerinin Biyolojik Özellikleri	Mr.Muhendis	Bahçe Bitkileri	2	10.04.2023 10:41
Bahçe Bitkilerinin Ülke Ekonomisindeki Yeri	Mr.Muhendis	Bahçe Bitkileri	1	10.12.2009 23:15
Bahçe Bitkilerinin Islahı Ders Notu	Mr.Muhendis	Ders Notları	0	23.09.2009 10:52
Bahçe Bitkilerinin Muhafazası ve Pazara Hazırlanması Ders Notu	Mr.Muhendis	Ders Notları	0	22.09.2009 11:42
Bahçe Bitkilerinin Fizyolojisi Ders Notu	Mr.Muhendis	Ders Notları	0	22.09.2009 11:42

Ziraatciyiz.Biz 15 Yaşında

Reçete Yazma Yetki Belgesi Alma İşlemleri

Bu alandan sitenizi, ürünlerinizi tanıtabilirsiniz. Bilgi almak ve reklam vermek için bize ulaşın.

İLETİŞİM FORMU

31.12.2009, 23:41	#1
	Bahçe Bitkilerinin Generatif Çoğaltılması Tüm çiçekli bitkilerde olduğu gibi, bahçe bitkilerinde de tür ve çeşitlerin devam ettirilebilmeleri için çoğaltılmaları gerekir. Ayrıca bu türlerde ticari anlamda üretim yapabilmek için bağ ve bahçelerin kurulması gereklidir. Bu amaçla yetiştiriciliği yapılacak tür ve çeşitlerin üreme mekanizmasının bilinmesi ve buna göre de çoğaltım yöntemlerinin geliştirilmesi zorunludur. Bahçe bitkileri başlıca 2 yöntemle çoğaltılır. 1. Generatif (eşeyli = tohumla) çoğaltma 2. Vegetatif (eşeysiz) çoğaltma __ Generatif (eşeyli) çoğaltma Eşeyli çoğaltımda üretim materyali tohumdur. Tohum, iki ayrı bireyde veya aynı bireyin farklı organlarında oluşan (çiçek) erkek ve dişi gametlerin birleşerek döllenmiş yumurtayı (zigot) oluşturması ile meydana gelen ve ait olduğu bitkinin yeni bir bitki oluşturabilecek en küçük parçasıdır. Canlı bir tohumun meydana gelebilmesi için çiçek organlarının oluşması, daha sonra da tozlanma ve döllenmenin olması gerekir. Tozlanma ve döllenme konularında (çiçek ve döllenme biyolojisi hakkında) üçüncü bölümde gerekli bilgiler verilmiştir. Buna göre döllenme olayında (n) kromozomlu çiçek tozunun dişicik tepesi üzerinde çimlenmesi, yumurtalığa girmesi ve yine (n) kromozomlu yumurta hücresini döllemesi ile, erkek ve dişi eşey hücrelerinden eşit sayıda kromozomu taşıyan 2n kromozomlu embriyoya sahip tohum meydana gelir. Böylece oluşan tohum, ya anaya ya babaya ya da bunların her ikisine benzeyebileceği gibi, bunların ikisine de benzemeyebilir. Bir bitkinin dış görünüşü ve karakterleri, kromozomlar üzerinde bulunan genlerle kontrol edilir. Belli bir karakter, ya bir gen ya da birçok genin etkileşmesi sonucu ortaya çıkar. Ayrıca çevre koşulları da gen etkilerinin ortaya çıkışında rol oynar. Buna göre herhangi bir karakter, diğeri üzerinde baskın (Dominant) veya çekinik (Ressesif) etkiye sahip olabilir. Bu durumda eğer bir kromozom üzerinde bulunan genlerin % olarak büyük bir kısmı, bu kromozom çiftinin öteki eşinin üzerindekilerin aym ise (Homolog kromozomlar) bitki homozigottur. Homozigot iki ebeveynin birleşmesi ile birbirinin aym veya benzer özellikte bitkiler elde edilir. Buna karşılık, eğer bir kromozom üzerindeki genlerin büyük bir kısmı kromozom çiftinin öteki eşinin üzerindekilerden farklı ise, o zaman bitki heterozigot yapıdadır. Bu durumda ana ve babanın önemli karakterleri döllere geçmeyebilir. Bu nedenle çok yıllık bahçe bitkilerinin büyük bir çoğunluğunda tohumla çoğaltım yapıldığında, ana ve babadan bitki büyüklüğü, gelişme kuvveti, büyüme şekli, verim ve kalite ile çevre koşullarına ve hastalıklara dayanıklılık yönünden farklı bitkiler elde edilir. Tohumla çoğaltma; yumrular, soğanlar ve çelik gibi vegetatif organları ile üretilen patates, sarmısak, enginar, nane gibi bazı sebze türlerinin dışında tüm sebze türlerinin üretimi ile bazı meyve türlerinde (vişne, kiraz, kaysı, şeftali, badem, Antep fıstığı, elma, armut) anaç üretiminde kullanılmaktadır. Tohumla çoğaltılan bu anaçlar üzerine kültür çeşitleri aşılanır. Çok yıllık bahçe bitkilerinde aşağıdaki nedenlerle generatif yolla çoğaltım tercih edilmez: 1. Üretimde kullanılan çeşitler heterozigot kalıtsal yapıları nedeniyle tohumla çoğaltıldıklarında genetik yapı olarak açılım gösterirler. Yani genellikle ana bitkilere benzer bitkiler meydana getirmezler. 2. Bazı meyve tür ve çeşitlerinde çekirdeksizlik sözkonusudur. Yani tohum oluşmaz. Bunlara muz, bazı portakal, mandarin ve altıntop çeşitleri ile çekirdeksiz üzüm çeşitleri örnek olarak verilebilir. 3. Bazı meyve türlerinde tohumlar oluşur. Ancak tohumların çimlenme gücü ya çok düşüktür ya da hiç çimlenme gücü yoktur. Bu durumda tohumla ticari anlamda üretim yapılamaz. Bununla birlikte ileride açıklanacağı gibi, çöğür ve yoz anaçların Embriyonun şekli ve büyüklüğü türlere göre farklılık gösterir (Şekil 6.1). Bazı türlerde embriyo tohumun tümünü kaplarken (baklagiller, marul), bazılarında küçük kalmıştır (domates). Endosperm Endosperm, besin deposu olarak görev yapar. Bazı türlerde tohumun büyük bir kısmını oluştururken, bazılarında embriyonun içine sıkışmış ve gelişmemiş durumdadır. Bazı durumlarda endosperm embriyoyu besleyemez ve embriyo gelişmenin başında dumura uğrar. Bu olaya somatoplastik denir. Bu durum türler arası melezlemelerde ortaya çıkar ve embriyolar meyveden erken dönemde çıkarılıp özel besi yerlerine dikildiğinde yaşatılabilir. Tohum kabuğu Tohumun dışını saran tohum kabuklan (testa), çekirdek ve endosperm kalıntıları ve bazı durumlarda da meyvenin bir kısmından ibarettir. Tohum kabuğu çoğunlukla tek veya iki adettir. Nadiren üç kabuk bulunur. Dış kabuk sertleşir, kalınlaşır ve kahverengimsi bir renk alır. Buna karşılık iç tohum kabuğu çoğunlukla ince ve zar gibidir. Bazı bitkilerde meyvenin kısımları tohuma yapışık kalır. Bu durumda meyve ve tohumun ikisi de tohum olarak değerlendirilir. Örneğin cevizimsi meyveler, havuç ve ıspanakta meyve ve tohum tabakaları birbirine yapışmıştır. Bazı durumlarda da (sert çekirdekli meyve türlerinde olduğu gibi), tohum kabuğu üzerinde sert kabuklar bulunur. Yumuşak çekirdekli meyve türleri ile tüm sebze türlerinde tohum kabuğunun üzerinde başka kabuk bulunmaz. Bazı türlerde ise tohum kabuğunun üzerinde tüy veya dikenler bulunabilir (domates, havuç). Tohum kabukları, embriyoyu dış koşullardan korur. Bu nedenle tohumlara dışsal bazı uygulamalar yapılabilir ve embriyo zararlanmadan uzak yerlere taşınabilir veya uzun yıllar saklanabilir. KAYNAK: Genel Bahçe Bitkileri Prof.Dr.Atila GÜNAY